بمب خبری ویروس کرونا

حجت‌اله عباسی*؛ «کروناویروس» با قدرت‌ نمایی خود، عرصه‌های کسب و کار و زندگی مردم را سرک کشیده، طول و عرض جهان را در نوردیده و چینه جدیدی به دیواره اخبار رسانه‌های بین‌المللی و ملی با عنوان کروناویروس افزوده است. بسیاری از خبر‌های مربوط به این ابرپدیده در صدر مجموعه‌ها و بولتن‌های خبری قرار گرفته است.

در بیان چرایی بازتاب رسانه‌ای سرسام آور این رخداد باید اذعان داشت، در ادبیات رسانه‌ای «ارزش‌های خبری» معیار‌ها و ملاک‌هایی برای انتخاب سوژه‌های خبری و انتشار آن‌ها هستند. از لحاظ کلاسیک، ارزش‌های خبری شامل هفت معیار «برخورد، درگیری و تضاد»، «تازگی»، «بزرگی و فراوانی اعداد و مقدار»، «استثناء و شگفتی» «مجاورت»، «شهرت» و "دربرگیری" هستند.

هر پدیده اجتماعی مادامی شانس انتخاب شدن و گیر افتادن در تور خبرگیری رسانه‌ها را پیدا می‌کند که حاوی یک یا چند ارزش خبری باشد. ابررویداد «کروناویروس» همه ارزش‌های خبری را در بالاترین سطح در خود جای داده و از اَبَرپدیده‌های نادری است که این معیار‌ها بطور همزمان و در اوج در آن ظهور و بروز یافته اند.

ارزش خبری «برخورد، درگیری و تضاد» در سه شکل برخورد انسان با انسان (جنگ)، برخورد انسان با طبیعت (بلایای طبیعی) و درگیری طبیعت با طبیعت (نابودی جنگل بر اثر وقوع سیل) جلوه‌گر می‌شود. کروناویروس جدال انسان با طبیعت بوده و این ارزش خبری موجب شده است که رسانه‌های بین المللی و ملی به موضوع اخبار کرونا با اولویت زیاد توجه کنند.

ارزش خبری «استثناء و شگفتی» شامل رویداد‌های عجیب، غیرعادی و استثنایی است. این ارزش در دو حالت «نادر و نایاب» و «نادر و کمیاب» رخ می‌دهد که از قضا «کروناویروس» در زمره پدیده‌های نادر و کمیاب دسته بندی می‌شود. این رخداد موجب شگفتی جهانیان شده و همین ارزش خبری حساسیت مخاطبان را برای پیگیری و مصرف اخبار مرتبط با آن افزایش داده است.

ارزش خبری «تازگی» به تازه و بکر بودن موضوع و جوانب آن مرتبط است. کمتر پدیده‌ای مانند «کروناویروس» می‌توان یافت که هر لحظه ابعاد تازه‌ای پیدا کرده و اطلاعات تازه و متمایزی درباره آن منتشر شود. در واقع این ابرسوژه، ارزش خبری تازگی را در اوج دارد و ولع مخاطبان را برای اخبار جدید افزایش می‌دهد.

«ارزش خبری «بزرگی و فراوانی تعداد و مقدار»؛ به اعداد و ارقام سوژه خبری مربوط است. هر چقدر تعداد یا مقدار زیادتر باشد ارزش خبری رویداد بیشتر است. تعداد افراد مبتلا به عارضه، جان باختگان و پرشدن ظرفیت بیمارستان ها، گسترگی سطح جعرافیایی مناطق آلوده و مصرف نجومی ماسک و دیگر لوازم، در زمره این ارزش خبری است. چنین آمار و ارقام چشم گیری انگیزه مخاطبان را برای پیگیری اخبار این بلای خانمانسوز افزون می‌کند.

رویداد زمانی دارای ارزش خبری «دربرگیری» است که روی تعداد زیادی از افراد جامعه تاثیری در زمان حال یا آینده داشته باشد. ویروس کرونا به صورت "بالقوه" تمام افراد بشریت را در بر می‌گیرد و احدی نیست که بتواند بطور قاطع خود را از تاثیر احتمالی این پدیده برکنار بداند.

اشخاص حقیقی و حقوقی و حتی برخی از اشیاء بخاطر معروفتیشان دارای "شهرت" هستند. ارزش خبری شهرت می‌تواند بار منفی یا مثبت داشته باشد. ویروس کرونا برای جهانیان بسیار شناخته شده و با شهرت منفی است. از دیگر سو از جهت اینکه جسم و جان افراد مشهور و سرشناس را درگیر کرده، دارای ارزش خبری شهرت در مقیاس گسترده است.

«ارزش خبری مجاورت» به نزدیک بودن مخاطب به سوژه اشاره دارد و شامل دو بعد مادی و معنوی است. مجاورت معنوی به علائق و فرهنگ‌های مشترک مخاطب با دیگران و مجاورت فیزیکی به نزدیکی جغرافیایی مخاطب با افراد درگیر در سوژه مربوط است. هر چقدر افراد با یکدیگر نزدیک باشند ارزش خبری مجاورت، موجب اهمیت یافتن اخبار برای مخاطبان می‌شود. ویروس کرونا هر چقدر مناطق نزدیک به مخاطبان را درگیر کند. آن‌ها بیشتر علاقمند به پیگیری چنین اخباری هستند.

در زیست جهان امروز کمتر رخدادی می‌توان یافت که ارزش‌های خبری را همزمان و در بالاترین سطح ممکن دارا باشد. از قضا پدیده لعنتی کرونا ابررخدادی پهنادامنه است که همه ارزش‌های خبری را یکجا در درون خود جای داده است. از این رو برای خبرنگاران رسانه‌های جمعی با هدف تامین نیاز‌های مخاطبان، پدیده ویروس کرونا به مانند ابربمب خبری حاوی ارزش‌های زیادی است و اولویت انتخاب این ابرسوژه را برای انتشار در رسانه‌ها بسیار افزایش می‌دهد.

*دکتری مدیریت رسانه و مدرس دانشگاه