با گذشت بیش از سه سال از افتتاح پل طبقاتی صدر تهران، این پرسش هنوز برای بسیاری از متخصصان شهری مطرح است که 1300 میلیارد تومان از پول مردم برای ساخت این پل به عنوان یکی گرانترین پروژه های شهری، با چه توجیه علمی هزینه شده است.
به گزارش ایرنا، پل طبقاتی صدر به طول 11 کیلومتر و به عنوان طولانی ترین رینگ بزرگراهی شمال تهران که شرق تهران را به غرب آن و تونل نیایش متصل می کند آذر 92 به بهره‌برداری رسید.
پروژه طبقاتی پل صدر با هدف بهبود تردد و کاهش بار ترافیک منطقه شمال و شمال شرق تهران احداث شد، این درحالی است که اگر روزانه به ویژه در زمان اوج ترافیک گذری به محدوده اتوبان و پل صدر داشته باشید، با حجم بالای خودرو و ترافیک سنگین در این دو مسیر(پل طبقاتی) مواجه خواهید شد که نشانه ناکارآمدی پروژه در تحقق هدف اصلی آن که همانا کاهش بار ترافیکی و تسهیل تردد خودروها در این مسیر بوده است.
دکتر علی خاکساری عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی و متخصص حوزه حمل و نقل شهری در خصوص اجرای این پروژه با بیان اینکه در مجموع اگر بخواهیم پل صدر را ارزیابی کنیم می شود گفت این پل یک پروژه گران قیمت است اظهار کرد: انتظاری که از این پروژه با صرف این هزینه می رفت تا این پل کارکرد اصلی خود که همان بهبود وضعیت ترافیکی شمال تهران است را داشته باشد برآورده نشد و این مسأله به لحاظ علمی قابل پیش بینی بود.
دکتر خاکساری به عنوان یکی از متخصصان و افراد صاحبنظر در حوزه حمل و نقل شهری معتقد است که پروژه طبقاتی پل صدر 5 تا 10 سال آینده به دلیل نداشتن توجیه علمی و ناکارآمدی در بهبود ترافیک منطقه، تخریب خواهد شد که تخریب این مجموعه هزینه بسیار گزافی را به شهروندان و مدیریت شهری تهران تحمیل می کند.
به گفته وی، مطالعات علمی و تجربیات جهانی ثابت کرده که رفع معضل ترافیک در حوزه شهری با ساخت پل ، تونل و بزرگراه به عنوان راهکار سخت افزاری حل نمی شود و راهکار اصلی برای رفع این قبیل مشکلات، اقدامات نرم افزاری است.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، هزینه به کار رفته برای ساخت پروژه صدر از ابتدا محل بحث و انتقاد بوده؛ هزینه اجرای این طرح در ابتدا بیش از 600 میلیارد تومان اعلام شد اما در نهایت رقمی بالغ بر 1300 میلیارد تومان برای آن(پروژه پل طبقاتی صدر) هزینه شد.
البته هزینه صرف شده برای ساخت پروژه طبقاتی صدر و تونل نیایش در مجموع حدود 4 هزار میلیارد تومان شده است.
تسهیل و کاهش بار ترافیکی هفت بزرگراه پایتخت شامل همت، حکیم، مدرس، رسالت، زین‌الدین، یادگار امام (ره) و چمران از مزیت های احداث این پل عنوان شده؛ نکته ای که صاحبنظران و متخصصان نقطه نظراتی علمی در رد این مزیت های عنوان شده دارند.
این پل که مازیار حسینی معاون فعلی حمل و نقل و ترافیک شهردار تهران مسئول ارشد طراحی آن از صفر تا صد بوده، طی 26 ماه به صورت تک پایه احداث و با چند رمپ و لوپ به تونل نیایش متصل شد.
شهردار تهران نیز در اظهارنظرهایی در این خصوص گفته این پل با بالاترین استانداردها ساخته شده است.
احداث پروژه پل طبقاتی صدر که رد پای بابک زنجانی نیز در آن دیده می‌شود منتقدان زیادی داشته و دارد که هر یک از متخصصان و صاحبنظران از جنبه های مختلف به موضوع می پردازند.
