حمله به قطر و آینده مبهم عادی‌سازی روابط اسرائیل با اعراب
حمله اسرائیل به دوحه: پیمان ابراهیم به باد رفت؟
دوحه این حمله را نقض آشکار قوانین بین‌المللی خواند و کشورهای عربی خلیج فارس و سازمان ملل نیز آن را محکوم کردند. هم‌زمان، تحلیلگران می‌گویند این رویداد پروژه عادی‌سازی اسرائیل با اعراب و اعتبار آمریکا به‌عنوان ضامن امنیت منطقه را تضعیف کرده است.
فرارو – آدام راسگون تحلیلگر ارشد مسائل اسرائیل در روزنامه نیویورک تایمز
به گزارش فرارو به نقل از روزنامه نیویورک تایمز، روز سه‌شنبه اسرائیل با حمله‌ای هوایی در خاک قطر، رهبران ارشد حماس را هدف گرفت؛ اقدامی که جنگ خاورمیانه را به یکی از نزدیک‌ترین متحدان آمریکا و مهم‌ترین میانجی آتش‌بس در غزه کشاند و سطح درگیری‌ها را به‌شدت بالا برد. رهبران ارشد حماس پس از این حمله به نظر آسیبی ندیدند، اما به گفته یک مقام نزدیک به گروه حماس، پسر خلیل الحیه، مذاکره‌کننده ارشد حماس به همراه مدیر دفترش در این حمله جان باخته‌اند. وزارت کشور قطر نیز تأیید کرد که یکی از نیروهای امنیت داخلی این کشور در جریان حمله کشته شده است.
تهدید مستقیم به خاک قطر؛ ضربه‌ای به وجهه این کشور به‌عنوان پناهگاه امن منطقه
این حمله مستقیم به خاک قطر، ریسک ایجاد تنش با دولت دوحه و تضعیف تلاش‌های دیپلماتیک این کشور برای برقراری آتش‌بس در غزه را در پی دارد. حساسیت موضوع از آن‌جاست که ثبات سیاسی و اقتصادی قطر به وجهه‌اش به‌عنوان پناهگاهی امن برای تجارت و گردشگری در منطقه‌ای بی‌ثبات وابسته است. حمله بعدازظهر سه‌شنبه در بخشی از دوحه رخ داد که در نزدیکی مدارس و سفارتخانه‌های خارجی قرار داشت و دود سیاه ناشی از آن برای ساعاتی آسمان پایتخت را فرا گرفت.
قطر با صدور بیانیه‌ای رسمی حمله اخیر اسرائیل را محکوم کرد. ماجد الانصاری، سخنگوی وزارت خارجه قطر، اعلام کرد که این حمله «مقر مسکونی شماری از رهبران سیاسی حماس» را هدف گرفته بود. او تصریح کرد: «این اقدام جنایتکارانه نقض آشکار تمامی قوانین و عرف‌های بین‌المللی است و تهدیدی جدی علیه امنیت و ایمنی شهروندان و ساکنان قطر به شمار می‌رود.»
در سوی مقابل، مقامات اسرائیلی تأکید کرده‌اند که رهبران حماس را، کسانی که در طراحی حمله هفتم اکتبر ۲۰۲۳ به جنوب اسرائیل نقش داشتند از میان برخواهند داشت؛ حمله‌ای که جرقه جنگ کنونی در غزه شد. تنها یک هفته پیش، ژنرال ایال زامیر، رئیس ستاد ارتش اسرائیل اعلام کرد که تل‌آویو تمرکز خود را نه‌فقط بر حمله به حماس در غزه، بلکه بر رهبران این گروه در سراسر منطقه گذاشته است. او خطاب به نیروهای ذخیره اسرائیل گفت: «عملیات ما سراسر خاورمیانه را دربرمی‌گیرد. حماس هیچ پناهگاهی نخواهد داشت. هر جا که رهبران یا اعضایش را بیابیم، آن‌ها را هدف قرار خواهیم داد.»
به گفته یک مقام قطری، نمایندگان حماس روز دوشنبه با شیخ محمد بن عبدالرحمن آل‌ثانی، نخست‌وزیر قطر دیدار کردند تا درباره آخرین طرح دولت ترامپ برای برقراری آتش‌بس در غزه رایزنی کنند. او تاکید کرد که قرار بود روز سه‌شنبه نیز جلسه دیگری برای ادامه بررسی این طرح برگزار شود. یک مقام ارشد حماس در گفت‌وگو با شبکه الجزیره تأکید کرد که حمله اسرائیل درست در زمانی صورت گرفت که تیمی از این گروه مشغول بررسی پیشنهاد ترامپ برای آتش‌بس بود. یک مقام اسرائیلی نیز در گفت‌وگویی محرمانه اذعان کرد که رهبران حماس برای بررسی طرح ایالات متحده گرد هم آمده بودند. نکته قابل‌توجه این است که در ماه مه، یسرائیل کاتز، وزیر جنگ اسرائیل، شخصاً خلیل الحیه، مذاکره‌کننده ارشد حماس که عمدتاً در قطر مستقر است، را تهدید کرده بود.
