اثر روانی قیمت در بازار خودرو

زمزمه‌های افزایش قیمت، که پیشنهاد آن چند وقتی است از جانب خودروسازان مطرح شده، این روزها در حالی به گوش می‌رسد که مخالفان زیادی را در دولت، مجلس و سازمان حمایت و البته مردم دربردارد. این مخالفت‌ها که به نوعی در راستای حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو و جلوگیری از انحصارگری خودروسازان صورت می‌گیرد، در حالی است که خودروسازان طی پنج ماهه امسال به واسطه افزایش قیمت دلار و همچنین محدودیت ‌های بین‌المللی افت تولیدی ۴۰ درصدی را تجربه کرده‌اند.

 

در ادامه مشکلاتی از این دست، عرضه خودرو به بازار هم به شدت کاهش و قیمت‌ها افزایش یافته است. اما حالا که خودروسازان در پی رسمی کردن افزایش قیمت‌ها در سازمان حمایت هستند و یکی از توجیهاتشان برای این درخواست هدایت پول‌های سرگردان به سمت صنعت است، خیلی‌ها این اقدام خودروسازان را بی‌عدالتی در حق مصرف‌کننده می‌دانند و عقیده دارند که با افزایش دوباره قیمت‌ها این مصرف‌کنندگان هستند که ضررهای زیادی را متحمل می‌شوند.

 در ‌واقع به عقیده برخی از این مخالفان، خودروسازان می‌خواهند به واسطه افزایش قیمت‌ها زیان‌های خود را از جیب مشتری جبران کنند. خودروسازان هم در مقام دفاع از درخواست مجدد افزایش قیمت به مشکلات تولید از قبیل نداشتن نقدینگی، افزایش نرخ ارز، و عدم دسترسی به ارز مرجع اشاره می‌کنند، اما آیا افزایش قیمت در شرایط فعلی مورد قبول است؟ آن هم در شرایطی که مصرف‌کنندگان، همیشه از کیفیت خودروهای تولید داخل ناراضی بوده‌اند و حتی قیمت‌هایی که پیش از این بابت خرید خودرو پرداخت می‌کردند را هم قابل توجیه نمی‌دانستند. حال با وجود این تصورات در میان مردم آیا خودروسازان همزمان با افزایش قیمت‌ها به افزایش کیفیت خودروها یعنی مهم‌ترین خواسته مشتریان هم فکر می‌کنند؟ و سوال دیگر اینکه آیا جو روانی جامعه آمادگی پذیرش این افزایش قیمت را دارد؟

اثر روانی منفی یکی از اتفاقاتی است که ممکن است با افزایش قیمت‌ها در بازار فعلی خودرو رخ دهد، زیرا در حال حاضر نه تنها عرضه خودرو در بازار کم شده است، بلکه کیفیت تولیدات داخلی هم در مقایسه با قیمت‌ها به اندازه‌ای نیست که رضایت‌بخش باشد. اما یکی از کارشناسان و دست‌اندرکاران صنعت خودرو در این زمینه اعتقاد دارد که از چند ماه قبل که قیمت خودروها در بازار ناگهان افزایش پیدا کرد، مردم با شوک روانی این پدیده مواجه شده‌اند و حالا دیگر شرایط برایشان عادی شده است. بنابراین حتی اگر قیمت‌های نزدیک به بازار، رسمی شوند نیز اثر روانی چندانی بر اذهان عمومی نخواهد داشت. به عقیده این کارشناس درست است که طی چندماه گذشته قیمت‌های کارخانه‌ای تغییری نکرده اما مردم اتفاقاتی را که در بازار رخ می‌دهد می‌پذیرند.

طی چند ماه اخیر بارزترین اتفاق بازار چیزی نبوده جز افزایش قیمت. بنابراین قیمت ۱۶ میلیون تومانی یک خودرو در کارخانه برای مشتری اهمیتی ندارد، زیرا از آنجا که خودروسازان در حال حاضر سایت‌های فروش خود را بسته‌اند، مشتری برای خرید همان خودروی 16 میلیونی باید به بازار رجوع ‌کند و آنجا هم با قیمت ۲۳ میلیون تومانی مواجه می‌شود. بنابراین در حال حاضر اگر خودروساز محصول خود را حتی یک میلیون تومان زیر قیمت بازار به فروش برساند مردم پذیرای آن خواهند بود زیرا این روزها کسی نیست که از قیمت‌های جدید بازار خبر نداشته باشد.

اما به عقیده کارشناسان در این روزها نگرش دولت و خودروسازها است که می‌تواند نقش مهمی در آرام کردن شرایط روانی بازار داشته باشد. برای مثال اگر دولت به مخالفت‌های خود با افزایش قیمت ادامه دهد و حتی اگر قیمت‌ها را به‌قدری بالا نبرد که زیان‌های خودروسازان جبران شود، خودروسازان باز هم محصولات خود را با قیمت‌هایی که برایشان ضررآفرین است نمی‌فروشند. به گفته یکی از کارشناسان حوزه خودرو کاری که خودروسازان در چنین شرایطی می‌کنند این است که یا محصول خود را نمی‌فروشند یا اینکه آنها را به صورت غیر رسمی وارد بازار می‌کنند تا با سود بیشتری به فروش برسانند. این اوضاع در نهایت منجر می‌شود به شکل گرفتن یک ساز و کار غیر رسمی توسط مراجع رسمی.

