وامی که واریز نشد؛ فرهنگیان، قربانی بانک زیان‌ده
وام ۳۰ میلیونی فرهنگیان از همان ابتدا با واقعیت بانک‌ها گره خورد. پشت‌پرده این طرح که از تابستان ۱۴۰۳ با فراخوان صندوق ذخیره فرهنگیان تبلیغ می‌شد، سازوکار مالی پیچیده‌ای پنهان بود
فرارو- فرآیند تخصیص وام 30 میلیون تومانی ویژه فرهنگیان بازنشسته با اختلال مواجه شد.
به گزارش فرارو؛ اختلال اپلیکیشن «توبانک» تنها بخش ظاهری بحران بازنشستگان است. آنچه در عمق رخ می‌دهد، استفاده دوباره از سپرده‌های معلمان برای زنده نگه‌داشتن بانکی زیان‌ده است. فرهنگیان بازنشسته برای دریافت وام وعده‌داده‌شده بین صف‌های شعب و وعده‌های نرم‌افزاری سرگردان مانده‌اند و صندوق ذخیره هم بار دیگر در نقش تامین‌کننده سرمایه‌های از دست‌رفته بانک‌ها ظاهر شده است.
وام ۳۰ میلیونی فرهنگیان؛ از وعده رفاهی تا ابهام اجرایی
وام ۳۰ میلیونی ویژه فرهنگیان بازنشسته با عنوان «طرح رفاهی» از تابستان ۱۴۰۳ آغاز شد.
شرط دریافت این وام حداقل ۱۵ سال سابقه عضویت در صندوق ذخیره فرهنگیان بود و پرداخت آن با کارمزد ۱۰ درصد و بازپرداخت ۲۴ ماهه انجام می‌شد.
اقساط وام 30 میلیون تومانی فرهنگیان به‌صورت مساوی از حساب متقاضی برداشت می‌شد. سود موثر وام حدود ۱۹.۸ درصد محاسبه شده بود که نسبت به میانگین وام‌های خرد بازار نرخ نسبتا پایین‌تری داشت.
دریافت این وام از طریق سپرده 3 میلیون تومانی ثابت تا پایان دوره و یک سفته الکترونیک به ارزش ۴۳ هزار تومان انجام می‌شد.
اختلال «توبانک»
فرآیند دریافت وام تا پیش از شهریور ۱۴۰۴ دیجیتال و ساده بود؛ فرهنگیان بازنشسته پس از دریافت پیامک معرفی از سوی بانک گردشگری، اپلیکیشن توبانک را نصب و در آن احراز هویت می‌کردند.
پس از افتتاح حساب در توبانک، کارت بانکی از طریق پست ارسال می‌شد و همزمان با سپرده‌گذاری اولیه، وام بلافاصله فعال و به حساب واریز و قابل استفاده بود.
اما توقف ناگهانی اپلیکیشن دردسرساز شد. اواخر شهریور امسال توبانک دچار اختلال و در ماه مهر بطور کامل از دسترس خارج شد. بطوریکه روند پرداخت وام عملا متوقف شد.
بسیاری از فرهنگیان به فرارو گزارش کردند که پروسه دریافت وام 30 میلیونی برای آنها تا مرحله افتتاح حساب و در برخی موارد تا خرید سفته هم پیش رفته اما برای ثبت نهایی با مشکل مواجه شدند.
به گفته این بازنستشگان فرهنگی اپلیکیشن توبانک همزمان با رسیدن به مرحله نهایی از کار افتاده و تراکنش لغو شده، درحالیکه مبلغ افتتاح حساب و سفته از حساب آنان کسر گردیده است.
در نهایت هم بانک گردشگری وعده داده که تا آبان ۱۴۰۴ از اپلیکشین جدیدی به نام «گردشگری پلاس» رونمایی خواهد کرد تا ادامه فرایند از آن طریق انجام شود.
در حال حاضر، افتتاح حساب صرفا در شعب فیزیکی انجام می‌شود و هزینه‌ی آن به‌طور متوسط ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان است، درحالیکه پیش از برزو اختلالات، افتتاح حساب در توبانک کاملا رایگان بود.
بانک گردشگری؛ از زیان ۸۵۰۰ میلیاردی تا حیات موقت با منابع صندوق
زیان بانک گردشگری از سال ۱۴۰۳ با شتاب فزاینده آغاز شد. صورت‌های مالی این بانک تا اردیبهشت ۱۴۰۴ نشان می‌دهد مجموع زیان انباشته به رقم ۸,۵۰۰ میلیارد تومان رسیده؛ از این میزان، حدود ۲ همت ناشی از پوشش هزینه‌های جاری و بدهی‌های بین‌بانکی، ۱,۴۰۰ میلیارد تومان مربوط به انتقال منابع به زیرمجموعه‌های زیان‌ده چون گردشگری ایرانیان و میدیا کپیتال و مبلغ ۶۰۰ میلیارد تومان نیز به تامین خط اعتباری وام‌های فرهنگیان اختصاص یافته‌است.
بدین ترتیب، بدهی مستقیم بانک گردشگری به صندوق ذخیره فرهنگیان حدود ۳,۴۰۰ میلیارد تومان گزارش شده و بازپرداخت اقساط وام‌ها تاکنون کمتر از ۲۵ درصد تحقق یافته است.
درآمدزایی صندوق ذخیره با پول بازنشستگان
استفاده از منابع صندوق ذخیره فرهنگیان برای پوشش زیان‌های مالی بانک‌های وابسته موضوع تازه‌ای نیست و به دهه 90 بازمی‌گردد.
خبرگزاری مهر در آبان ۱۳۹۵ گزارش داد که بخش قابل توجهی از سپرده‌های فرهنگیان در دوره فعالیت بانک سرمایه (وابسته به صندوق ذخیره) در قالب سرمایه‌گذاری یا خط اعتباری به شرکت‌های زیرمجموعه بانک منتقل شده و بخش زیادی از این وجوه به صندوق بازنگشته است.
همچنین ایرنا در گزارشی مربوط به شهریور ۱۳۹۶ طبق بررسی‌های اولیه و اسناد ارائه‌شده به مجلس نوشت که این منابع عمدتا صرف تسویه بدهی‌ها و زیان‌های عملیاتی بانک سرمایه شده است که در پی آن پرونده تحقیق و تفحص رسمی برای آن تشکیل شد.
همچنین تسنیم در همان سال (۱۳۹۶) به نقل از کمیسیون آموزش مجلس اعلام کرد که بخشی از منابع صندوق ذخیره برای جبران زیان انباشته بانک سرمایه استفاده شده و به گفته یکی از اعضای کمیسیون، بازپس‌گیری این مبالغ هنوز کامل نشده است.
در خبری مربوط به سال ۱۳۹۷ با استناد به نتایج نهایی تحقیق و تفحص آمده بود که صندوق ذخیره در دوره پیشین برای جبران زیان بانک سرمایه هزینه شده بود و فرآیند بازپرداخت منابع به صندوق تحقق کامل نیافته است.
حالا به نظر می‌رسد الگوی استفاده از سپرده‌های فرهنگیان برای نجات بانک‌های زیان‌ده که طبق ادعاها نخستین بار در بانک سرمایه دیده شد، اکنون با بانک گردشگری با ارقام بزرگ‌تر دوباره تکرار شده و تامین آینده قشر فرهنگیان جامعه به ضرر و زیان بانک‌ها گره خورده است.