«محسن سرخو» رییس کمیته حمل و نقل شورای اسلامی شهر در خصوص اجرای پروژه پل صدر می گوید که در ساخت پل صدر، نیاز به وجود قطعاتی(حوزه نگهدارنده‌ها و جرثقیل‌ها) بود که باید از خارج کشور وارد می‌شد و این قطعات با تامین اعتبار مالی از طریق «بابک زنجانی» خریداری (سال های 90 تا 92) و وارد شد.
وی افزود: اتفاقا طی اجرای پروژه در حوزه خرید نئوپرن‌ها (ضربه‌گیر پل) که به اسم قطعه ایتالیایی وارد کرده بود دچار مشکل شد، به گونه ای که وقتی این نئوپرن‌ها زیر بار رفت از هم گسیخته و بهره‌برداری از پل صدر چهار ماه به تعویق افتاد.
عده ای از منتقدان مکرر گفته اند مطالعات دقیق و علمی در احداث پروژه صدر صورت نگرفته که البته شهردار تهران و مسئول ارشد اجرای پروژه(مازیار حسینی) در پاسخ به این اظهارات گفته‌اند: اگر این موضوع وجود داشته باشد پس این از کرامات ماست که توانسته‌ایم بدون مطالعه پل و تونلی بسازیم که جوایز بین‌المللی زیادی ببرد.
برخی صاحبنظران اجتماعی نیز معتقدند ممکن است پروژه صدر مطالعات فنی داشته باشد اما پیوست و مطالعات اجتماعی در خصوص آن انجام نشده است.
چرایی احداث پل طبقاتی صدر را «علیرضا جاوید» معاون فنی و عمرانی شهردار تهران اینگونه بیان می کند که ما برای تعریض بزرگراه صدر سه راه داشتیم؛ ادامه تونل نیایش، تعریض سطح بزرگراه صدر و احداث پل طبقاتی از گزینه‌های پیش روی ما بود.
به گفته وی، ادامه تونل نیایش با توجه به طول زیاد تونل از نظر پدافند غیرعامل و تهویه گزینه درستی نبود و این در حالی بود که باید دسترسی‌هایی در خیابان‌های قیطریه، بلوار کاوه و ... ایجاد می‌کردیم اما چالش‌های فنی زیاد و حجم تملک زیاد در این مناطق باعث شد که گزینه امتداد تونل از دستور خارج شود و این در حالی بود که هزینه احداث تونل 2.5 برابر بیشتر از احداث پل طبقاتی بود.
معاون شهردار تهران با بیان اینکه گزینه تعریض سطح بزرگراه صدر نیز به دلیل همجواری این بزرگراه با املاک گران‌قیمت الهیه، دروس، قیطریه و کامرانیه موجب شد که در انتخاب این گزینه دقت بیشتری داشته باشیم گفت: تعریض دو طرفه بزرگراه صدر هزینه را تا پنج برابر و زمان احداث پروژه را نیز تا سه برابر افزایش می‌داد و سرانجام به دلیل اهمیت زمان احداث و چالش‌های بافت مسکونی این گزینه نیز در مهندسی ارزش تایید نشد.
درهمین حال، سرخو عضو شورای اسلامی شهر تهران اعتقاد دارد که با هزینه ساخت پل صدر خطوط مترو توسعه قابل توجهی می‌یافت و شهرداری می توانست با این اعتبار 2 خط مترو جدید را در شهر تهران احداث کند.
وی افزود: جای سئوال است که حالا پل صدر و تونل نیایش چه تاثیری دارند و ساخت خط 6 و 7 مترو چه تاثیری می‌تواند در کاهش ترافیک داشته باشد و باید مردم در این خصوص قضاوت کنند.
رییس کمیته حمل و نقل شورای شهر با بیان اینکه قبول داریم پل صدر از نظر سازه‌ای از تکنولوژی بالایی برخوردار است اما این سازه به لحاظ ترافیکی مزیتی ندارد.
معاون فنی و عمران شهردار تهران در پاسخ به این انتقاد می گوید: تونل نیایش و پل طبقاتی صدر یک پروژه و مکمل یکدیگر هستند و احداث پل طبقاتی صدر برای تکمیل پروژه تونل نیایش ضروری بود.
