کدام الگوی رفتاری در بازار سهام فعال‌تر شده است؟
تغییر نبض بورس تهران
در شرایط فعلی، ابهامات و ریسک‌های موجود، فضای گنگی را رقم زده است. به‌طوری که طی یک روز معاملاتی، سهام مسیر پرشتاب صعودی را در پیش می‌گیرد (در ادامه رفتار شاخص در تابستان) و فردای آن روز شاخص در مسیر نزولی حرکت می‌کند و نمادها تا صف فروش پیش می‌روند. در این میان نوسان‌گیرانی قرار دارند که فرصت را برای نوسان‌گیری از قیمت‌ها مناسب ارزیابی می‌کنند.
شاخص کل بورس تهران روز گذشته برای دومین روز متوالی به روند صعودی خود ادامه داد و با رشد یک‌هزار واحدی (معادل ۵/ ۰ درصد) در سطح ۱۸۳ هزار و ۲۱۲ واحد قرار گرفت. در شرایط فعلی، ابهامات و ریسک‌های موجود، فضای گنگی را بر معاملات سهام حاکم کرده است. موضوعی که سبب شده تا معامله‌گرانی که از رفتار عقلایی و تحلیلی‌تری بهره می‌برند، دست به عصا شده و در حالت انتظاری قرار گیرند.
به گزارش دنیای اقتصاد، در این شرایط اما سفته بازانی قرار دارند که فرصت را برای نوسان‌گیری از قیمت‌ها مناسب ارزیابی می‌کنند. نگاهی به ارزش معاملات روزانه سهام نیز نشان می‌دهد همچنان پول‌های تازه در بازار جریان دارد. این نقدینگی تازه‌وارد اما با هراس از نوسان قیمتی و البته توهم کسب سود، تصمیمات بدون پشتوانه گرفته یا با درصد خطای بالا در حال نوسان‌گیری از قیمت سهام است. انتظار می‌رود این جریان در کوتاه‌مدت و تا زمانی که ابهامات موجود باقی است، ادامه یابد.
روزهای پرنوسان بازار سهام
نگاهی به تغییرات شاخص سهام در یک ماه اخیر نشان از دامنه بیش از یک درصدی نوسان این نماگر دارد. به‌طوری‌که از میانه مهرماه تاکنون، میانگین روزانه تغییرات شاخص کل بورس تهران به ۲/ ۱ درصد رسیده است. این در حالی است که طی معاملات سال ۹۶، نوسان این متغیر محدود به ۲۵/ ۰ درصد بود. پس از جهش شاخص کل در تابستان بر میزان تردید معامله‌گران افزوده شده است. این افت و خیزهای متناوب شاخص سهام نشانه‌ای از وجود عدم قطعیت‌ها در اقتصاد کشور است.
روزهای پرنوسان بازار سهام
نگاهی به تغییرات شاخص سهام در یک ماه اخیر نشان از دامنه بیش از یک درصدی نوسان این نماگر دارد. به‌طوری‌که از میانه مهرماه تاکنون، میانگین روزانه تغییرات شاخص کل بورس تهران به ۲/ ۱ درصد رسیده است. این در حالی است که طی معاملات سال ۹۶، نوسان این متغیر محدود به ۲۵/ ۰ درصد بود. پس از جهش شاخص کل در تابستان بر میزان تردید معامله‌گران افزوده شده است. این افت و خیزهای متناوب شاخص سهام نشانه‌ای از وجود عدم قطعیت‌ها در اقتصاد کشور است.
به عبارت دیگر در شرایط فعلی، ابهامات و ریسک‌های موجود، فضای گنگی را رقم زده است. به‌طوری که طی یک روز معاملاتی، سهام مسیر پرشتاب صعودی را در پیش می‌گیرد (در ادامه رفتار شاخص در تابستان) و فردای آن روز شاخص در مسیر نزولی حرکت می‌کند و نمادها تا صف فروش پیش می‌روند. در این میان نوسان‌گیرانی قرار دارند که فرصت را برای نوسان‌گیری از قیمت‌ها مناسب ارزیابی می‌کنند.
