كاغذپاره‌ها ونزوئلا را به زانو در می‌آورد؟
دو بوسه بر تابوت چاوز. مشتي گره‌‌كرده، درست پس از زمزمه واژگاني زير لب در كنار تابوت او و اشك‌هايي كه تا آخرين لحظات مراسم خاك‌سپاري، از ديدگانش پاك مي‌كرد. اين تصويري ماندگار از محمود احمدي‌نژاد، رفيق شفيق هوگو چاوز، رئيس‌جمهور ونزوئلاست.
دو بوسه بر تابوت چاوز. مشتي گره‌‌كرده، درست پس از زمزمه واژگاني زير لب در كنار تابوت او و اشك‌هايي كه تا آخرين لحظات مراسم خاك‌سپاري، از ديدگانش پاك مي‌كرد. اين تصويري ماندگار از محمود احمدي‌نژاد، رفيق شفيق هوگو چاوز، رئيس‌جمهور ونزوئلاست.
به گزارش شرق، شباهت‌ها كم نيستند. هميشه در قياس سياست‌هاي احمدي‌نژادي با سياست‌هاي چاوزي، حرف‌ها و حديث‌ها زياد بود، اما آنچه آن حرف‌ها را پراهميت مي‌كرد، پشتوانه كارشناسي آن بود.
محمود احمدي‌نژاد، بارها در ايران شعارهاي پوپوليستي و عوام‌فريبانه سر داد؛ از مسكن مهر گرفته تا توزيع يارانه همه‌گير و بودجه‌هايي كه در سفرهاي پي‌درپی استاني بي‌پشتوانه كارشناسي خرج مي‌كرد. تنها هدف يك چيز بود، خريد محبوبيت؛ همان كاري كه دوست و يار هميشگي‌اش، هوگو چاوز، در آن‌سوي مرزها مي‌كرد؛ ساخت خانه‌هاي رايگان براي مردم با همكاري ايران. چاوز از طریق پایین نگه‌داشتن قیمت بنزین هم تبلیغات مي‌كرد.
در همان اواسط دوران حضور او، قیمت بنزین در ونزوئلا ۳۰۰ ریال (معادل ٣٠ تومان) بود. البته در پي مخالفت‌هاي منتقدانش يك‌بار دست به افزايش چندسنتي نرخ بنزين زد؛ اقدامي كه با مخالفت‌های شدیدی روبه‌رو شد. مخالفان می‌گفتند کشوری که نفت رایگان به نیکاراگوئه می‌دهد حق ندارد بنزین را به مردمش گران بفروشد.
به‌این‌ترتیب طرح چاوز که البته بیشتر یک ژست سیاسی برای آرام‌کردن مخالفانش بود، ناتمام ماند. او در زمان رئیس‌جمهورشدنش دست به تغييرات گسترده‌ای در کشورش زد. تمام صنایع بزرگ را ملی کرد و قدرت شرکت‌های چندملیتی را به‌شدت محدود کرد. هزاران خانه رایگان ساخت. همچنین او برخلاف شعارهای اقتصادی‌اش، معاملات گسترده اقتصادی با آمریکا داشت. چاوز، توريست‌هاي ونزوئلا را با اقداماتش فراري داد؛ درست همان كاري كه احمدي‌نژاد در ايران كرد و تمام تلاش‌هاي دولت اصلاحات براي رشد توريسم در ايران را به‌سرعت بر باد داد.
مهاجران پيش از رويكارآمدن چاوز، يك‌به‌يك به ونزوئلا بازمي‌گشتند، اما با رويكارآمدن او، سرعت فرار از اين كشور دوچندان شد؛ همان اتفاقي كه در پديده فرار مغزها در ايران دوران احمدي‌نژاد رخ داد.
نتيجه عملكرد ٢ برادرخوانده
شباهت در عملكرد، نتايج يكساني هم به بار آورد. هوگو چاوز هم توانست تورم يك‌رقمي ونزوئلا را به سه‌برابر افزايش دهد و با استمرار دولت هم‌فكرش، نيكولاس مادورو، نورخ تورم چنان افزايش يافت كه در آخرين آمارهاي اعلامي از سوي صندوق بین‌المللی پول (ارديبهشت‌ماه ١٣٩٦) با استناد به استمرار رکود اقتصادی در ونزوئلا و کوچک‌ترشدن اقتصاد این کشور، پيش‌بيني شد نرخ تورم ونزوئلا در سال آینده میلادی به بیش از دوهزار درصد برسد.
