خشکسالی دیگر مهمان نیست/ مردم باید با کم‌آبی زندگی کنند

استان قزوین به‌عنوان یکی از مناطق مهم و تاریخی کشور، همواره تحت‌تأثیر شرایط اقلیمی متنوعی قرار دارد که بر زندگی روزمره شهروندان، فعالیت‌های کشاورزی، گردشگری و برنامه‌ریزی‌های شهری اثرگذار است. 

به گزارش مهر، در روزهای اخیر، نوسانات دمایی و تغییرات جوی، توجه شهروندان و مسئولان را به وضعیت هواشناسی معطوف کرده است؛ چراکه با توجه به جایگاه مهم کشاورزی در استان و نقش اثرگذار آن در سطح کشور، بررسی شرایط بارش و راهکارهای مقابله با بحران کم‌آبی، ضرورتی انکارناپذیر است. 

قزوین چگونه تشنه شد؟ 

یوسف شیخ‌الملوکی اظهار کرد: در سال زراعی جاری که از مهرماه ۱۴۰۳ آغاز شده و تا شهریورماه ۱۴۰۴ خاتمه یافت، شاهد پنجمین سال خشکسالی در استان قزوین بودیم. 

مدیرکل هواشناسی قزوین بیان کرد: میزان بارندگی در استان ۱۰۰/۶ میلی‌متر در سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ بوده که این میزان بارش، قزوین را جزو ۱۵ استانی قرار داده که با کاهش بارندگی همراه بودند. 

وی ادامه داد: در سال زراعی جدید که از مهرماه ۱۴۰۴ آغاز شده، هنوز نمی‌توان وضعیت را در بلندمدت ارزیابی کرد چراکه شرایط بارش و سرمای زمستان مشخص نیست. با این حال تاکنون وضعیت بارش مطلوب نبوده و تمام استان‌های کشور از جمله قزوین زیر نرم معمول بارندگی قرار دارند؛ به‌طوری‌که قزوین در سال زراعی جدید با کاهش منفی ۹/۵ درصد روبه‌رو شده است. 

این مسئول ابراز کرد: پیش‌بینی‌های فصلی بلندمدت نشان می‌دهد میزان بارش‌ها در فصل پاییز ۵ تا ۱۰ میلی‌متر کمتر از میانگین بلندمدت ۳۰ساله خواهد بود. 

وی افزود: میزان بارش سال گذشته ۲۰۰/۷ میلی‌متر بوده که این رقم نسبت به دوره آماری بلندمدت ۱۰۶/۴ میلی‌متر معادل ۳۵ درصد کاهش داشته است. 

مدیرکل هواشناسی قزوین علت اصلی کاهش بارندگی را تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش زمین و افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای در جهان دانست و گفت: تغییر اقلیم ناهنجاری‌های بسیاری به همراه خواهد داشت و سبب بروز رخدادهای حدی، افزایش مدت و تعداد آن‌ها خواهد شد. 

امسال نیز خشکسالی ادامه دارد

محمد نوذری، استاندار قزوین با اشاره به مدیریت منابع آبی در سال گذشته گفت: برای نخستین‌بار در دولت چهاردهم، توانستیم آب دشت قزوین را بدون مشکل تأمین کنیم؛ این موفقیت حاصل برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت صحیح منابع آبی بود. 

وی افزود: امسال نیز خشکسالی ادامه دارد و نشانه‌ها حاکی از ششمین سال متوالی خشکسالی پس از بارش‌های خوب سال ۱۳۹۸ است. اولویت ما تأمین آب شرب است اما تلاش می‌کنیم بخش کشاورزی نیز تا حد امکان از منابع آبی بهره‌مند شود. 

استاندار قزوین تأکید کرد: نظارت بر کشت محصولات آب‌بر و مدیریت مصرف در دشت قزوین باید با جدیت دنبال شود، چراکه قزوین از معدود استان‌هایی است که هم‌زمان در بخش‌های صنعتی، کشاورزی و گردشگری جزو استان‌های برتر کشور محسوب می‌شود. این ظرفیت بی‌نظیر، مسئولیت مدیران بخش کشاورزی را برای افزایش بهره‌وری و حمایت از تولید دوچندان می‌کند. 

دشت قزوین در فهرست بحران ملی

منصور ستوده، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قزوین نیز اظهار کرد: میزان بارندگی سالانه در قزوین ۳۱۷ میلی‌متر است و در پنج سال اخیر، استان قزوین نیز مانند سایر مناطق کشور با خشکسالی مواجه بوده است؛ به‌طوری‌که میزان بارش‌ها نسبت به سال گذشته ۱۰ درصد و نسبت به میانگین بلندمدت ۲۲ درصد کاهش یافته است. 

