خاطره داریوش ارجمند از گریه خودش و ناصر تقوایی

در ابتدای نشست  «سینمای ایران برای وطن»، در پنجمین برنامه، هارون یشایایی تهیه‌کننده «ناخدا خورشید» درباره همکاری با ناصر تقوایی، گفت: این پیشنهاد از سمت گروه و آقای تقوایی مطرح شد و ما هم تهیه فیلم‌ را قبول کردیم‌ زیرا برای گروه اصفهانی، دیگر تهیه این فیلم امکان نداشت.‌

به گزارش ایسنا، وی ادامه داد: «من فیلمنامه را خوانده بودم اما راش‌ها را ندیده بودم اما خیلی قبل‌تر با ناصر تقوایی رفاقت داشتم و با افتخار پذیرفتم.»

فیلم هر کارگردان در حکم شناسنامه اوست

یشایایی با اشاره به موفق نشدن این فیلم در گیشه ادامه داد: برخی فیلم‌ها در اکران موفق می‌شوند و برخی فیلم‌ها نمی‌شوند، بسته به سلیقه مردم است و سلیقه مردم نسبت به وضعیت روزانه سیال است. شرکت تولید ما بیش از ۵۰ فیلم ساخته بود و در آن زمان نسبت به فروش فیلم‌ها اصرار نداشتیم.

او در ادامه گفت: سینمای ایران به عنوان یک هنری که اقتباسی بود بسیار موفق بوده و هست. فیلم‌های سینمای ایران حداقل در منطقه آسیا کاملا دیدنی و قابل تامل بود.‌ هنوز هم سینمایی است که در منطقه معروف است و فیلم‌های ایرانی در کشورهای همسایه موفق هستند. این نکته را هم باید اضافه کنم که من به عنوان تهیه‌کننده به هیچ‌وجه در فیلمی که توسط کارگردان ساخته شده است دخل و تصرف نمی‌کردم‌ زیرا فیلم شناسنامه کارگردان است.

یشایایی «ناخدا خورشید» را جزو ماندگارترین فیلم‌های ایرانی دانست و گفت: این فیلم در جشنواره‌های خارجی نیز مقبولیت زیادی به دست آورد. خاطرم هست که در جشنواره بن اکران و استقبال زیادی از آن شد.

این تهیه‌کننده تصریح کرد: اکنون مخاطب سینمای دنیا را می‌بیند و همواره سینمای ایران را با کارهای خارجی مقایسه می‌کند درحالی که در گذشته‌ها اینگونه نبود. هنوز هم در منطقه ما سینمای ایران موفق است و ما کارگردانان بسیار خوبی داریم.

یشایایی در پاسخ به اینکه کدام فیلمش را ببشتر از همه‌ دوست دارد، گفت: من با «ناخداخورشید» ارتباط زیادی دارم زیرا در جریان ساختش بودم.

ناصر تقوایی؛ چهره‌ ماندگار سینمای ایران

در ادامه این نشست داریوش ارجمند با بیان اینکه چندین دقیقه از  «کوچک جنگلی» را بازی کرده است، گفت: ابتدا قرار بود من نقش میرزا کوچک خان را بازی کنم‌ اما نشد. ناصر تقوایی ماندگار است و آثار بسیار درخشانی دارد. او در سینما آدم‌ بزرگی است. به نظر من در سینمای ایران اول ناصر تقوایی است و بعد از او کسی نیست. به این دلیل که او انسان حکیمی است یعنی به تمام‌ مسائلی که به انسان مربوط است، اشراف دارد.

این بازیگر اضافه کرد: بی دلیل نیست که هرچه جلوتر می‌رویم نسل جوان به «ناخدا خورشید» علاقه‌مند می‌شوند زیرا این فیلم دکوپاژ حیرت‌انگیزی دارد. با اینکه از یک اثر خارجی گرفته شده اما به شدت زیباست و فرهنگ خاص ایرانی را به این قصه پیوند زد و به نوعی این قصه را مال خود کرده است.

ارجمند ادامه داد: واقعا جفای عالم به «کوچک جنگلی» شد اما بزرگ‌ترین جفا به خود ناصر تقوایی شد که همه‌ می‌گفتند تقوایی تمام شده است. تا اینکه همسرشان به من زنگ زدند و گفتند که ناصر می‌خواهد فیلم جدید شروع کند و از  شما می‌خواهد که با او همکاری کنید و من با کمال میل پذیرفتم و به دیدنشان رفتم و درباره  فیلم صحبت کردیم.

ارجمند با اشاره به بازی سعید پورصمیمی بیان کرد: سعید پورصمیمی کاراکتر حیرت‌انگیزی است. خیلی‌ها درباره جنوب فیلم ساختند اما هیچ کدام به پای «ناخدا خورشید» نرسید. واقعا تهیه‌کننده‌ای مانند آقای یشایایی هم برای سینمای ایران نعمت هستند. سینما با زمان مسابقه دارد و اگر بتوانید زمان را کوتاه کنید در تهیه فیلم‌ برنده می‌شوید و تقوایی این مساله را کاملا درک می‌کرد. آقای یشایایی وقتی به این پروژه اضافه شدند که در آستانه تعطیل شدن بود. در آن زمان خود من نامه‌ای به معاون سینمایی و بنیاد فارابی نوشتم ولی گفتند که کار تعطیل و به تهران بیایید.