اين در حالي بود كه رشد اقتصادي ايران در دوران احمدي‌نژاد به منفي ٦,٨ درصد رسيد، اما به سبب تغيير رويكرد در دولت يازدهم و به‌ثمررسيدن برجام، رشد اقتصادي در آخرين آمارهاي مربوط به سال ١٣٩٥ طبق روايت مركز آمار، با نفت ٨.٣ و بدون نفت، ٦.٣ درصد است.
فروپاشي در انتظار اقتصاد ونزوئلا
درهمين‌حال، با عدم تغيير در عملكرد سياست‌گذاران در ونزوئلا، اين كشور روزبه‌روز به فروپاشي نزديك‌تر شد. اقتصاد ويران ونزوئلا، فرار متداوم مردم و نارضايتي‌هاي پرشمار مردم را در پي داشت كه در اين اعتراض‌ها، هرروز شمار زيادي از مردم جان خود را هم از دست مي‌دهند. اكنون اين كشور به وضعيتي گرفتار شده كه مردم ناچارند براي تأمين مايحتاج خود به اروگوئه بروند. فروشگاه‌هاي خالي، تصوير پيش‌روي ديدگان مردم ونزوئلاست و همين مسئله مادورو را واداشته تا گاه‌به‌گاه، وضعيت فوق‌العاده اقتصادي اعلام كند.
احمدي‌نژاد آن سال‌ها با كاغذپاره‌خواندن قطع‌نامه‌ها عليه ايران، سبب شد تا صادرات نفت ايران به‌شدت افول كند و به مرز يك ميليون بشكه در روز كاهش يابد. با ادامه دوران او، بيم آن مي‌رفت كه تحريم‌هاي جديدي بر ايران حاكم شود و به سبب آن، صادرات نفت به ٦٠٠ هزار بشكه در روز برسد. اين در حالي است كه صادرات نفتي ايران قبل از تحريم‌ها به چهارهزار بشكه در روز رسيده بود.
حالا در سرزمين پدري چاوز، رفيق گرمابه و گلستانش، نيكولاس مادورو، بر مسند قدرت نشسته و ادامه سياست‌هاي چاوزي از سوي او، اقتصاد اين كشور را فلج كرده است. بدشانسی مادورو با پایین‌آمدن قیمت نفت تکمیل شد. نابساماني در اين كشور به اوج خود رسيد و همين چندوقت پيش در اواخر ارديبهشت‌ماه، مادورو براي هفتمين‌بار، وضعيت فوق‌العاده اقتصادي را برای ۶۰ روز دیگر تمدید کرد تا دسترسی مردم را به خدمات اولیه تضمین کند.
درحالي‌كه اين وضعيت فوق‌العاده در مردادماه به پايان رسيده، بحث انتخابات در اين كشور براي بازنگري در قانون اساسي به ميان كشيده شد و همين اقدام مادورو، موج حملات شديدتر عليه او را به دنبال داشت. كشورهايي چون آمريكا كه دموكراسي‌طلبي را شعار خود قرار داده‌اند، اين اقدام را عليه دموكراسي مي‌دانند.
مخالفان دولت ونزوئلا این رأی‌گیری را تحریم کردند. حرف مخالفان اين است كه هدف از این انتخابات، تعیین ٥٤٥ عضو مجلس مؤسسان است که قرار است اختیارات بسیار گسترده آن هم برای مدتی نامحدود داشته باشد و به سبب همين اختلافات بود كه هفته گذشته، معترضان به برگزاری رأی‌گیری روز یکشنبه با نیروهای امنیتی درگیر شدند و براساس گزارش دادسرای ملی ونزوئلا، یک نامزد انتخاباتی مجلس مؤسسان هم كشته شد.
اعتراض‌های ماه‌های اخیر علیه نیکولاس مادورو در مجموع بیش از صد کشته برجای گذاشته است. تحريم‌هاي پيشين، تلفيقي از تحريم‌هاي آمريكا و اتحاديه اروپا بود، اما حالا اگر اين روال استمرار پيدا كند و آمريكا پس از بررسي‌هاي خود، اقدام به تحريم صنعت نفت اين كشور پس از تحريم ١٣ مقام بلندپایه ونزوئلا به اتهام فساد، نقض حقوق بشر و ضربه‌زدن به دموکراسی در این کشور كند، براساس پيش‌بيني‌ها، بي‌شك اين اقتصاد به كل زمين خواهد خورد و به فروپاشي كامل مي‌رسد.
ترفند برای فرار از سقوط
در چنین شرایطی، این کشور ترفندهایی را برای افزایش درآمد در برنامه‌های خود گنجانده است.