وی افزود: در سطح کشور، ۵۵ درصد منابع آب در بخش آب‌های زیرزمینی و ۴۵ درصد در منابع آب سطحی مصرف می‌شود؛ این در حالی است که در استان قزوین ۸۶ درصد از منابع آب از منابع زیرزمینی و تنها ۱۴ درصد از منابع سطحی تأمین می‌شود. از این میزان، ۸۳ درصد در بخش کشاورزی، ۶ درصد در صنعت و ۱۱ درصد در مصارف آب شرب و بهداشتی استفاده می‌شود. 

ستوده با تأکید بر اینکه آب شرب استان قزوین به‌طور کامل از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود، گفت: در سطح کشور، ۵۷ درصد آب شرب از منابع زیرزمینی و ۴۳ درصد از منابع سطحی تأمین می‌شود؛ البته طرح‌هایی در دست اجراست تا در آینده بخشی از آب شرب استان از منابع سطحی تأمین شود. 

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قزوین افزود: دشت قزوین یکی از دشت‌های بحرانی کشور است و استان قزوین جزو پنج یا شش استانی محسوب می‌شود که با کسری مخزن آب زیرزمینی حدود ۸ میلیارد متر مکعب مواجه است. 

وی یادآور شد: در ۱۲ سال گذشته حدود ۳ میلیارد متر مکعب از ذخایر آب زیرزمینی برداشت شده و این روند تهدیدی جدی برای منابع آبی استان به شمار می‌رود. 

ستوده با اشاره به تغییرات کیفی منابع آب زیرزمینی خاطرنشان کرد: علاوه بر کاهش کمی آب، کیفیت منابع زیرزمینی نیز کاهش یافته و میزان هدایت الکتریکی افزایش پیدا کرده است؛ وضعیتی که در بخش‌های مرکزی استان بحرانی‌تر است. 

وی تأکید کرد: مشکلات امروز حوزه آب، نتیجه مجموعه‌ای از متغیرها نظیر خشکسالی، تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی و تصمیمات بخشی‌نگر است و برای مقابله با آن باید به سمت مدیریت یکپارچه منابع آب حرکت کنیم. 

این مسئول در پایان گفت: خشکسالی دیگر یک پدیده موقت نیست؛ بلکه به یک روند ساختاری تبدیل شده است و باید با برنامه‌ریزی دقیق و سازگار با اقلیم به استقبال آن رفت. در این مسیر، تأمین آب شرب مردم طارم سفلی باید در اولویت نخست برنامه‌های اجرایی قرار گیرد. 

بحران آب در قزوین

استان قزوین در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی در حوزه منابع آبی مواجه بوده است؛ چالش‌هایی که دیگر نمی‌توان آن‌ها را به‌عنوان پدیده‌ای گذرا یا موقتی تلقی کرد. بنا بر اظهارات مسئولان حوزه آب و هواشناسی، خشکسالی در قزوین پنجمین سال خود را هم سپری کرده و این روند، نشانه‌ای از یک تغییر ساختاری در اقلیم منطقه است. 

کاهش بارندگی، افزایش دمای زمین و تصمیمات بخشی‌نگر از جمله عواملی هستند که در شکل‌گیری این بحران نقش داشته‌اند. در کنار آن، افت کیفیت آب‌های زیرزمینی و افزایش میزان هدایت الکتریکی، نشانه‌ای از کاهش کیفیت منابع آبی است. دشت قزوین به‌عنوان یکی از دشت‌های بحرانی کشور، با کسری مخزن ۸ میلیارد متر مکعبی مواجه بوده و برداشت‌های بی‌رویه، ذخایر آبی را به شدت تهدید کرده است. 

وابستگی شدید استان به منابع زیرزمینی نیز بر پیچیدگی بحران افزوده است. طبق آمار شرکت آب منطقه‌ای، ۸۶ درصد از آب مصرفی استان از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود که ۸۳ درصد آن صرف کشاورزی می‌گردد. چنین ترکیب مصرفی، در بلندمدت پایداری منابع را با خطر جدی مواجه می‌کند. 

با توجه به این شرایط، مسئولان استان بر ضرورت حرکت به‌سوی مدیریت یکپارچه منابع آب، اصلاح الگوی مصرف، نظارت بر کشت محصولات آب‌بر و توسعه منابع سطحی تأکید دارند. قزوین با ظرفیت‌های بالای صنعتی، کشاورزی و گردشگری، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سازگار با اقلیم جدید است تا بتواند از بحران عبور کرده و پایداری منابع حیاتی خود را حفظ کند.