حمله به میانجی/ سنجش سطح واکنش قطر به اقدام اسرائیل

آرمین منتظری در هم‌میهن نوشت: حمله اسرائیل به مقر اقامت رهبری سیاسی حماس در قطر، تلاش‌های آتش‌بس غزه را بیش از پیش با مشکل مواجه خواهد کرد، زیرا قطر احتمالاً نقش میانجی خود را کاهش می‌دهد و در صورت این اقدام قطر، هیچ مسیر روشنی برای پایان دادن به درگیری در نوار غزه باقی نمی‌ماند. علاوه بر این، احتمالاً قطر مجبور به ارزیابی مجدد استراتژی دیپلماتیک و امنیتی منطقه‌ای خود خواهد شد. 

پس از این حمله، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، گفت که «روزهایی که رهبران ترور در مکانی خاص از مصونیت برخوردار بودند، به پایان رسیده است». او تاکید کرد که این حمله می‌تواند به پایان درگیری در غزه منجر شود. 

تلاش‌های قطر برای میانجیگری بین حماس و اسرائیل، با افزایش انتقاد ایالات متحده و اسرائیل از روابط قطر با حماس، بازدهی کمتری داشته است. میزبانی قطر از دفتر سیاسی حماس، تأمین مالی این گروه شبه‌نظامی فلسطینی و موفقیت‌های قبلی در میانجیگری در درگیری‌ها، قطر را به عنوان یک میانجی پیشرو در اوایل جنگ حماس و اسرائیل مطرح کرد.

با این حال، به‌رغم اعتبار دیپلماتیک و افزایش نفوذ منطقه‌ای که قطر می‌تواند از تلاش‌های میانجیگرانه خود در این درگیری به دست آورد، روابط قطر با حماس و میزبانی دفتر سیاسی این گروه، در عمل موجب شده که قطر ذیل فشارهای دیپلماتیک و خطرات امنیتی قرار بگیرد. 

طبق گزارش‌ها، در اوایل اکتبر ۲۰۲۳، امیر قطر پس از اوج‌گیری مذاکرات حماس و اسرائیل بر سر گروگان‌ها، در حال مذاکره با مقامات آمریکایی برای ارزیابی مجدد روابط قطر با حماس بود. از آن زمان - و با وجود پیروزی دیپلماتیک اولیه در نوامبر ۲۰۲۳ که منجر به آتش‌بس موقت و تسهیل آزادی بیش از ۱۰۰ گروگان اسرائیلی و آتش‌بس موقت در ژانویه ۲۰۲۵ شد (که در نهایت شکست خورد) – این مذاکرات متوقف شده است. 

مقامات ارشد اسرائیلی، از جمله نتانیاهو، به طور فزاینده‌ای از اقدامات قطر انتقاد کرده‌اند و ادعا می‌کنند که قطر به اندازه کافی حماس را برای آزادی گروگان‌ها تحت فشار قرار نمی‌دهد علاوه بر این، برخی از قانونگذاران جمهوری‌خواه در ایالات متحده از رابطه ایالات متحده با قطر به دلیل روابط موازی این کشور با حماس انتقاد کرده‌اند. 

حمله اسرائیل، همین احتمال اندک برای آتش‌بس در غزه را بیش از پیش کاهش خواهد داد، زیرا حماس پس از این حمله احتمالاً سرسخت‌تر خواهد شد و علاوه براین، احتمال دارد قطر نیز با هدف گریختن از زیربار فشارهای دیپلماتیک و امنیتی حماس را از دوحه اخراج کند تا انتقادات ایالات متحده را کاهش دهد و خطر حملات بیشتر اسرائیل را به حداقل برساند. 

با توجه به اینکه مذاکرات آتش‌بس در غزه تقریباً متوقف شده است، این حمله اسرائیل تمایل حماس برای شرکت در مذاکرات آینده طبق شرایط اسرائیل را کاهش می‌دهد و این گروه احتمالاً در آینده موضع سختگیرانه‌تری اتخاذ خواهد کرد. 

با تعلیق تلاش‌های میانجیگری قطر، بار ادامه تلاش‌های دیپلماتیک احتمالاً باید بر روی دوش کشوری دیگر قرار بگیرد. در شرایط فعلی، تنها مصر است که ممکن است بتواند این بار را به دوش بکشد. مصر در کنار ایالات متحده ممکن است تلاش‌های جدیدی را آغاز کند. هرچند آن‌ها اهرم فشار کمی بر حماس برای وادار کردنش به پذیرش توافق دارند.

در نتیجه، آتش‌بس در غزه احتمالاً دور از دسترس خواهد ماند؛ به این معنی که درگیری غزه برای آینده‌ای قابل پیش‌بینی ادامه خواهد یافت، زیرا اسرائیل عملیات نظامی خود را در نوار غزه گسترش خواهد داد. 

اگر قطر بخواهد دیگر نقش میانجی را ایفا نکند اما همچنان میزبان رهبران حماس در دوحه باشد، احتمالاً در آینده اسرائیل بار دیگر به مقر حماس در دوحه حمله خواهد کرد. بنابراین این احتمال وجود دارد که قطری‌ها در مذاکرات آینده‌شان با واشنگتن قانع شوند تا از حماس را از دوحه اخراج کنند.

بدیهی که حمله اسرائیل به قطر باعث ایجاد برخی تنش‌های دیپلماتیک بین قطر و ایالات متحده بر سر نقض حاکمیت قطر توسط اسرائیل شود، اما واقعیت این است که اتکای قطر به ایالات متحده در برخورداری از حمایت نظامی و همچنین جایگاه ممتاز قطر به عنوان یک متحد اصلی غیرناتو برای واشنگتن، موجب خواهد شد که روابط دوجانبه دوحه و واشنگتن تغییر نکند. 

این حملات هوایی که به فاصله کوتاهی پس از حمله موشکی ایران رخ می‌دهد، قطر را مجبور می‌کند تا استراتژی دیپلماتیک خود را در منطقه دوباره تنظیم کند و به دنبال نقش‌آفرینی کمرنگ‌تری باشد تا خطر حملات خارجی بیشتر به خاک خود را کاهش دهد. 

ممکن است قطر به این نتیجه برسد که نقش‌آفرینی این‌چنینی در مناقشات منطقه‌ای که قطر به آن معروف است، در داینامیک جدید خاورمیانه در حال تبدیل شدن به ضد خود است و برای قطر خطراتی به همراه خواهد داشت.