این کارشناس عقیده دارد اگر دولت، خودروساز و مردم این را قبول کنند که بعد از افزایش قیمت ارز و همچنین محدودیت‌های بین‌المللی تولید برای همه صنایع از جمله خودروسازان سخت شده است و به نزدیک شدن قیمت کارخانه به بازار راضی شوند و خودروسازان هم ملزم به عرضه به‌موقع محصولاتشان شوند، یک رفتار صادقانه شکل خواهد گرفت که منجر به روشن شدن وضعیت بازار هم خواهد شد.

به عقیده این کارشناس در حال حاضر مشتری‌ها در فضایی غیرصادقانه قرار دارند که تبعات روانی آن می‌تواند بسیار بدتر از افزایش قیمت‌ها باشد.

اما به عقیده برخی کارشناسان راه‌هایی وجود دارد که هم منجر به تامین بازار خواهد شد و هم کم شدن فشار قیمت خودرو از دوش مشتری. در همین رابطه یکی از کارشناسان به خبرنگار دنیای اقتصاد می‌گوید: اگر دولت به دنبال کنترل قیمت‌ها است می‌تواند تعرفه واردات خودرو و قطعات را کم کند. او در ادامه گفت: با کم شدن تعرفه واردات برخی قطعات، قیمت تمام شده تولید خودرو هم کاهش می‌یابد و در نهایت یک خودرو ارزان‌تر به بازار ارائه می‌شود. چنانچه تعرفه واردات خودرو هم کاهش پیدا کند خودروهای متنوع‌تر و ارزان‌تری وارد کشور خواهند شد که هم بازار را از کمبودی که در حال حاضر دارد خلاص خواهند کرد و هم قیمت‌ها به حالت طبیعی‌تری باز خواهند گشت.

این کارشناس در ادامه صحبت‌هایش به عوارض قانونی هم اشاره کرد و گفت: چشم‌پوشی دولت از این عوارض که حدود یک و نیم میلیون تومان است می‌تواند گامی باشد در راستای کاهش قیمت‌ها.

یک کارشناس اقتصادی دیگر هم با افزایش قیمت‌ها در شرایط فعلی موافق است. سعید لیلاز موافقت خود را اینگونه توجیه می‌کند: از آنجایی که در عمل شاهد افزایش قیمت‌ها در بازار بوده‌ایم، رسمی شدن آن می‌تواند تاثیر مثبتی داشته باشد. زیرا این افزایش قیمت‌ها در بازار باعث شکل‌گیری یک رانت بزرگ در صنعت خودرو شده است. لیلاز در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: نزدیک کردن قیمت‌های کارخانه به بازار تا جایی که زیان‌های خودروسازان را هم جبران کند خوب است و مردم را هم از این سردرگمی چند قیمتی رها می‌کند.

لیلاز با تاکید بر اینکه خودروسازان علت گرانی خودرو نیستند و در‌واقع معلول افزایش نرخ ارز و رشد نقدینگی هستند، گفت: اگر به دنبال کاهش قیمت‌ها هستیم باید ریشه‌های این مشکلات و گرانی‌ها را دریابیم، زیرا نمی‌توان در شرایطی که هزینه تولید بیشتر از قیمت فروش شده است از خودروسازان انتظار داشته باشیم با همان قیمت‌های قبلی پیش بروند. او در رابطه با چگونگی عکس‌العمل مردم در مقابل افزایش قیمت‌های احتمالی گفت: شاید مردم در ابتدا استقبال نکنند اما در نهایت از میزان سردرگمی‌ها در بازار کاسته می‌شود.

او در رابطه با انتظار افزایش کیفیت خودروهای تولیدی در کنار افزایش قیمت‌ها نیز می‌گوید: کیفیت مقوله‌ای نیست که با درخواست و دستورالعمل و الزام خودروسازان اتفاق بیفتد بلکه کیفیت در فضایی رقابتی، آرام و آزاد رخ خواهد داد. اما برای آرام‌تر شدن جو روانی موجود در بازار و اذهان عمومی تنظیم بازار یکی از مهم‌ترین راهکارها به نظر می‌رسد. تنظیم بازار هم نه با گلایه و شکایت بلکه تنها در صورتی رخ خواهد داد که امکان افزایش عرضه وجود داشته باشد، البته با توجه به شرایط فعلی به نظر می‌رسد تا زمانی که افزایش قیمت‌ها رسمی نشود خودروسازان از انجام این کار طفره بروند. زیرا تولید و عرضه با توجه به افزایش نرخ ارز و در دست نداشتن ارز مرجع برای آنان توجیه اقتصادی ندارد. بنابراین برای تنظیم بازار، افزایش قیمت‌ها، دادن نرخ ارزان‌تر به خودروسازان برای تولید و یا افزایش واردات ضروری به نظر می‌رسد. در غیر این صورت باید باز هم شاهد رانتی باشیم که در خودروسازی ایجاد شده است و مردم باید بهای آن را بپردازند.