کره جنوبی؛ میان تهدید هسته‌ای پیونگ‌یانگ و فشار ترامپ برای مهار چین؟
آیا توافق تجاری تازه می‌تواند اتحاد آمریکا و کره جنوبی را نجات دهد؟
دیدار «لی جائه‌میونگ» و «دونالد ترامپ» در کاخ سفید، فرصتی کلیدی برای تقویت اتحاد واشنگتن–سئول است، اما اختلافات امنیتی همچنان پابرجاست. توافق تجاری اخیر با وجود امتیازات اقتصادی، زیر سایه فشار ترامپ برای افزایش هزینه‌های دفاعی و تغییر مأموریت نیروهای آمریکایی به سمت مهار چین قرار دارد؛ موضوعی که با مخالفت جدی افکار عمومی کره جنوبی روبه‌روست. در عین حال، هر دو رهبر خواهان احیای دیپلماسی با پیونگ‌یانگ‌اند، اما واقعیت کره شمالی هسته‌ای چالش اصلی باقی مانده است.
فرارو– جیمز پارک، پژوهش
گر ارشد برنامه شرق آسیا موسسه کوئینسی
به گزارش فرارو به نقل از نشریه ریسپانسیبل استیت کرفت، در تاریخ ۲۵ اوت، «لی جائه-میونگ» رئیس‌جمهور تازه‌کار کره‌جنوبی، نخستین دیدار مهم خود با «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا را در کاخ سفید برگزار خواهد کرد. لی که تنها از ماه ژوئن سکان هدایت کشورش را در دست گرفته، این نشست را فرصتی کلیدی می‌بیند تا روابطی مثبت و همکاری‌محور با یکی از مهم‌ترین شرکای دیپلماتیک خود بنا نهد؛ شریکی که نقش آن در تقویت اتحاد آمریکا - کره جنوبی و تحقق اهداف مشترک در سال‌های پیش‌رو حیاتی است.
توافق تجاری؛ پوششی برای اختلافات امنیتی پنهان؟
یکی از محورهای اصلی این نشست، توافق تجاری تازه‌ای خواهد بود که اواخر ماه گذشته میان سئول و واشنگتن به دست آمد. طبق این توافق، آمریکا تعرفه‌های خود بر کالاهای کره‌ای را از ۲۵ به ۱۵ درصد کاهش می‌دهد. در مقابل، کره جنوبی متعهد شده در بخش‌های کلیدی اقتصاد آمریکا به‌ویژه صنعت کشتی سازی سرمایه‌گذاری کند، خرید محصولات انرژی ایالات متحده را افزایش دهد و دسترسی بیشتری به بازار داخلی خود برای خودروها و محصولات کشاورزی آمریکایی فراهم آورد. انتظار می‌رود لی و ترامپ در این دیدار ابعاد گوناگون توافق را مرور کرده و به‌طور رسمی آن را اعلام کنند. با این حال، فراتر از فضای مثبت این توافق، موضوعات پیچیده‌تری همچنان بر سر اتحاد دو کشور سایه افکنده است که می توان به بحث بر سر چگونگی تقسیم هزینه‌های مالی و نظامی برای تضمین تداوم این اتحاد در آینده اشاره کرد.
دونالد ترامپ سال‌هاست بر این باور تأکید دارد که متحدان آمریکا از چتر بازدارندگی گسترده واشنگتن «سواری مجانی» می‌گیرند. او بارها و بی‌پرده هشدار داده است: «اگر پول ندهند، من از آنها دفاع نخواهم کرد.» کره جنوبی نیز از این قاعده مستثنی نبوده است.»
در نخستین دوره ریاست‌جمهوری‌اش، ترامپ برای تحت فشار گذاشتن سئول به پرداخت سهم مالی بسیار بیشتر جهت استقرار نیروهای آمریکایی، حتی به پنتاگون دستور داد سناریوی خروج این نیروها از شبه‌جزیره کره را بررسی کند. او در کارزار انتخاباتی سال گذشته نیز بار دیگر همین موضوع را پیش کشید و پا را فراتر گذاشت؛ این‌بار پیشنهاد داد که کره جنوبی باید تا ده برابر بیشتر از میزان کنونی برای حضور نظامی آمریکا در خاک خود هزینه بپردازد.
