شکاف ۶۰ میلیاردی در خدمات مهندسی؛ راز موفقیت ترکیه چیست؟

علی نقوی، رئیس کمیسیون احداث و خدمات فنی و مهندسی اتاق ایران در مورد توانمندی صدور خدمات فنی و مهندسی کشور گفت: ایران در بسیاری از حوزه‌های زیرساختی، از جمله راه‌سازی، سدسازی، نیروگاه، پروژه‌های آب و فاضلاب، نفت و گاز و همچنین مسکن توان رقابت دارد.

به گزارش ایلنا، رئیس کمیسیون احداث و خدمات فنی و مهندسی اتاق بازرگانی ایران گفت: از نظر کیفیت کاری با شرکت‌های توانمند بین‌المللی قابل مقایسه هستیم. مهندسان ایرانی تجربه اجرای پروژه‌های بزرگ داخلی را دارند و این تجربه پشتوانه‌ای قوی برای رقابت در بازارهای خارجی محسوب می‌شود.

وی در مورد نقطه ضعف ایران در صدور خدمات فنی و مهندسی، گفت: نقطه ضعف اصلی ما نه در توان فنی، بلکه در کمبود حمایت ساختاری و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌هاست؛ این مشکلات امکان حضور راحت در مناقصات و انتقال مالی را محدود می‌کند.

فرصت ویژه برای صدور خدمات فنی و مهندسی به عراق

نقوی در پاسخ به این سوال که «در حال حاضر صدور این خدمات به چه کشورهایی صورت گرفته است؟» گفت: عراق بزرگ‌ترین بازار در دسترس ایران است. تخریب‌های ناشی از جنگ و حملات داعش فرصت گسترده‌ای برای حضور شرکت‌های ایرانی ایجاد کرده است. علاوه بر عراق، پروژه‌هایی در برخی از کشورهای آسیای میانه مانند تاجیکستان و همچنین در تعدادی از کشورهای آفریقایی اجرا شده است.

وی افزود: باید توجه داشت که صدور خدمات فنی و مهندسی برخلاف صادرات کالا، کوتاه‌مدت نیست؛ پروژه‌ها چندساله‌اند و نوسانات سیاسی یا اقتصادی کشور میزبان می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند. همین موضوع تداوم حضور شرکت‌های ایرانی را دشوار می‌سازد.

صادرات کالاهای ایرانی از مسیر خدمات فنی و مهندسی

رئیس کمیسیون احداث و خدمات فنی و مهندسی اتاق بازرگانی ایران در مورد آخرین آمار صدور خدمات فنی و مهندسی، گفت: به دلیل تحریم‌ها و فعالیت غیررسمی بخشی از شرکت‌ها، آمار شفافی وجود ندارد. برآوردها بین یک تا ۳ میلیارد دلار در نوسان است؛ اما باید توجه داشت که ارزش این بخش فراتر از اعداد رسمی است، زیرا پروژه‌ها علاوه بر درآمد خدماتی، به صادرات کالاهای ایرانی هم کمک می‌کنند.

نقوی افزود: سیمان، لوله، کابل و تجهیزات صنعتی بخشی از نیاز پروژه‌های خارجی هستند که توسط شرکت‌های ایرانی تأمین می‌شوند. در واقع خدمات مهندسی یک محرک برای صادرات غیرنفتی کشور به شمار می‌رود.

انصراف فعالان خدمات فنی و مهندسی از ورود به بازار خارجی

رئیس کمیسیون احداث و خدمات فنی و مهندسی اتاق بازرگانی ایران در مورد آخرین وضعیت صدور خدمات فنی و مهندسی در کشور، گفت: در حال حاضر کمتر از ۱۰ شرکت ایرانی فعالانه در این حوزه حضور دارند. فعالیت این شرکت‌ها بیشتر نتیجه جسارت و ریسک‌پذیری خودشان است تا سیاست‌گذاری یا حمایت ویژه. گشایش جدیدی در سال‌های اخیر رخ نداده و بسیاری از فعالان با وجود توانمندی بالا، از ورود به بازارهای خارجی منصرف شده‌اند. بنابراین وضعیت موجود با ظرفیت‌های واقعی کشور فاصله قابل توجهی دارد.

نقوی مشکلات این بخش را این گونه برشمرد: اصلی‌ترین مانع تحریم‌هاست. وقتی یک شرکت در فهرست تحریم قرار می‌گیرد، کارفرماها به راحتی می‌توانند آن را از مناقصه‌ها کنار بگذارند. نبود امکان افتتاح حساب بانکی و انتقال پول نیز مشکل دائمی است. از سوی دیگر، چون پروژه‌های فنی و مهندسی بلندمدت هستند، هر تغییر سیاسی یا امنیتی در کشور میزبان می‌تواند برای شرکت ایرانی خسارت‌زا باشد.

به گفته وی، راهکار اساسی رفع تحریم‌ها و فراهم کردن فضای رقابتی مشابه رقبای منطقه‌ای مانند ترکیه است. ترکیه توانسته با حمایت ساختاری و مالی، صادرات خدمات مهندسی خود را به بیش از ۶۰ میلیارد دلار برساند، در حالی که ایران با ظرفیت‌های مشابه سهم ناچیزی دارد.

عراق همچنان اصلی‌ترین مقصد صدور خدمات ایرانی 

رئیس کمیسیون احداث و خدمات فنی و مهندسی اتاق بازرگانی ایران در مورد مذاکرات با بانک توسعه اسلامی، گفت: ایران دومین سهامدار بزرگ بانک توسعه اسلامی است، اما عملاً بهره‌ای از این ظرفیت نبرده‌ایم. با وجود مشارکت مالی ایران، این بانک به بهانه تحریم‌ها از تأمین مالی پروژه‌های شرکت‌های ایرانی خودداری می‌کند. حتی در مواردی که شرکت‌های ایرانی برنده مناقصه‌های تحت حمایت این بانک شده‌اند، به دلیل فشارهای سیاسی قراردادها لغو شده است. متأسفانه به دلیل نبود سازوکار حقوقی مؤثر، امکان دفاع از منافع شرکت‌های ایرانی در این زمینه وجود ندارد.

نقوی، آماری هم از صدور خدمات فنی و مهندسی در ۵ ماهه نخست امسال ارائه کرد و گفت: در همین بازه زمانی پروژه‌هایی در عراق، تاجیکستان و تعدادی از کشورهای آفریقایی آغاز شده است. عراق همچنان اصلی‌ترین مقصد است، اما حضور در کشورهای آفریقایی نیز رو به افزایش است. با وجود مشکلات، شرکت‌های ایرانی همچنان تلاش می‌کنند در این بازارها فعال باشند، زیرا معتقدند این حوزه می‌تواند یکی از ابزارهای جدی برای تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه و تقویت صادرات غیرنفتی باشد.