در تشریح ابهامات فعلی بازار می‌توان به ریسک‌های موجود در بازارهای جهانی، روشن شدن نشانه‌های واقعی مرتبط با تحریم‌ها و همچنین سیاست‌های دولت اشاره کرد. بازارهای جهانی در یک و نیم ماه اخیر، در مسیر اصلاح قیمت‌ها قرار گرفته است و در این مدت بهای اغلب کالاهای پایه وارد محدوده منفی شده و این روند همچنان نیز ادامه دارد. کارشناسان از عوامل اصلاح قیمت کالاها در بازار جهانی به تداوم جنگ تجاری میان دو قدرت اقتصادی یعنی آمریکا و چین و تحریم‌های نفتی ایران اشاره می‌کنند. ریسک صدور کالا از دریچه تحریم‌های آمریکا، دیگر موضوعی است که بر شدت عرضه سهام در روزهای اخیر افزوده است.
در تشریح ابهامات فعلی بازار می‌توان به ریسک‌های موجود در بازارهای جهانی، روشن شدن نشانه‌های واقعی مرتبط با تحریم‌ها و همچنین سیاست‌های دولت اشاره کرد. بازارهای جهانی در یک و نیم ماه اخیر، در مسیر اصلاح قیمت‌ها قرار گرفته است و در این مدت بهای اغلب کالاهای پایه وارد محدوده منفی شده و این روند همچنان نیز ادامه دارد. کارشناسان از عوامل اصلاح قیمت کالاها در بازار جهانی به تداوم جنگ تجاری میان دو قدرت اقتصادی یعنی آمریکا و چین و تحریم‌های نفتی ایران اشاره می‌کنند. ریسک صدور کالا از دریچه تحریم‌های آمریکا، دیگر موضوعی است که بر شدت عرضه سهام در روزهای اخیر افزوده است.
این در حالی است که هنوز نشانه‌های واقعی و غیرواقعی ناشی از تحریم‌ها از یکدیگر قابل تفکیک نبوده و نمایه مشخصی ندارد. موضوعی که می‌تواند با انتشار گزارش عملکرد ماهانه شرکت‌ها، تا حدودی روشن‌تر شود. اما در بسیاری از صنایع که بر پایه اختلاف تحلیلی رشد می‌کنند، نمی‌توان انتظار تغییر به خصوصی در این روند داشت. به این ترتیب به نظر می‌رسد در این فضای معاملاتی، تفاوت دیدگاه معامله‌گران است که روند قیمتی سهام را تعیین می‌کند. این تفاوت دیدگاه‌ها به خصوص در صنعت پیشرو هفته‌های اخیر بازار مانند بانک‌ها تشدید شده است و بانک‌ها نقش لیدری را ایفا می‌کنند.
غلبه جریان سفته‌بازی در بازار
بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام طی یک ماه اخیر بالغ بر ۷۰۰ میلیارد تومان بوده است. هر چند این میزان دادوستد سهام در مقایسه با دوره‌های اوج بازار (اوایل مهرماه) کاهنده بوده اما در قیاس با نیمه ابتدایی سال و هچنین سال ۹۶ رشد قابل‌توجهی را نشان می‌دهد (طی معاملات سال گذشته بورس تهران به‌طور میانگین روزانه ۱۴۰ میلیارد تومان نقدینگی در سهام بورسی جریان داشت). این مهم نشان می‌دهد همچنان پول‌های تازه در بازار جریان دارد. این موضوع می‌تواند دو سناریو مختلف را پیش رو قرار دهد. نخست اینکه نقدینگی تازه‌وارد بورس در ماه‌های اخیر با هراس از نوسان قیمتی یا با توهم کسب سود، تصمیمات مقطعی و بدون پشتوانه می‌گیرند یا اینکه عده‌ای با درصد خطای بالا در حال نوسان‌گیری از قیمت سهام هستند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام طی یک ماه اخیر بالغ بر ۷۰۰ میلیارد تومان بوده است. هر چند این میزان دادوستد سهام در مقایسه با دوره‌های اوج بازار (اوایل مهرماه) کاهنده بوده اما در قیاس با نیمه ابتدایی سال و هچنین سال ۹۶ رشد قابل‌توجهی را نشان می‌دهد (طی معاملات سال گذشته بورس تهران به‌طور میانگین روزانه ۱۴۰ میلیارد تومان نقدینگی در سهام بورسی جریان داشت). این مهم نشان می‌دهد همچنان پول‌های تازه در بازار جریان دارد. این موضوع می‌تواند دو سناریو مختلف را پیش رو قرار دهد. نخست اینکه نقدینگی تازه‌وارد بورس در ماه‌های اخیر با هراس از نوسان قیمتی یا با توهم کسب سود، تصمیمات مقطعی و بدون پشتوانه می‌گیرند یا اینکه عده‌ای با درصد خطای بالا در حال نوسان‌گیری از قیمت سهام هستند.