البته مازیار حسینی معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران پاسخ دیگری را برای این انتقاد مطرح کرده و می گوید: اگر هر خط مترو را 20 کیلومتر در نظر بگیریم، برای ساخت هر کیلومتر بین 220 تا 250 میلیارد تومان هزینه می‌شود و این درحالیست که پروژه پل صدر با 640 میلیارد تومان ساخته شده که با تعدیل هزینه‌ها، اعتبار صرف شده برای پروژه حدود 1300 میلیارد تومان است.
این صحبت های معاونین شهرداری تهران در حالی مطرح می شود که به گفته اعضای شورای اسلامی شهر تهران، هنوز گزارش و اسناد ذقیق مربوط به هزینه کرد پروژه صدر(شامل تملک اراضی و ...) به شورا ارائه نشده است.
هر چند مدیران شهری هزینه احداث پل صدر و تونل نیایش که از آن به عنوان «دو مگا پروژه شهری» و افتخار مهندسی تهران و کشور یاد می کنند را به ترتیب حدودا 1300 و 2700 میلیارد تومان اعلام کرده اند اما رئیس کمیته حمل و نقل شورای اسلامی شهر تهران می گوید شهرداری هنوز مدارک و گزارش دقیقی از صورت وضعیت مالی ساخت این پل به شورا ارائه نکرده اما براساس آنچه تا سال 93 در صورت‌های مالی شهرداری آمده، برای ساخت پل صدر و تونل نیایش بالغ بر 4 هزار میلیارد تومان هزینه شده است.
سرخو در عین حال تصریح کرد: هنوز مقدار تملک‌ها که برای ساخت این پل صورت گرفته مشخص نیست و املاکی که شهرداری برای پل صدر خریداری کرده از جنس هزینه بوده و به لحاظ هزینه- فایده بهتر بود 2 خط مترو به جای پل صدر ساخته می‌شد.
اما درعین حال، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران، احداث پل طبقاتی صدر را یکی از کارهای بزرگ مدیریت شهری تهران در شرایط اوج تحریم های بین المللی می داند.
پل صدر، پروژه ای گران، ناکارآمدم و فاقد توجیه علمی
دکتر علی خاکساری عضو هیأت علمی و استاد دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان یکی از صاحبنظران در حوزه حمل و نقل در خصوص پروژه صدر می گوید: از ابتدا با اجرای این پروژه به دلایل مختلف علمی، فنی و اقتصادی مخالف بودم.
وی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: پروژه پل طبقاتی صدر را می توان از شش جنبه فنی مهندسی، تکنولوژی و فناوری، معماری و زیباشناختی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بررسی کرد.
دکتر خاکساری با بیان اینکه در مجموع اگر بخواهیم پل صدر را ارزیابی کنیم می شود گفت این پل یک پروژه گران قیمت است تصریح کرد: آن انتظاری که با صرف این هزینه می رفت تا این پل کارکرد اصلی خود که همان بهبود وضعیت ترافیکی شمال تهران است را داشته باشد برآورده نشد و این مسأله به لحاظ علمی قابل پیش بینی بود.
وی با تأکید بر اینکه تجربیات جهانی ثابت کرده با توسعه شبکه های شهری بویژه پل و تونل معمولا جریان ترافیک در یک منطقه و اطراف آن بهبود پیدا نمی کند تصریح کرد: این راهکارهای سخت افزاری، گران قیمت و زمان بر نمی تواند تأثیر مثبتی در ترافیک شهرها داشته باشد.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی یادآور شد: کشورهای توسعه یافته و کشورهایی که مبتنی بر نتایج علمی و واقعیت ها اقدام می کنند از راهکارهای نرم افزاری شامل مدیریت، کنترل و نظارت برای بهبود وضعیت ترافیکی استفاده می کنند.
وی با اشاره به اینکه این راهکارها زودبازده و کم هزینه هستند گفت: مدل هایی همچون «قیمت گذاری شبکه» و «اختصاص خطوط ویژه به خودروهای پرسرنشین» و «سیاست های اقتصادی تشویق کننده برای استفاده مردم از خودروهای عمومی که مستلزم توسعه شبکه حمل و نقل شهری است» در جهان امروز به عنوان راهکارهای نرم افزاری برای بهبود ترافیک مورد توجه قرار دارد.