تمرکز بر چین یا کره شمالی؛ مأموریت اصلی نیروهای آمریکایی در شبه‌جزیره چیست؟
اگر ترامپ بار دیگر موضوع هزینه‌های دفاعی را در نشست مطرح کند، انتظار می‌رود لی جائه-میونگ دست‌کم با اصل افزایش سهم مالی سئول در اتحاد موافقت کند. گزارش‌ها حاکی از آن است که دولت کره جنوبی از پیش در حال آماده‌سازی بسته‌ای مشخص برای پاسخ‌گویی به مطالبات واشنگتن است که از جمله می توان به تعهد چندساله برای افزایش بودجه دفاعی اشاره کرد. با این حال، هنوز روشن نیست که چنین اقداماتی برای راضی کردن ترامپ کافی خواهد بود یا خیر ـ هرچند واضح است که هر دو طرف ناگزیر به نوعی سازش خواهند بود.
اما در بحث تقسیم بار اتحاد، چالش حساس‌تری پیش‌روی دو کشور قرار دارد: اولویت‌های راهبردی نیروهای آمریکایی در شبه‌جزیره کره. پنتاگونِ بارها تأکید کرده که باید تمرکز عملیاتی نیروهای آمریکا به سمت بازدارندگی و آمادگی برای رویارویی با چین تغییر کند. شماری از مقامات دفاعی و استراتژیست‌های آمریکایی آشکارا پیشنهاد داده‌اند که مأموریت اصلی نیروهای مستقر در کره جنوبی نه صرفاً بازدارندگی در برابر پیونگ‌یانگ، بلکه آمادگی برای سناریوهایی همچون احتمال حمله چین به تایوان باشد. در چنین الگویی، بخش عمده مسئولیت مهار کره شمالی به دوش نیروهای کره‌ای خواهد افتاد.
ایده گسترش آنچه «انعطاف‌پذیری راهبردی» نیروهای آمریکا در کره جنوبی نامیده می‌شود، اگر از سوی ترامپ در نشست پیش‌رو مطرح گردد، به احتمال زیاد با مقاومت لی جائه-میونگ روبه‌رو خواهد شد. دلیل این مخالفت روشن است: چنین مفهومی خطر کشاندن کره جنوبی به جنگی ناخواسته با چین را افزایش می‌دهد و همزمان توان بازدارندگی و آمادگی در برابر تهدید اصلی کشور یعنی کره شمالی را تضعیف می‌کند.
افکار عمومی نیز به‌روشنی در این زمینه موضع گرفته است. یک نظرسنجی اخیر نشان می‌دهد که اکثریت قاطع مردم کره جنوبی به‌شدت با اعزام نیروهای آمریکایی مستقر در کشور به درگیری‌های منطقه‌ای با چین به‌ویژه در شرایطی که پای کره جنوبی مستقیماً در میان نباشد مخالف‌اند. تنها ۶ درصد از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که در صورت وقوع جنگ بر سر تایوان از مشارکت نیروهای آمریکایی در عملیات رزمی حمایت می‌کنند و فقط ۱۴ درصد موافق بودند که این نیروها در واکنش به اقدام نظامی چین خارج از شبه‌جزیره وارد عمل شوند.
آیا سئول می‌تواند فشار ترامپ برای «انعطاف‌پذیری راهبردی» را بپذیرد؟
لی جائه-میونگ نیز همین دغدغه را دارد. او در جریان کارزار انتخاباتی خود بارها تأکید کرده بود که کره جنوبی نباید در هیچ‌گونه درگیری در تنگه تایوان دخالت کند. با این حال، موضوع «انعطاف‌پذیری راهبردی» احتمالاً به‌طور کامل غیرقابل مذاکره برای سئول نخواهد بود. نظرسنجی اخیر نشان می‌دهد که هرچند اکثریت مردم با نقش رزمی نیروهای آمریکایی در بحران تایوان مخالف‌اند، اما ۴۲ درصد موافق‌اند که این نیروها در صورت بروز چنین درگیری‌ای نقشی محدود و غیررزمی ایفا کنند.
با وجود این، واقعیت این است که نگرانی اصلی مردم کره جنوبی همچنان بر تهدیدهای فزاینده ناشی از برنامه هسته‌ای کره شمالی متمرکز است. از همین رو، هر بحثی پیرامون انعطاف‌پذیری راهبردی ناگزیر با اختلاف‌نظر و حساسیت‌های سیاسی همراه خواهد بود. در نهایت، اگر تیم دفاعی ترامپ این موضوع را با شتاب یا سخت‌گیری بیش از حد بر دولت لی تحمیل کند، احتمال واکنش منفی و مقاومت جدی سئول بسیار بالاست.