باید توجه داشت همواره تفاوت محسوسی میان رفتار معامله‌گران حقیقی با حقوقی‌های بازار دیده می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد معامله‌گران حقوقی که از رفتار غیرهیجانی و تحلیلی‌تری بهره می‌برند، عمدتا برخلاف جریان بازار حرکت می‌کنند. به گفته‌ای دیگر، قیمت‌های منفی سهام به‌عنوان فرصتی مناسب برای خرید سهام توسط این دسته از معامله‌گران شناسایی می‌شود و بالعکس در دوره‌های اوج قیمتی، اغلب حقوقی‌ها در نقش فروشنده ظاهر می‌شوند. به این ترتیب همواره تقابلی میان این دو گروه دیده می‌شود.
در شرایط فعلی اما جریان معاملات حقیقی‌ها که در اینجا به نوعی شکل سفته‌بازانه به خود گرفته است، قوی‌تر بوده و توانسته مسیر بازار را به میل خود تغییر دهد. انتظار می‌رود در کوتاه‌مدت و تا زمانی که ابهامات موجود باقی و تغییر خاصی در صورت‌های مالی شرکت‌ها واقع نشود، این شرایط ادامه یابد.
عدم‌قطعیت‌ها ادامه دارد
همان‌طور که اشاره شد جریان معاملات روزهای اخیر، حکایت از غلبه دید کوتاه‌مدت میان معامله‌گران بازار دارد. نگاهی به روند معاملات روزانه بورس تهران گواهی بر این مدعا است. به‌طوری که عمدتا در نیمه اول معاملاتی بازار، قیمت‌ها در مسیر صعودی قرار گرفته و در نیمه دوم بازار اما با برخورد قیمت سهام به سد عرضه، شاهد عقبگرد محسوس این روند هستیم. این وضعیت در میان سهام بنیادی بازار به ویژه کالایی‌ها بیشتر به چشم می‌خورد. موضوعی که از عدم قطعیت‌ها و نااطمینانی به روند آتی بازار نشات می‌گیرد. به بیانی دیگر، در شرایط فعلی، سرمایه‌گذاران با ترس از ریزش سنگین قیمت‌ها، کسب سودهای هرچند کوچک در کوتاه‌ترین زمان ممکن را ترجیح می‌دهند.
بازی در زمین زیان‌دیدگان
نگاهی به صنایع ۳۸گانه بورسی طی معاملات روز گذشته نشان از رشد شاخص در اغلب گروه‌های سهامی دارد (شاخص ۲۷ صنعت بورسی با رشد همراه شد و در مقابل ۷ گروه شاهد کاهش قیمت‌ها بودند). در این میان بار دیگر بیشتر میزان نقدینگی در دو گروه خودرو و ساخت قطعات و بانکی‌ها جریان داشت. به‌طوری که ۴۰ درصد از ارزش معاملات خرد سهام روز سه‌شنبه در این دو گروه خلاصه شد. این شرایط همزمان با رکود سهام صادرات‌محور (از حدود دو هفته گذشته) بر معاملات سهام حاکم شده و همچنان نیز ادامه دارد.
همان‌طور که اشاره شد جریان معاملات روزهای اخیر، حکایت از غلبه دید کوتاه‌مدت میان معامله‌گران بازار دارد. نگاهی به روند معاملات روزانه بورس تهران گواهی بر این مدعا است. به‌طوری که عمدتا در نیمه اول معاملاتی بازار، قیمت‌ها در مسیر صعودی قرار گرفته و در نیمه دوم بازار اما با برخورد قیمت سهام به سد عرضه، شاهد عقبگرد محسوس این روند هستیم. این وضعیت در میان سهام بنیادی بازار به ویژه کالایی‌ها بیشتر به چشم می‌خورد. موضوعی که از عدم قطعیت‌ها و نااطمینانی به روند آتی بازار نشات می‌گیرد. به بیانی دیگر، در شرایط فعلی، سرمایه‌گذاران با ترس از ریزش سنگین قیمت‌ها، کسب سودهای هرچند کوچک در کوتاه‌ترین زمان ممکن را ترجیح می‌دهند.
