سنت شکنی کنگره آمریکا در رابطه با ایران

از سال 2009 که باراک اوباما ریاست جمهوری آمریکا را به دست گرفت، دولتش سرسختی قابل ملاحظه ای نسبت به ایران داشته است؛ از جمله اعمال تحریم های فلج کننده ای که ورای دولت بوش بود، ایجاد حمایت بین المللی برای محدود کردن اقتصاد ایران و تکرار چندباره تمایلش به استفاده از گزینه نظامی علیه برنامه هسته ای ایران. اما کنگره اغلب راهی برای اتخاذ موضعی سخت تر پیدا کرده است.

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از واشنگتن پست، برای مثال اواخر سال 2009 کنگره آمریکا به دنبال تصویب قانونی بود که شدت آن علیه ایران مقامات دولت را نگران پایان یافتن هرگونه احتمال بکارگیری دیپلماسی می کرد؛ مقامات وزارت امور خارجه طی نامه ای به کنگره هشدار دادند که این قانون به قدر کافی انعطاف پذیر نیست و به طور بالقوه معکوس عمل خواهد کرد.

در سال 2010 بود که 366 تن از اعضای مجلس نمایندگان در نامه ای به اوباما هشدار دادند تحریم هایی که به رهبری آمریکا اعمال می شوند و برای اقتصاد ایران ویران کننده هستند، کافی نبوده اند و از وی خواستند تا در اسرع وقت اقدامات بیشتری را عملی کند. و اشتباه نکنید: این تلاش های گنگره برای اجرای اقدامات سختتر علیه ایران به شدت دوحزبی بود.

اما به نظر می رسد این فشار طی هفته گذشته اندکی تغییر کرده است. نخست اینکه 131 نماینده مجلس، نامه ای را به امضا رساندند که دولت آمریکا را به پیگیری دیپلماسی با ایران که به تازگی رئیس جمهور اصلاح طلب جدید، حسن روحانی را انتخاب کرده، ترغیب می کند. از آنجایی که تنظیم کنندگان اصلی این نامه چارلز دنت، نماینده جمهوریخواه از پنسیلوانیا و دیوید پرایس، نماینده دموکرات از کارولینای شمالی بوده اند، این نامه با عنوان «نامه دنت- پرایس» شناخته شده و در آن آمده: «ما معتقدیم عدم ارزیابی اینکه آیا انتخاب روحانی یک فرصت واقعی برای حرکت به سوی یک توافق قابل تصدیق و قابل اجرا خواهد بود یا خیر، اشتباه است... آمریکا باید برای ارزیابی این گزاره از تمام ابرازهای دیپلماتیک استفاده کند تا به مذاکرات هسته ای کنونی نیرویی تازه ببخشد.»

مطمئناً این نامه 131 امضایی فاصله زیادی با اکثریت کنگره دارد و تنها امضای 17 نماینده جمهوری خواه را به خود اختصاص داده است. اما این مسئله زمانی اهمیت می یابد که بدنه ای که همواره مخالف بکارگیری دیپلماسی در قبال ایران بود، با تعداد بالایی از اعضای خود به طور علنی خواستار دیپلماسی می شود. شورای ملی ایرانیان آمریکایی به عنوان یک گروه طرفدار تعامل، این نامه را «بی سابقه» خواند. درخواست تعامل دیپلماتیک با ایران، سیاستی نیست که در داخل آمریکا از اجماع مستحکمی برخوردار باشد.

نکته دوم تحریم ها است. معمولا کنگره آمریکا هر تابستان لایحه ای را برای تشدید تحریم ها علیه ایران به کاخ سفید می فرستد، چه کاخ سفید این مسئله را ایده ای خوب بداند، چه نه. اما امسال اعضای کنگره سنت شکنی کرده اند: بر اساس گزارش امیلی کادی از فصلنامه کنگره، مصوبه سالانه کنگره در زمینه تحریم های ایران، اینبار در تقویم کنگره از قلم افتاده و حتی اگر طی سال جاری آماده باشد، در زودترین زمان ممکن تا ماه اکتبر بررسی نخواهد شد.

همانطور که کادی اشاره می کند تاخیر در ارسال مصوبه تحریم ها، دریچه دیپلماتیک خوبی برای آمریکا و ایران ایجاد می کند: روحانی طی ماه آگوست (مرداد ماه) تصدی امور را به دست می گیرد و دور بعدی مذاکرات بین المللی هسته ای ماه سپتامبر (شهریور ماه) برگزار می شود.

دولت اوباما و روحانی تمایل به شرکت در دیپلماسی مستقیم و همکاری برای پایان دادن به چندین دهه دشمنی را نشان داده اند. یکی از مشکلات اصلی این است که ایران و آمریکا تا چه میزان می توانند اهداف و منافع مختلف خود را با یکدیگر تطبیق دهند. تطبیق این منافع متفاوت تنها از طریق مذاکرات طولانی و به احتمال زیاد، امتیازدهی سخت برای هر دو طرف امکان پذیر خواهد بود.

اما مانع بزرگتر در مسیر صلح، سیاست داخلی آمریکا و ایران است. هر یک از دو کشور نسبت به فرهنگ سیاسی طرف مقابل بی اعتماد است و سیاست مدارانی را که به نظر در مقابل رقیب، ضعیف ظاهر شده اند را تنبیه کرده است. از سوی دیگر، سیاست های هر دو کشور تحت تاثیر تعداد قابل توجهی از جنگ طلبان قدرتمندی است که مخالف بکارگیری هرگونه دیپلماسی هستند.

نکته اینجا است که دیپلماسی ایرانی- آمریکایی از جهاتی، همانقدر که در مورد روابط خارجی میان دو کشور است، به مباحثات داخلی در هر کشور نیز مربوط می شود. نرمش آشکار کنگره در قبال ایران برای کسانی که خواهان پایان صلح آمیز و دیپلماتیک چند دهه دشمنی هستند، نشانه قابل توجهی است، یک گام واقعی و گرچه کوچک به سوی صلح.