به‌جای صرف انرژی فراوان برای واداشتن کره جنوبی به پرداخت هزینه‌های سنگین برای استقرار نیروهای آمریکایی یا فشار بر سئول برای کنار گذاشتن منافع امنیتی حیاتی خود در خدمت برنامه‌ریزی‌های جنگی واشنگتن علیه چین بر سر تایوان، شاید عقلانی‌تر آن باشد که دولت ترامپ موضوعاتی را در اولویت قرار دهد که منافع مشترک و همگرایی راهبردی در آنها آشکارتر است. یکی از این حوزه‌ها، پیگیری دیپلماسی با کره شمالی است.
هر دو رهبر، هم ترامپ و هم لی جائه-میونگ، علاقه زیادی به تعامل با پیونگ‌یانگ دارند. ترامپ از زمان ورود به قدرت بارها تمایل خود را برای ازسرگیری گفت‌وگوهای هسته‌ای با کیم جونگ‌اون اعلام کرده است. در سوی دیگر، لی نیز با باور به این اصل که «صلح از جنگ بهتر است، هرچقدر هم پرهزینه باشد»، مشتاق آغاز گفت‌وگو با همسایه شمالی است. هدف او کاهش تنش‌ها و حرکت تدریجی به‌سوی خلع سلاح هسته‌ای کره شمالی است؛ مسیری که در سال‌های اخیر به دلیل تشدید درگیری‌ها و آزمایش‌های موشکی، بیش از هر زمان دیگری پیچیده و بحرانی شده است.
آیا لی و ترامپ می‌توانند به چارچوبی تازه برای کنترل تسلیحات با کره شمالی برسند؟
طبق گزارشی که اوایل همین هفته منتشر شد، واشنگتن و سئول در حال هماهنگی هستند تا در بیانیه مشترک خود حمایت دوجانبه از گفت‌وگو با کره شمالی را اعلام کنند؛ اقدامی که احتمالاً با تأیید دوباره «اعلامیه سنگاپور ۲۰۱۸» میان ترامپ و کیم جونگ‌اون همراه خواهد بود. چنین حرکتی می‌تواند نخستین گام مثبت در مسیر بازگشت به دیپلماسی باشد.
اما چالش اصلی همچنان پابرجاست: چگونه پیونگ‌یانگ را دوباره به میز مذاکره کشاند؟ کره شمالی بارها و به‌طور صریح پیشنهادهای دیپلماتیک واشنگتن و سئول را رد کرده و تأکید کرده است که «هرگز» از سلاح‌های هسته‌ای خود دست نخواهد کشید. به‌نظر می‌رسد گذر زمان به سود کره شمالی عمل می‌کند. پس از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، پیونگ‌یانگ موفق شد اتحادی بی‌سابقه با مسکو برقرار کند؛ اتحادی که باعث شده این کشور کمتر از گذشته تمایلی به تعامل دیپلماتیک با آمریکا یا کره جنوبی نشان دهد.
با وجود چشم‌انداز کلی بدبینانه، هنوز روزنه‌ای برای دیپلماسی با کره شمالی وجود دارد. نشانه‌ها حاکی از آن است که پیونگ‌یانگ شاید به گفت‌وگوهایی تمایل داشته باشد که الزاماً مشروط به خلع سلاح هسته‌ای نباشد. البته کنار گذاشتن هدف دیرینه خلع سلاح کره شمالی برای واشنگتن و سئول بسیار دشوار خواهد بود، اما این واقعیتی است که دولت‌های ترامپ و لی باید با نگاهی واقع‌بینانه با آن روبه‌رو شوند؛ چرا که چند دهه تلاش‌های مداوم در این زمینه عملاً با شکست مواجه شده است.
پذیرفتن این واقعیت که کره شمالی زرادخانه هسته‌ای خود را حفظ خواهد کرد، هرچند نگران‌کننده است، اما حقیقت این است که اتحاد آمریکا و کره جنوبی هم‌اکنون نیز با یک کره شمالی مجهزتر به سلاح هسته‌ای زندگی می‌کند. در چنین شرایطی، تمرکز بر دیپلماسی برای اهداف محدودتر یعنی جلوگیری از گسترش بیشتر زرادخانه و ایجاد چارچوب‌هایی برای کنترل تسلیحات شاید تنها گزینه عملی باقی‌مانده باشد. به بیان دیگر، دولت‌های ترامپ و لی ممکن است در پیگیری این مسیر کمتر از آنچه تصور می‌کنند متضرر شوند.