بازی در زمین زیان‌دیدگان
نگاهی به صنایع ۳۸گانه بورسی طی معاملات روز گذشته نشان از رشد شاخص در اغلب گروه‌های سهامی دارد (شاخص ۲۷ صنعت بورسی با رشد همراه شد و در مقابل ۷ گروه شاهد کاهش قیمت‌ها بودند). در این میان بار دیگر بیشتر میزان نقدینگی در دو گروه خودرو و ساخت قطعات و بانکی‌ها جریان داشت. به‌طوری که ۴۰ درصد از ارزش معاملات خرد سهام روز سه‌شنبه در این دو گروه خلاصه شد. این شرایط همزمان با رکود سهام صادرات‌محور (از حدود دو هفته گذشته) بر معاملات سهام حاکم شده و همچنان نیز ادامه دارد.
واقعیت این است که با افت محسوس قیمت‌ها در بازارهای جهانی، نگرانی درخصوص سهام وابسته به اقتصاد جهانی بیشتر شده و نقدینگی در سهام عمدتا با محوریت تولید و عرضه داخلی به گردش در آمده است. طبیعی است که با مخدوش‌شدن چشم‌انداز فروش و صدور کالا در سهام بنیادی و سودآور، سرمایه‌گذاران تا بازتاب اثر واقعی وقایع اخیر به انتظار بنشینند و گارد احتیاطی بگیرند. عقب‌نشینی تقاضا در این گروه‌ها بار دیگر نقدینگی را در صنایعی فعال کرده است که عمدتا از زیان عملیاتی رنج می‌برند. اقبالی که عمدتا از اخبار و شنیده‌های پیرامون سهام این گروه‌ها بازمیگردد. گمانه‌زنی‌های گوناگون از نرخ تسعیر دارایی‌های ارزی بانک‌ها تا اخبار مربوط به تجدید ارزیابی دارایی‌های ثابت بانک‌ها، بزرگ‌ترین بهانه برای انتقال نقدینگی به سهام این گروه ارزیابی می‌شود. سهامداران خودرویی نیز در انتظار افزایش نرخ نشسته‌اند.
با این حال مروری بر تجربیات گذشته نشان می‌دهد که خرید بدون تحلیل در این گروه‌ها که عمدتا تحت تاثیر تبلیغات برخی گروه‌های تلگرامی شکل گرفته است، عواقب مطلوبی به جا نمی‌گذارد. نمونه تاریخی این مهم به اواخر سال ۹۴ بازمیگردد. در این برهه زمانی نیز شاهد رشد قابل توجه ارزش معاملات خودرویی‌ها بودیم. در مدت مذکور شاخص گروه خودرو با رشد بیش از ۲۰۰ درصدی همراه شد. اما این جریان برای مدت زیادی دوام نیاورد و با رونمایی از واقعیت‌های بنیادی، خودرویی‌ها برای مدت طولانی وارد دوره رکود شدند. موضوعی که بار دیگر تاکیدکننده لزوم توجه به مولفه‌های بنیادی پیرامون سهام و عدم تصمیم‌گیری بر مبنای هیجانات است.
همگام با بازیگران
روز گذشته برای پنجمین روز متوالی، خالص خرید سهام به نام معامله‌گران حقوقی بازار رقم خورد و حدود ۵۷ میلیون سهم به ارزش ۳۸ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی جابه‌جا شد. بیشترین خالص خرید توسط سهامداران عمده در نمادهای کامودیتی بازار ثبت شد و در مجموع ۴ صنعت کالایی (پتروشیمی، پالایشی، فلزی و معدنی) افزون بر ۴۲ میلیارد تومان نقدینگی در مسیر حقیقی به حقوقی جابه‌جا شد. به این ترتیب خالص تغییر مالکیت حقوقی‌ها در مجموع نمادهای پتروشیمی به ۱۵ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان رسید.
