عیسی کلانتری، رئیس اسبق سازمان محیط زیست در گفت‌وگو با فرارو تحلیل کرد
چه کسی می کشد، چرا می کشد، چگونه می کشد؟
محیط‌بانان انسان‌هایی بی‌ادعا، کم‌درآمد و پرکارند درحالی که قوانین آنان را نخستین قربانی می‌کند و در مواجهه با شکارچیان مسلح، حتی اگر از جان حیوانات دفاع کنند، ممکن است مجرم شناخته شوند. پرسش این است برای حل مشکلات آنان نیاز به چه قوانینی است و چطور می‌توان از آنان حمایت کرد؟
فرارو- چالش‌های شغلی محیط‌بانان مستقیما با جان آنان گره خورده. آنان یا کشته می‌شوند یا اگر به متخلفان آسیبی بزنند، مجازات خواهند شد.
به گزارش فرارو، درآمد گروهی از متخلفان و شکارچیان از جانب شکار حیوانات رو به انقراض حاصل می‌شود. در این میان اگر محیط‌بانی برای دفاع از جان حیوانات و حفاظت از محیط زیست یا حتی خودش، وارد عمل شده و از اسلحه استفاده کند، مجرم شناخته می‌شود؛ چراکه علی‌رغم جواز داشتن برای حمل سلاح، حق تیر ندارد.
این گره کور در قانون مربوط به شغل محیط‌بانی سبب شده که اتفاقات ناگوار مربوط به مرگ آنان هر چند وقت یکبار به گوش برسد. اما، در ماه‌های گذشته تراکم این اخبار مبنی بر کشته شدن محیط‌بانان به دست شکارچیان افزایش یافته است؛ یاسر مصدق، محمود شهمرادی و تاج محمد باشقره سه نامی هستند که ممکن است در میان اخبار و حجم گرفتاری‌های روزمره گم شوند. اما قصه تراژیک آن‌ها بدون هیچ شاهدی نوشته شده است. درواقع واژه «شاهد» گره کور دیگری است که در این پرونده‌ها وجود دارد.
در این میان پرسش‌های زیادی مطرح می‌شود، اما شاید همه آن‌ها به یک سؤال کلیدی برگردد: اهمیت شغل محیط‌بانان تا چه اندازه است و در رویارویی میان محیطبان و شکارچی، کدام‌یک مقصر شناخته می‌شوند؟
عیسی کلانتری، رئیس اسبق سازمان محیط زیست و معاون ریاست جمهوری دولت دوازدهم، در گفت‌وگو با فرارو به بررسی این مساله پرداخته است:
اهمیت شغل محیط‌بانان شناخته شده نیست
عیسی کلانتری به فرارو گفت: «محیط‌بانان حافظ حیات‌وحش کشور، چه در بخش گیاهی و چه جانوری هستند. آنان انسان‌هایی بی‌ادعا، کم‌درآمد و پرکارند. پیش‌تر تلاش‌هایی برای حل برخی از مشکلاتشان صورت گرفته، اما بسیاری از دشواری‌های آنان همچنان باقی مانده است. در این میان، اهمیت شغل محیطبان و جنگلبان در کشور چندان شناخته‌شده نیست. این دو گروه شباهت زیادی به هم دارند و جنگل‌بانان نیز مانند محیط‌بانان قربانی می‌شوند.»
وی افزود:« برای شغل محیط‌بانی و جنگل‌بانی باید آموزش‌های لازم ارائه شود. در همین راستا تلاش کردیم دانشکده محیط‌زیست را به آموزشکده محیط‌بانی تبدیل کنیم. افرادی که در رشته محیط‌بانی پذیرفته می‌شوند، با توجه به شرایط خود باید دو سال آموزش ببینند و سپس به پاسگاه‌های محیط‌بانی اعزام شوند.»
وقتی محیط‌بانان کشته می‌شوند کسی ککش نمی‌گزد
رئیس اسبق سازمان محیط زیست گفت:« قوانین به گونه‌ای است که محیط‌بانان نخستین قربانی آن می‌شوند. اگر آنان بخواهند وظایف خود را انجام دهند، در برخی مواقع کار به درگیری می‌کشد و این افراد بی‌دفاع گاهی با حکم قصاص روبه‌رو می‌شوند، گاهی زخمی و در مواردی نیز به دست شکارچیان کشته می‌شوند.»
وی افزود: «اما وقتی کشته می‌شوند، در کشور کسی توجهی نمی‌کند و ککش نمی‌گزد. در مقابل، اگر فردی کشته شود، بلافاصله باید قصاص شود، مگر آنکه بتواند ثابت کند که از حقوق خود گذشته و پرونده نشان دهد که موضوع دفاع بوده است. با توجه به شرح وظایف، محیط‌بانان پشتوانه حقوقی لازم را ندارند و همچون نیروهای نظامی نیستند.»
