مذاکرات هسته‌ای؛ تدوین سندی با پرانتزهای فراوان

ایران و 1+5 در وین5، اگر چه وارد مرحله نگارش متن شدند اما متنی را به نگارش در نیاوردند و اگر چه روی قسمت های از متن توافق کردند اما درباره نحوه نگارش متن به اختلاف نظر رسیدند. این تمام آنچه که در آخرین دور مذاکرات هسته ای ایران به وقوع پیوست، بود.

به گزارش فرارو، مذاکره کنندگان هسته ای ایران و کشورهای عضو گروه 1+5 تحت مدیریت محمد جواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران و کاترین اشتون، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پنجمین دور مذاکرات برای دستیابی به توافق جامع و نهایی چهار روز مذاکره سخت، فشرده و نفس گیری را پشت سر گذاشتند.

در این دور از مذاکرات دو طرف تصمیم داشتند که وارد مرحله نگارش متن توافق جامع و نهایی شوند.

بر اساس توافق مقدماتی ایران و گروه 1+5 در ژنو موسوم به "برنامه اقدام مشترک" این توافق حاصل شد که در مدت زمان تعیین شده برای این توافق که شش ماه بود و در تاریخ 30 تیرماه به پایان می رسد، زمینه دستیابی به توافق جامع و نهایی فراهم شود.

بر همین اساس از دور نخست مذاکرات ایران و 1+5 در وین، مذاکرات جدی و واقعی تر از آنچه که در ژنو پشت سر گذاشته شده بود در دستور کار قرار گرفت تا با کاهش اختلافات امکان ورود به مرحله نگارش متن پیش نویس توافق جامع فراهم شود.

در وین 4 بود که هیات مذاکراه کننده جمهوری اسلامی با تاکید بر اینکه مذاکرات از مرحله کلیات گذر کرده و به مرحله جزییات رسیده است، این انتظار را مطرح کرد که زمان آغاز نگارش پیش نویس توافق جامع فرا رسیده است.

وین4 برخلاف انتظار هیات مذاکره کننده جمهوی اسلامی ایران بدون هیچ پیشرفتی به پایان رسید آنچنان که برخی حتی شتابزده مهر شکست بر این مذاکرات زدند.

در ادامه مسیر طبیعی مذاکرات که دارای فراز و فرودهایی است، مذاکرات بدون پیشرفت وین4 به تاریخ سپرده شده و دو طرف هر نوع نتیجه ای را به وین5 موکول کردند.

در این دور از مذاکرات هم انتظار هیات مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران انتظار داشت که زمینه برای ورود به مرحله نگارش متن پیش نویس توافق جامع فراهم شود. شکاف میان ایران و گروه 1+5 آنقدر عمیق بود که همچون وین4 این انتظار در وین5 هم برآورده نشد.

کشورهای عضو گروه1+5 تاکید دارند که پیش از ورود به مرحله نگارش متن، باید اختلافات باقی مانده به طور کامل رفع شود. بر همین اساس چون تاکنون اختلافات و سوتفاهمات کاهش پیدا نکرده است، امکان ورود به مرحله نگارش متن توافق جامع فراهم نشده است و یا اگر هم دو طرفه به این مرحله ورود پیدا کرده متنی را روی کاغذ نیاورده اند.

آنچه که محمد جواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در پایان دومین سومین روز مذاکرات یعنی چهارشنبه گذشته هم عنوان کرد مبنی بر اینکه «نگارش متن توافق جامع تقریبا آغاز شده است» هم صرفا خواست و انتظار جمهوری اسلامی ایران بود چرا که اساسا در این دور طرف مقابل به دلیل وجود اختلاف نظرات با جمهوری اسلامی آمادگی لازم برای نگارش متن توافق جامع را نداشت.

در طول مذاکرات وین5 هم هیچ یک از مقامات و مذاکره‌کنندگان 1+5 هم درباره شروع روند نگارش توافق جامع اظهار نظری نکردند.