اسرائیل تلاش کرد خود را از ایالات متحده در ارتباط با این حمله جدا نشان دهد و تأکید کرد که عملیات اخیر «کاملاً مستقل» بوده است. این در حالی است که هزاران نیروی آمریکایی در پایگاه هوایی العُدید قطر حضور دارند و دوحه سال‌ها پیش بنا به درخواست واشنگتن میزبانی دفتر سیاسی حماس را پذیرفته بود. دفتر نخست‌وزیری اسرائیل در بیانیه‌ای اعلام کرد: «این عملیات به ابتکار اسرائیل آغاز شد، توسط اسرائیل اجرا گردید و اسرائیل تمام مسئولیت آن را بر عهده می‌گیرد.» سازمان امنیت داخلی اسرائیل (شین‌بت) نیز در بیانیه‌ای جداگانه گفت که بنیامین نتانیاهو و یسرائیل کاتز، وزیر جنگ، هنگام اجرای حمله در قطر در مرکز فرماندهی این نهاد حضور داشته‌اند.
حمله به قطر و سایه سنگین آن بر پروژه عادی‌سازی اسرائیل
قطر تا پیش از این به‌عنوان زمینی بی‌طرف شناخته می‌شد؛ بخشی از این جایگاه به دلیل روابط فعالش با دولت اسرائیل بود. مقام‌های بلندپایه اسرائیلی بارها برای مذاکره با رهبران قطری درباره آزادی گروگان‌های غزه به دوحه سفر کرده بودند. اما حمله اخیر این معادله را تغییر داد. غیث العمری، پژوهشگر ارشد اندیشکده واشنگتن، در این باره گفت: «دیگر بعید می‌دانم قطر بتواند نقش میانجی را ادامه دهد. ساختار دیپلماتیکی که از هفتم اکتبر بر آن بنا شده بود، عملاً فرو ریخته است.»
حمله به پایتخت قطر همچنین می‌تواند پروژه دیرینه اسرائیل برای گسترش روابط با دولت‌های عربی خلیج فارس که تل‌آویو آن‌ها را متحدان بالقوه علیه ایران می‌بیند به‌شدت تضعیف کند؛ روندی که پیش‌تر نیز با حملات اسرائیل به غزه دچار فرسایش شده بود. به گفته العمری، «این رویداد بر این برداشت رو‌به‌افزایش در منطقه مهر تأیید زد که اسرائیل به بازیگری بی‌ثبات‌کننده تبدیل شده است.»
این حمله، قطر و به‌طور ضمنی سایر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را در برابر تهدیدات خارجی آسیب‌پذیر نشان داد؛ حتی با وجود آنکه دوحه میلیاردها دلار برای سامانه‌های دفاعی آمریکایی هزینه کرده و میزبان بزرگ‌ترین پایگاه نظامی ایالات متحده در منطقه است. پایگاه العُدید نیز در ژوئن هدف حمله ایران قرار گرفت.
بدر السیف، استاد تاریخ دانشگاه کویت، در جمع‌بندی خود گفت: «این روزها برای کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس سخت و پرآشوب است، اما بازنده اصلی ایالات متحده است.» به گفته او، هرچند آمریکا مهم‌ترین متحد و پشتیبان نظامی اسرائیل است، ناتوانی یا بی‌میلی واشنگتن در مهار اقدامات تل‌آویو، اعتبارش را به‌عنوان ضامن امنیت منطقه به‌شدت تضعیف کرده است.
وزارت خارجه عربستان سعودی با صدور بیانیه‌ای از جامعه جهانی خواست تا «جلوی تخلفات اسرائیل را بگیرد.» امارات متحده عربی نیز، که در سال ۲۰۲۰ نقشی محوری در عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل ایفا کرده بود، به‌سرعت واکنش نشان داد و حمله را محکوم کرد. انور قرقاش، مشاور دیپلماتیک حاکم امارات، شیخ محمد بن زاید، در پیامی این اقدام را «خیانتکارانه» دانست و تأکید کرد که امنیت کشورهای خلیج فارس «یکپارچه و تقسیم‌ناپذیر» است. شیخ عبدالله بن زاید، وزیر خارجه امارات نیز در بیانیه‌ای این حمله را «افزایش تنش غیرمسئولانه‌ای که امنیت منطقه و جهان را تهدید می‌کند» خواند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، هم این اقدام را «نقض آشکار حاکمیت و تمامیت ارضی قطر» محکوم کرد و گفت: «همه طرف‌ها باید در مسیر تحقق یک آتش‌بس دائمی گام بردارند، نه در جهت نابودی آن.»