داریوش ارجمند درباره نقش خود در این فیلم  گفت: وقتی نقش من‌ تمام‌ شد و سکانس پایانی را گرفتیم، کنار ساحل کامیونی بود و ما در لنج صحنه‌های آخر فیلم را ضبط می‌کردیم. هر پلانی که می‌گرفتیم‌ ابزار اضافی وارد کامیون می‌شد و نگاتیو هم‌ فقط به اندازه سکانس پایانی در اختیار ما بود. پس از سکانس پایانی که لباس من خونی شده بود و آقای تقوایی کات دادند من لب دریا نشسته بودم و برای ناخدا خورشید گریه می‌کردم. ناگهان دیدم آقای تقوایی از پشت من‌ را بغل کرد و گفت که داریوش تمام شد. من گفتم که ناخدا خورشید خیلی مرد خوبی بود و ای‌ کاش کشته نمی‌شد.

فروش یک فیلم بازتابی از شرایط جامعه است

او ادامه داد: یادم می‌آید آقای والی یک رادیو پرتابل داشت و ناگهان در گوش آقای تقوایی چیزی گفت. آقای تقوایی سپس به بیابان رفت و من‌ هم دنبالش رفتم. مشغول گریه بود و گفت که دکتر (غلامحسین) ساعدی در پاریس فوت کرده است. چنین مرد رقیق‌القلبی بود.

ارجمند خاطرنشان کرد: حتما می‌دانید که اولین فیلم اقتباسی از ساعدی به نام «آرامش در حضور دیگران» را ناصر تقوایی ساخته بود. ناخدا خورشید یک مرد ایرانی جنوبی بندری بود و بسیار دقیق و زیبا و با تمام جزئیات و روابط این شخصیت به درستی نوشته شده بود. یادم  می‌آید سعید پورصمیمی لنگ‌ می‌بست و بین جاشوها می‌رفت. اصلا کسی نمی‌دانست او بازیگر است و کارهایی را می‌کرد که جاشوها انجام می‌دادند.

او درباره فروش این فیلم بیان کرد: من معتقدم بازتاب فروش یک فیلم‌، بازتاب جامعه ماست. این که امروزه کمدی‌های مبتذل می‌فروشند، بازتاب جامعه امروزی ماست. «ناخدا خورشید» هم شرایط اجتماعی آن روزگار را نشان می‌دهد.

ارجمند  با بیان اینکه با «ناخدا خورشید» شروع کردم و با «ستایش» تمام کردم، گفت: با تمام کارگردانان بزرگ کشور به جز علی حاتمی کار کرده‌ام.‌ ولی امروزه دیگر  فیلمنامه وجود ندارد.

او ادامه داد:  برای بازی در فیلم «پیرپسر» (اکتای براهنی) به من پیشنهاد شد اما در آن بازی نکردم زیرا معتقدم فیلم‌ها و سریال‌های ما هم کپی فیلم‌های خارجی شده است و ما دیگر حتی یک‌ پلیس ایرانی ‌نمی‌بینیم.

انباشته‌های ذهنی بازیگر به ایفای نقش کمک‌ می‌کند

این بازیگر درباره ورم کردن دستش در « ناخدا خورشید» گفت: من عاشق این کار  بودم و اصلا درد را به روی خودم‌ نمی‌آوردم. یک بازوی مصنوعی برای من ساختند. آقای تقوایی دست اصلی من را از پشتم قرار داد و یک کمربند محکم روی دستم می‌بستند. از صبح تا غروب من در همین وضعیت‌ می‌ماندم اما درد را به روی خودم‌ نمی‌آوردم. یک روز سر صحنه تقوایی دست من را دیدند و خیلی ناراحت شدند و گفتند که دیگر دستش را نبندید و فقط زمانی که می‌خواهیم از او پلان بگیریم دستش را ببندید.

او ادامه داد: ناصر تقوایی و بهرام ‌بیضایی وقتی تو را نگاه‌ می‌کردند انرژی می‌گرفتی و این واقعا اتفاق عجیبی بود.

ارجمند در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه یک بازیگر چطور باید با نقشش ارتباط برقرار کند، گفت: به طور مثال، منبع اطلاعاتی در ذهن من وجود دارد، اینکه وقتی فیلمنامه را می‌خوانم بخش‌هایی از آن با فیلمنامه همخوانی پیدا می‌کند. همه آدم‌ها یکسری چیزها را در طول زندگی تجربه کرده‌اند اما یکسری چیزها در فیلمنامه وجود دارد که نوشته نشده و میان خطوط سفید فیلمنامه قرار دارد. انباشته‌هایی که شما در ذهنتان دارید کمک می‌کند نسبت به شخصیتی که قرار است بازی کنید، اطلاعات پیدا کنید.