پیش از آغاز مذاکرات وین5، دیپلمات‌های غربی اعلام کرده بودند که تعداد سانتریفیوژهای ایران، ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم در این کشور، تاسیسات فردو و راکتور آب سنگین اراک از اختلافات اصلی میان ایران و گروه 1+5 است. به نظر می رسد که همین اختلافات مانع اصلی در نگارش متن توافق جامع بود.

با این حال در میان همین اختلافات هم تعداد سانتریفیوژها و ظرفیت غنی سازی جدی ترین اختلاف دو طرف بود. اختلافی که پیش از این وزیرامورخارجه فرانسه آن را فاش کرده بود.

لورن فابیوس یک هفته مانده به آغاز مذاکرات وین اعلام کرده بود که «ما درباره یک موضوع اصلی با یکدیگر اختلاف داریم و آن بحث تعداد سانتریفیوژهاست. ما می‌گوییم ایران باید چند صد سانتریفیوژ داشته باشد اما آنها می‌گویند باید چند صد هزار سانتریفیوژ داشته باشند.»

در جریان مذاکرات وین5 نیز خبرگزاری آسوشیتدپرس، از وجود اختلافات عمیق بر سر تعداد سانتریفیوژها خبر داد.

خبرگزاری رویترز هم به نقل از یک مقام ایرانی اعلام کرد که ایران کاهش قابل توجه سانتریفیوژهای خود را رد کرده است.

این مقام ایرانی که نخواست نامش فاش شود پیشنهاد غرب در زمینه کاهش سانتریفیوژها به جمهوری اسلامی ایران را شبیه لطیفه سیاسی خواند.

یک دیپلمات ایرانی هم در گفتگو با ایسنا اعلام کرد که یکی از مهم‌ترین اختلاف‌نظرهای ماهوی «تعریف یک برنامه غنی‌سازی» طبق توافق اولیه ژنو است.

اگر چه ظرفیت غنی سازی ایران و تعداد سانتریفیوژها از جمله موارد اختلافی بود که مانع از نگارش متن شد اما اختلافات دیگری هم در این رابطه تاثیر گذار بوده است. از جمله اختلاف بر سر راکتور آب سنگین اراک.

سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه و سرپرست هیأت مذاکره کننده این کشور در مذاکرات ایران و 1+5 در این باره گفت: در دور اخیر مذاکرات ایران و گروه 1+5 در خصوص طراحی راکتور آب سنگین اراک که یکی از موارد مورد اختلاف این کشورهاست توافقی حاصل نشده است .

بر پایه همین اختلافات بود که محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران که در روز سوم مذاکرات از ورود به مرحله تدوین نگارش متن خبر داده بود، اعلام کرد:«البته هنوز نمی‌توانیم بگوییم متن مشترکی وجود دارد. در بعضی موارد ممکن است روی قسمت‌هایی از متن توافق وجود داشته باشد، اما در بسیاری از موارد، اختلاف نظر هم در مورد محتوا و هم در مورد نحوه نگارش وجود دارد.»

بر این اساس آنچه که در وین5 اتفاق افتاده است تدوین و نگارش متنی است که در اصل پیش نویس توافق جامع محسوب نمی شود.

به گفته وندی شرمن، معاون وزارت خارجه آمریکا و نماینده این کشور در گروه 1+5، در وین5، سندی تهیه شده است که پر از پرانتز است.

سند تهیه شده وین5 اینگونه است است که نکات مورد توافق روی کاغد آمده است و طرفین موضوعات مورد اختلاف را در پرانتز قرار داده اند.

به گفته ظریف این متن بیش از کلمه پرانتز دارد. وزیر خارجه ایران معتقد است تعداد پرانتزها در متن در این مرحله بسیار طبیعی است.

وندی شرمن هم در پایان مذاکرات اعلام کرد که طرفین با سند کاری با پرانتزهای بسیار به خانه برگشتند؛ سندی که پایه دور بعدی مذاکرات است.

بر این اساس دور پنجم مذاکرات ایران و گروه 1+5 اگر چه بدون هیچ نتیجه ملموسی به پایان رسید اما حداقل به تدوین یک سندی منجر شد که می تواند در وین6 نقشه راه مذاکرات برای ورود رسمی به مرحله نگارش پیش نویس توافق جامع شود.