١. بانک مرکزی ونزوئلا به‌تازگی حدود یک میلیارد دلار اوراق قرضه به شرکت آمریکایی گلدمن ساکس و شرکت ژاپنی نومورا فروخته است. این در حالی است که انتقادهای بین‌المللی درباره این معامله بسیار فراگیر است و منتقدان معتقدند درحالی‌که مردم ونزوئلا از گرسنگی در حال تلف‌شدن هستند، چنین کمکی به دولت این کشور ظالمانه است.
٢. ایجاد درآمد با بازپس‌گیری وام‌هایی که در دوران ریاست‌جمهوری هوگو چاوز به کشورهای کوچک آمریکای‌مرکزی و حوزه کارائیب داده شد.
٣. دولت ونزوئلا همچنین می‌تواند هلدینگ‌های بخش خصوصی متعلق به بانک‌ها و شرکت‌های بخش خصوصی را به تصرف درآورد.
٤. گرفتن پول از شرکت ملی نفت و سایر مؤسسات دولتی و پول‌های به‌جامانده از وام‌هایی که چینی‌ها سال‌های قبل به ونزوئلا دادند، از دیگر منابع درآمدی نیکولاس مادورو می‌تواند باشد.
٥. ونزوئلا به شرکت نفت هندی ONGC Videsh پیشنهاد کرد سهمش در یک میدان نفتی را افزایش دهد. منابع آگاه به رویترز گفتند شرکت نفت دولتی پترولئوس ونزوئلا (PDVSA) فروش ۹درصد سهم در میدان سان کریستوبال را به شرکت ONGC Videsh که شرکت تابعه شرکت دولتی نفت و گاز طبیعی هند است، پیشنهاد کرده است.
افزايش اندك قيمت نفت در كوتاه‌مدت
منصور معظمي، عضو هيئت علمي دانشگاه صنعت نفت در گفت‌وگو با «شرق» درباره سهم ونزوئلا در بازار نفت مي‌گويد: «حدود يك تا يك‌ونيم ميليون بشكه در روز صادرات ونزوئلا به آمريكاست. اگر آمريكا، نفت ونزوئلا را تحريم كند، حدود يك ميليون بشكه از بازار كسر مي‌شود و طبيعي است كه در كوتاه‌مدت مي‌تواند در بازار نفت اثرگذار باشد و قيمت را تا حدود بسيار اندكي افزايش دهد، اما از آنجاكه در فصل گرم قرار داريم و امكان اينكه ساير توليدكنندگان اين نياز را برطرف كنند، بالاست، در طولاني‌مدت اتفاق خاصي در بازار نخواهد افتاد».
سهم ونزوئلا به‌سرعت پر خواهد شد
عضو هيئت علمي پژوهشگاه صنعت نفت با اشاره به سهم اندك ونزوئلا در بازار نفت وارداتي آمريكا، مي‌افزايد: «سهم ونزوئلا در صادرات نفت به آمريكا، يك ميليون بشكه روي ١٤، ١٥ ميليون بشكه است، بنابراين ميزان صادرات نفت ونزوئلا رقم درخورتوجهي نيست. علاوه بر آنكه طبيعي است ديگران اين نياز را تأمين خواهند كرد، اما اين تحريم، ونزوئلا را به‌شدت زمين‌گير خواهد كرد، زيرا اقتصاد ونزوئلا به قدر كافي مشكل‌دار هست و اين هم مزيد بر علت خواهد شد».
او با اشاره به سهم ونزوئلا در اوپك مي‌گويد: «سهم ونزوئلا در اوپك، ٢,٥ميليون بشكه روي ٣٠ ميليون بشكه سهميه اوپك است كه رقم درخورتوجهي نيست. بنابراين بعيد مي‌دانم ونزوئلا بتواند مشتريان جديد را به‌سرعت پيدا كند، زيرا بازاريابي هم زمان خواهد برد». با توجه به سيل تحريم‌ها با پشتوانه تحريم آمريكا عليه ونزوئلا، گزينه‌‌هاي احتمالي تحريم عليه اين كشور فراوان است.
وال‌استریت ژورنال، گزینه‌های دیگری را که قرار است در قبال ونزوئلا اجرا شود، اعلام كرده است كه عبارت است از ممنوعیت فروش نفت و تولیدات پالایش‌شده نفتی آمریکا به ونزوئلا و محدودیت مالی علیه شرکت دولتی نفت ونزوئلا. این اقدامات به طور بالقوه برای دولت ونزوئلا فلج‌کننده است اما تأثیر چندانی بر آمریکا ندارد. البته هنوز دراین‌باره تصمیم قطعی گرفته نشده است.