همگام با بازیگران
روز گذشته برای پنجمین روز متوالی، خالص خرید سهام به نام معامله‌گران حقوقی بازار رقم خورد و حدود ۵۷ میلیون سهم به ارزش ۳۸ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی جابه‌جا شد. بیشترین خالص خرید توسط سهامداران عمده در نمادهای کامودیتی بازار ثبت شد و در مجموع ۴ صنعت کالایی (پتروشیمی، پالایشی، فلزی و معدنی) افزون بر ۴۲ میلیارد تومان نقدینگی در مسیر حقیقی به حقوقی جابه‌جا شد. به این ترتیب خالص تغییر مالکیت حقوقی‌ها در مجموع نمادهای پتروشیمی به ۱۵ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان رسید.
فلزی‌ها نیز در این روز شاهد تغییر مالکیت ۱۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومانی به نفع معامله‌گران حقوقی بودند. گروه کانه‌های فلزی دیگر صنعت کالایی بورس تهران بود که دیروز با خالص خرید ۹ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومانی توسط معامله‌گران عمده بازار همراه شد. پالایشی‌ها نیز در این روز شاهد جابه‌جایی حدود ۶ میلیارد تومانی در مسیر حقیقی به حقوقی بودند.
با این حال در صدر خرید معامله‌گران حقوقی، تمایل به جمع‌آوری سهام بانک ملت قرار داشت. به این ترتیب خالص خرید این معامله‌گران در «وبملت» به ۶۳ میلیون و ۶۰۰ هزار سهم به ارزش حدود ۱۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان بالغ شد. نماد معاملاتی شرکت پرداخت الکترونیک سامان کیش نیز در این روز شاهد جابه‌جایی حدود ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار سهم به ارزش ۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومانی در مسیر حقیقی به حقوقی بود.
نماد معاملاتی پتروشیمی پارس از دیگر نمادهای دیروز بورس تهران بود که مورد اقبال معامله‌گران عمده بازار قرار گرفت. به این ترتیب دیروز بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزار سهم «پارس» به ارزش ۴ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان به پرتفوی حقوقی‌ها افزوده شد. در آن سوی بازار اما بار دیگر نمادهای زیرمجموعه گروه خودرو و ساخت قطعات مورد توجه سهامداران خرد قرار گرفتند و خالص خرید ۱۰ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومانی را ثبت کردند.
با این حال در صدر خرید معامله‌گران حقوقی، تمایل به جمع‌آوری سهام بانک ملت قرار داشت. به این ترتیب خالص خرید این معامله‌گران در «وبملت» به ۶۳ میلیون و ۶۰۰ هزار سهم به ارزش حدود ۱۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان بالغ شد. نماد معاملاتی شرکت پرداخت الکترونیک سامان کیش نیز در این روز شاهد جابه‌جایی حدود ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار سهم به ارزش ۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومانی در مسیر حقیقی به حقوقی بود.
نماد معاملاتی پتروشیمی پارس از دیگر نمادهای دیروز بورس تهران بود که مورد اقبال معامله‌گران عمده بازار قرار گرفت. به این ترتیب دیروز بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزار سهم «پارس» به ارزش ۴ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان به پرتفوی حقوقی‌ها افزوده شد. در آن سوی بازار اما بار دیگر نمادهای زیرمجموعه گروه خودرو و ساخت قطعات مورد توجه سهامداران خرد قرار گرفتند و خالص خرید ۱۰ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومانی را ثبت کردند.
در میان شرکت‌های بورسی نیز سایپا مجددا در صدر خرید معامله‌گران خرد بازار قرار داشت. به‌طوری که خالص خرید این گروه از معامله‌گران در «خساپا» بالغ بر ۸۰ میلیون و ۵۰۰ هزار سهم به ارزش ۱۰ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان بود. نماد معاملاتی بانک تجارت از دیگر نمادهای مورد توجه حقیقی‌ها طی معاملات روز سه‌شنبه بود. در این نماد دیروز افزون بر ۶۷ میلیون سهم به ارزش ۹ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان در مسیر حقوقی به حقیقی جابه‌جا شد.