شکارچیان مقصرند چراکه حق شکار ندارند
معاون ریاست جمهوری دولت دوازدهم گفت: «در درگیری‌های میان محیط‌بانان و شکارچیان، معمولاً شکارچیان مقصرند، چرا که حق شکار ندارند. در این میان، محیطبان باید از سوژه شکار دفاع کند. در این درگیری‌ها، شکارچی معمولاً از تفنگ استفاده می‌کند و هدف را مورد اصابت قرار می‌دهد، در حالی که محیطبان چنین کاری نمی‌کند. البته چند سال پیش موردی خاص رخ داد که در آن محیط‌بانی یک نفر را کشته و قصاص شد، اما در باقی موارد محیط‌بانان عمدتاً قربانی هستند. شکارچی خلافکار است، درست همانند دزد.»
وی افزود:«وقتی شکار جنبه تفریحی داشته باشد، شکارچی کمتر مرتکب خلاف می‌شود. شکارچیان دزد که برای فروش گوشت شکار اقدام می‌کنند، با توجه به فقر موجود، این کار را به‌عنوان منبع درآمد خود می‌دانند. محیطبان در این وضعیت یا باید چشم خود را ببندد و اجازه دهد شکارچی کارش را انجام دهد، یا با خطر کشته شدن یا مجبور به دفاع روبه‌رو شود. اگر محیطبان کشته شود، به جز سازمان محیط زیست کسی از او حمایت نخواهد کرد. اگر شکارچی دزد کشته شود، محیطبان تا پای قصاص خواهد رفت، مگر اینکه جامعه از او حمایت کند.»
در حال حاضر ۳۰۰۰ محیطبان کم داریم
عیسی کلانتری گفت: «با توجه به کمبود نیروی محیطبان، بسیاری به این شغل علاقه‌مند هستند، اما دولت‌ها باید اقدامی انجام دهند. در سال‌های گذشته، ما سالیانه مجوز جذب ۲۰۰ نفر محیطبان را داشتیم. اکنون نیز با کمک و حمایت دولت، باید سالیانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ مجوز استخدام محیطبان صادر شود. محیط‌بان‌ها آمادگی لازم را دارند، با اینکه کارشان سخت و پرخطر است. دولت‌ها باید به سازمان محیط زیست مجوز دهند. این سازمان دیپلم و فوق‌دیپلم را استخدام می‌کند و پس از دو سال آموزش در آموزشکده محیط‌بانی، وارد خدمت می‌شوند. پیش‌تر این آموزشکده وجود نداشت و محیط‌بان‌ها بدون آموزش استخدام می‌شدند، اما اکنون آموزش لازم است. بنابراین محیطبان داوطلب هست، اما مجوز کافی وجود ندارد.»
وی افزود: «در این میان، رئیس فعلی سازمان محیط زیست باید با توجیه دلایل، مجوز استخدام دریافت کند. ما باید ۷۰۰۰ محیطبان داشته باشیم، اما در حال حاضر حدود ۴۰۰۰ نفر هستند؛ یعنی کمبود ۳۰۰۰ نیروی محیطبان وجود دارد.»
وسط جنگل از کجا باید شاهد پیدا کرد؟
رئیس اسبق سازمان محیط زیست گفت: «در مورد مسأله شاهد در پرونده‌ها، باید پرسید: وسط جنگل، از کجا می‌توان شاهد پیدا کرد؟ وقتی نیمه‌شب در جنگل، کوه یا دشت، شکارچی دزد با محیطبان درگیر می‌شود، اگر شکارچی کشته شود، فرار می‌کند و می‌رود. اگر محیطبان او را بزند، از کجا باید شاهد بیاورد؟ آیا می‌تواند حیوانات جنگل را شاهد کند؟ بنابراین، قوانین ناقص هستند.»
وی افزود: «به دلیل نقص قوانین، سندیت گفته‌های جنگلبان زیر سوال می‌رود. شما هرگز نمی‌توانید محیط‌بان‌ها را ببینید، مگر اینکه با شما دوست یا خویشاوند باشند. آن‌ها معمولاً تنها هستند، دو نفر در یک پاسگاه با فاصله ۲۰۰ کیلومتر از شهر. کسی آن‌جا نیست که بتواند شهادت دهد. در موقعیت شغلی محیطبان، تنها افرادی که ممکن است با آن‌ها مواجه شوند، همان شکارچیان خلافکار هستند.»
محیط‌بانان برای استفاده از اسلحه باید همانند نیروهای انتظامی باشند
معاون ریاست جمهوری دولت دوازدهم گفت:« قوانین و لوایح مربوط به محیط‌بانان تنظیم شده و مفاد قانونی وجود دارد. در وهله اول، محیط‌بانان برای استفاده از اسلحه باید همانند نیروهای انتظامی باشند. وقتی نیروی انتظامی در حین انجام وظیفه از اسلحه خود استفاده می‌کند، محاکمه نمی‌شود، اما این قانون شامل محیط‌بانان نمی‌شود.»
در نهایت کلانتری گفت: «در این شرایط قانونی، محیطبان مجبور است چشم خود را ببندد تا شکارچی شکار خود را انجام دهد و برود و در این حالت قادر به انجام وظیفه نیست. اگر محیطبان متعهد باشد و وظیفه خود را انجام دهد، احتمال کشته شدن او بین ۸۰ تا ۹۰ درصد است و در احتمال کمتر ممکن است شکارچی را بکشد که پیش‌تر به آن اشاره شد. بنابراین قانون، حمایت لازم از محیطبان را ندارد.»