او افزود: بازیگری ابتدا تاریخ‌شناسی می‌خواهد و سپس باید ببینید که قرار است در کدام جغرافیا بازی کنید. برای یک بازیگر مهم است که فرق بازی کردن در شمال، جنوب و مناطق مختلف را بداند. ایتالیایی‌ها سال‌ها فیلم‌ گلادیاتوری داشتند اما فیلم‌ گلادیاتور ریدلی اسکات با بازی راسل کرو یک‌ اثر ماندگار شد زیرا بازی شخصیت، جزئیات، فیلمنامه و... همه‌ شاهکار هستند.

او خاطرنشان کرد: آقای عبدااله اسکندری در فیلم «آدم‌برفی» به من‌ می‌گفتند که خیلی دست و بالت را تکان می‌دهی. زمان اکران به او گفتم که من هر حرکتی در سینما انجام می‌دهم حتما دلیلی دارد و برای فیلم لازم است.

«ناخدا خورشید» نمایانگر وطن است

ارجمند درباره دلیل انتخاب «ناخدا خورشید» در برنامه «سینمای ایران برای وطن» توضیح داد: این فیلم به خاطر جامعه ایران انتخاب شد. «ناخدا خورشید» در جایی از فیلم به سرهنگ می‌گوید: تو ماموریتت که تمام شود از اینجا می‌روی اما من اینجا به دنیا آمده‌ام و دوست دارم در همین مملکت سرم را زمین بگذارم و بمیرم. مفهوم وطن یعنی همین. خاکم به سر، ز غصه به سر، خاک اگر کنم/ خاک وطن که رفت، چه خاکی به سر کنم؟

او تصریح کرد: من معتقدم «ناخدا خورشید» نمایانگر وطن است. وطن این است که یک‌ سرزمین را بشناسی و آن را حفظ کنی. حتی اگر خانواده‌ات را حفظ کنی یعنی وطنت را حفظ کرده‌ای زیرا خانواده جزئی از وطن است. متاسفانه ما این‌ روزها خانواده را فراموش کرده‌ایم.

حمیدرضا مدقق  که اجرای برنامه را بر عهده داشت در ابتدای این برنامه گفت: فیلم‌های این برنامه از هفته آینده در ۱۲ سینمای تهران و سه مرکز استان اکران می‌شوند. مدت‌هاست که امکان اکران عمومی این آثار وجود نداشته و اتفاق خیلی خوبی است که علاقه‌مندان و نسل جوان این آثار را روی پرده سینما ببینند.

او ادامه داد: آقای تقوایی پس از کناره‌گیری از «کوچک جنگلی»، «ناخدا خورشید» اولین فیلم پس از انقلاب‌شان بود. «ناخدا خورشید» در پنجمین جشنواره فیلم فجر در کنار آثار ارزشمندی اکران شد و چند سیمرغ دریافت کرد. این فیلم اولین نقش سینمایی سعید پورصمیمی و داریوش ارجمند بود. همچنین مهم‌ترین جایزه بین‌المللی «ناخدا خورشید» دریافت جایزه یوزپلنگ برنز است.

مدقق ادامه داد:  از زمان اکران «ناخدا خورشید» اکثر مردم تصور می‌کردند که خیلی پرفروش می‌شود اما نمایش عمومی این فیلم فروش زیادی نداشت اما شکست تجاری این فیلم باعث نمی‌شود که فیلم در تاریخ سینمای ایران روز به روز پیشرفت نکند. در رای گیری خانه سینما در سال ۷۷ «ناخدا خورشید» بهترین فیلم حادثه‌ای انتخاب می‌شود و به این‌ فیلم بهترین فیلم اقتباسی ایران نیز می‌گویند. سال ۱۳۸۸ در رای‌گیری‌ای که هر ۱۰ سال یک‌بار انجام می‌شود، «ناخدا خورشید» هشتمین فیلم برگزیده شد و در سال ۹۸ نیز این فیلم به عنوان دومین فیلم برگزیده منتقدان سینما انتخاب شد. این مساله نشان می‌دهد هرچه منتقدان جوان‌تر شدند، «ناخدا خورشید» برایشان جذاب‌تر شده است.

افتتاحیه برنامه «سینمای ایران برای وطن» که توسط سازمان سینمایی از شنبه با نمایش و نشست فیلم «خانه دوست کجاست» در موزه سینما آغاز شد، با «شیر سنگی»، «گیلانه» و «سرزمین خورشید» ادامه پیداکرد و بعد از پنج روز با نمایش و نشست فیلم «ناخدا خورشید» به پایان رسید. اکران این پنج اثر ماندگار تاریخ سینمای ایران از شنبه ۱۱ مردادماه در سینماها آغاز می‌شود.