مهم‌ترین گزینه تحریمی آمریکا این است که صادرات نفت خام سبک و تولیدات نفتی پالایشگاهی به کاراکاس ممنوع شود. ونزوئلا نفت خام سبک را با نفت خام سنگین مخلوط کرده و دوباره به آمریکا می‌فروشد. اگر آمریکا صادرات نفت خام سبک را تحریم کند، ونزوئلا مجبور خواهد شد نفت خام سبک را از کشورهای دورتر مانند الجزایر و نیجریه و با قیمت بالاتر وارد کند.
گزینه دیگر تحریمی علیه ونزوئلا آن است که شرکت نفتی «پترولئوس د ونزوئلا» از استفاده از سیستم بانکی و ارز آمریکایی منع شود. پالایشگاه‌های آمریکایی از جمله «والرو انرژی»، «فیلیپس ٦٦» و «شورون» قویا با تحریم واردات نفت از ونزوئلا مخالفت کرده‌اند زیرا این شرکت‌ها برای تولید سوخت وابسته به نفت ونزوئلا هستند.
معظمي در واكنش به مخالفت پالايشگاه‌هاي آمريكايي وابسته به مواد اوليه از نفت ونزوئلا، مي‌گويد: «آنها در فاصله كوتاهي، تغيير روند خواهند داد. زماني كه ايران تحريم شد، زمان كوتاهي فقط طول كشيد تا كشورهايي كه از ايران خريد نفت مي‌كردند، نسبت به جايگزيني واردات خود از كشوري ديگر و جايگزيني مواد اوليه پالايشگاه‌ها وارد عمل شوند. طبيعي است كه اين اتفاق براي پالايشگاه‌داران ايجاد مشكل خواهد كرد، زيرا پالايشگاه‌هاي آمريكايي، بخش خصوصي هستند. اما در نهايت مشكل را برطرف خواهند كرد و گويي در بلندمدت، هيچ اتفاقي نيفتاده است».
چه كساني از اين تحريم سود مي‌برند؟
به گفته او، ممكن است در اين شرايط كشوري مانند عربستان كه توليد نفت خود را كاهش داده، با گرفتن سهم ونزوئلا در آمريكا، منتفع و براي جايگزيني صادرات نفت به آمريكا وارد عمل شود، زيرا به هر حال آمريكا‌يي‌ها براي پركردن اين خلأ دست به كار مي‌شوند. در كوتاه‌مدت همه كشورها از افزايش اندك قيمت نفت منتفع خواهند شد، اما ايران نمي‌تواند روي آن حساب باز كند، چون هم افزايش قيمت نفت كوتاه‌مدت است و هم ايران با آمريكا رابطه‌اي ندارد و نمي‌تواند بازار خالي‌شده آمريكا را از آن خود كند، اما در اين ميان ونزوئلا بيشترين ضرر را خواهد كرد.
ثمره پوپوليسم نزديك به ديكتاتوری
معاون وزير صنعت همچنين در قياسي به آنچه در ونزوئلاي پوپوليستي مي‌گذرد با دوران احمدي‌نژاد، مي‌گويد: «عصر پوپوليسم رو به پايان است؛ اگرچه برخي كشورها در جهان همچنان با آن درگيرند، اما سرانجام آن، نيستي و نابودي زيرساخت‌ها و نابودي اقتصاد و فساد است. ونزوئلا هم همين شرايط را دنبال كرد. در دوران دولت احمدي‌نژاد كه رويكرد پوپوليستي را در پيش گرفته بود، رشد اقتصادي كشور به منفي ٦,٨درصد رسيد و تمام زيربناها از بين رفتند و مستهلك شدند و امروز به‌وضوح عواقب آن قابل مشاهده است.
در ونزوئلا اين رخداد، بسيار بدتر از ايران اتفاق افتاد». به گفته او، در ايران با رويكارآمدن دولت يازدهم، مسئولان نگذاشتند آن روند ادامه پيدا كند و توانستيم به مدد برجام از آن رخدادها، جان سالم به‌در ببريم، اما ونزوئلا استمرار پوپوليسم را خواست و همين موجب شد كه اكنون در آستانه فروپاشي قرار گيرد. او با اشاره به وضعيت مردم در اين كشور مي‌گويد: «درحالي‌كه ونزوئلا به‌عنوان يكي از كشورهاي داراي بزرگ‌ترين ذخاير جهان به‌شمار مي‌رود، وضعيت اقتصادي ناگواري دارد.
نارضايتي مردم ونزوئلا بسيار نگران‌كننده است. ناامني در اين كشور بسيار وحشتناك است. اين كشور امروز به وضعيتي گرفتار شده كه مردم ناچارند براي تأمين مايحتاج خود به اروگوئه بروند. فروشگاه‌ها خالي است. به‌هرحال پوپوليسم نزديك به ديكتاتوري همين ثمره را به‌همراه خواهد داشت».
