شاخص بورس؛ حبابي يا واقعي؟
عليرضا كديور
شاخص بورس تهران در پايان معاملات ديروز با ثبت 105 واحد رشد، در فاصله 56 واحدي از سطح 22 هزار واحد قرار گرفت.
شتاب رشد بورس طي روزهاي گذشته به گونه‌اي بوده كه شاخص هزار واحد رشد را طي 4 روز كاري گذشته ثبت كرده است و شاخص بورس طي يك ماه گذشته، تنها در يك روز افت ناچيز 28 واحدي را تجربه كرده و در مابقي روزها، شاخص به طور مداوم پله‌هاي ترقي را طي كرده است.
رشد شتابان شاخص بورس در سال 88 و تداوم رشد آن در سال‌جاري به ويژه پس از اجراي قانون هدفمندي يارانه‌ها، اين سوال را براي كارشناسان و فعالان بورس ايجاد كرده كه آيا رشد بورس تهران با متغيرهاي اقتصادي ايران هماهنگي دارد يا بورس در معرض تشكيل حباب قيمتي است؟
حباب قيمتي در هر بازاري از جمله بورس به شرايطي اطلاق مي‌شود كه قيمت‌ها با لحاظ كردن كليه عوامل تاثيرگذار بر آن بازار، با متغيرهاي اقتصادي به ويژه تورم و بازده مورد انتظار همخواني نداشته باشد.
به بيان ديگر، براي اظهارنظر در خصوص حبابي بودن يا نبودن قيمت سهام، تحليل سودآوري شركت‌هاي بورسي در سال 89 و 90 و برآورد نرخ تورم در سال آينده مي‌تواند تا حد زيادي گره‌گشا باشد. در خصوص سودآوري شركت‌ها در سال 90 با توجه به اتكاي بالاي بورس تهران به شركت‌هاي توليدكننده موادخام از جمله توليدكنندگان محصولات پتروشيمي و فلزات آهني و غيرآهني، روند حركت قيمت اين‌گونه مواد در سطح بين‌المللي تا حد زيادي مي‌تواند بر روند حركت بورس تهران تاثيرگذار باشد.
اين در شرايطي است كه علاوه بر قيمت اين گونه مواد، نرخ ارز و افزايش آن در سال آينده نيز مي‌تواند سودآوري اين گروه شركت‌ها را دچار رشد كند كه با توجه به برنامه دولت براي تثبيت نرخ ارز در بازار داخلي، تنها روند حركتي قيمت مواد خام مي‌تواند در اين بخش تعيين كننده باشد.
در اين خصوص ثبات قيمت‌هاي جهاني يا تداوم رشد خيره‌كننده اين گونه مواد در سال آينده كه از اوايل 88 آغاز شده است، مي‌تواند تداوم رشد سودآوري شركت‌هاي فعال در اين بخش را تضمين كند و بالعكس چرخش و افت قيمت‌هاي جهاني به معني حبابي بودن قيمت سهام شركت‌هاي حاضر در اين حوزه است.
همچنين صعود، ثبات يا نزول قيمت سهام اين شركت‌ها با توجه به سهم بالاي آنها در ارزش بورس، مي‌تواند ساير شركت‌هاي بورسي را نيز با آنها هم جهت سازد.
اما در رابطه با نرخ تورم در سال 90، روند اين متغير اقتصادي طي ماه‌هاي گذشته نشان مي‌دهد پس از افت پياپي نرخ تورم طي سال 88 و نيمه اول 89، اين متغير از شهريورماه امسال روند صعودي ملايمي را در پيش گرفته كه به نظر مي‌رسد با هدفمندي يارانه‌ها، شتاب افزايش تورم در ماه‌هاي آينده مي‌تواند تشديد شود.
در اين خصوص به نظر مي‌رسد كليه فعالان اقتصادي از جمله سرمايه‌گذاران بورسي در حال حاضر تحليل دقيقي از اثرات تورمي اجراي طرح تحول و تاثير آن بر سودآوري شركت‌هاي بورسي ندارند و با نوعي خوش‌بيني به پيشواز هفته‌هاي آينده مي‌روند كه به طور قطع هرگونه اعوجاج در اين تحليل‌ها مي‌تواند تاثيرات شديدي بر بورس داشته باشد.
نكته قابل توجه در خصوص افزايش نرخ تورم، رشد بازده مورد انتظار سرمايه‌گذاري در بورس است كه مي‌تواند با كاهش ميانگين نسبت قيمت بردرآمد (P/E) شركت‌هاي بورسي، زمينه مهاجرت نقدينگي از بورس به بازار دارايي‌هاي ثابت از جمله مسكن را فراهم سازد. در اين رابطه اظهارنظر روز گذشته معاون سازمان بورس و اوراق بهادار و اذعان به هجوم نقدينگي از ساير بازارها به بورس به دليل ركود حاكم بر آن بازارها و احتمال پايدار نبودن شرايط فعلي حاكم بر بازارهاي رقيب بورس نيز مهر تاييدي بر اين ديدگاه است.
در نهايت هر چند به نظر مي‌رسد (فارغ از شركت‌هاي فعال و مرتبط با بازارهاي جهاني) قيمت سهام اغلب شركت‌هاي بورسي مي‌تواند حبابي يا در حال حركت به سمت حبابي شدن تلقي شود، اما اين موضوع نمي‌تواند دليلي بر تركيدن اين حباب در آينده نزديك باشد؛ چرا كه حباب فعلي مي‌تواند براي مدتي به حيات و رشد خود ادامه دهد، اما به طور قطع تداوم شرايط حبابي، آثار زيانبار آتي تخليه آن را بر بورس، سرمايه‌گذاران و ساير بخش‌هاي اقتصادي تشديد خواهد كرد.