این استاد دانشگاه در خصوص مطلب مطرح شده از سوی مدیران شهری پایتخت مبنی بر اینکه «اگر یک روز پل صدر بسته شود؛ ترافیک به دو اتوبان همت و حکیم پس می زند» گفت: این اتفاق ممکن است بیافتد، چرا که مردم زمان خود را تنظیم کرده اند، اما اگر پل صدری ساخته نمی شد، این موضوع هم به طور کلی متنفی بود.
وی افزود: بنابراین با این نگرش ساخت پل صدر هیچ توجیه علمی ندارد و در حال حاضر همانگونه که کارشناسان زیادی اذعان می کنند واقعیت این است که پل صدر تأثیر مثبتی در ترافیک تهران نداشته است.
دکتر خاکساری افزود: عده ای از کارشناسان زمانی این حرف را می زنند که پول صرف شده و برگشتی وجود ندارد اما تعدادی از کارشناسان و متخصصان حوزه شهری از همان ابتدا با اجرای این پروژه مخالف بودند و بارها این موضوع را در همان زمان اعلام کردند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: بهتر بود این سرمایه کلان به جای صرف در این پروژه به توسعه شبکه مترو یا سیستم های حمل و نقل تندرو(بی آر تی) اختصاص داده می شد.
منتظر تخریب پروژه پل صدر در 10 سال آینده باشید
وی با اشاره به اینکه متاسفانه پول کلانی بابت ساخت 10 کیلومتر پل در طبقه دوم اتوبان صدر هزینه شده تصریح کرد: تخریب طبقه دوم پنج تا 10 سال آینده اتفاق می افتد چرا که هیچگونه توجیهی نداشته و نتوانسته ترافیک را بهبود بخشد.
این متخصص حوزه حمل و نقل با بیان اینکه ترافیک اتوبان مدرس در مسیر شمال و جنوب همچنان وجود دارد اظهار کرد: ترافیک اتوبان صدر و اتوبان های منتهی به آن بهبود پیدا نکرده و اگر کسی خلاف این را اعلام می کند، آمار اشتباه دارد.
وی تأکید کرد: اگر علمی و با توجه به تجربیات جهانی این پروژه را بررسی می کردیم این امر قابل پیش بینی بود.
دکتر خاکساری در پاسخ به این مسأله که مدیران شهری مکررا اعلام می کنند پروژه پل صدر مطالعات علمی و فنی دقیقی داشته است گفت: یک پروژه حتما پیوست های مطالعاتی به صورت مکتوب دارد اما با اعداد و ارقام غیرواقعی که آن را توجیه می کند.
وی اظهار کرد: باید برای یک پروژه پیوست مطالعاتی وجود داشته باشد و چون این موضوع یک اجبار قانونی است پیوست ها با اعداد و ارقام غلط تنظیم می شوند و وقتی یک پروژه به بهره برداری می رسد اثرات واقعی پیش بینی شده خود را نشان می دهد و در عمل می بینیم یک پروژه ناکارآمد و بی تأثیر است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی یادآور شد: باید پیوست ها براساس اعدام و ارقام درست، پیش بینی های جدید ترافیکی، حجم خودرو و به صورت علمی و دقیق نوشته شود.
وی افزود: زمانی که پل صدر ساخته شد اعلام کردم در راستای سیاست هایی که امروز در جهان پیاده می شود طبقه دوم پل صدر می تواند به حمل و نقل همگانی مانند بی آرتی یا خودروهایی که حداقل دو سرنشین دارند اختصاص داده شود و از ورود خودروهای تک سرنشین جلوگیری کرد؛ اما متأسفانه این کار نیز انجام نشد.
دکتر خاکساری خاطرنشان کرد: باید سیستم های قیمت گذاری شبکه را اجرا کنیم و خودروها با پرداخت هزینه ای وارد طبقه دوم شوند تا زمینه اجرای تفکرات نرم افزاری نیز فراهم شود.
