توافق با آژانس پیش نیاز رسیدن به توافق جامع نیست

فرارو- تازه ترین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته ای کشورمان یکبار دیگر نشان داد که مذاکرات فنی - حقوقی میان تهران و آژانس مسیر متفاوتی را نسبت به مذاکرات سیاسی بین ایران و گروه 1+5 را طی می کند و این دو مذاکرات اگر چه روی یکدیگر اثر گذارند اما رسیدن به توافق در مذاکرات سیاسی منوط به توافق در مذاکرات فنی - حقوقی نیست.

به گزارش فرارو، پرونده هسته ای ایران از زمان بازگشایی در مجامع بین المللی به خصوص پس از انتقال این پرونده از وین (مقر آژانس بین المللی انرژی اتمی) به نیویورک (مقر مجمع عمومی سازمان ملل متحد) دو مسیر مشخص را پیش گرفت؛ یکی سیاسی و دیگری فنی - حقوقی.

مذاکرات سیاسی در دوره های مختلف با هر شکلی که دنبال شد - چه در چارچوب ترویکای اروپا شامل سه کشور، انگلیس، فرانسه و آلمان و چه در چارچوب گروه 1+5 متشکل از 5 عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد یعنی آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه و چین به علاوه آلمان، سکان داران آن دیپلمات ها و مقامات ارشد سیاسی بودند.

در طول بیش از 10 سالی که از این مذاکرات می گذرد طرفین تلاش کرده اند تا به راه حل سیاسی برای توافق برد - برد برسند. توافقی که از یک سو صلح آمیز بودن ماهیت برنامه هسته ای ایران را به اثبات برساند و از سوی دیگر امکان ادامه بدون توقف فعالیت های هسته ای را فراهم کند.

همزمان با مذاکرات سیاسی هم، برای حل و فصل موضوع هسته ای، مذاکرات دیگری با دو طرف حساب مشخص در جریان بود؛ یکی ایران و دیگری آژانس بین المللی انرژی اتمی؛ البته با موضوع متفاوت و تمرکز بر ابعاد فنی و حقوقی برنامه هسته ای ایران.

این دو مذاکرات که مسیری موازی را طی می کردند، گاهی به یکدیگر می رسیدند و لازم و ملزوم هم می شدند، به طوری که رسیدن به توافق در مذاکرات سیاسی منوط و مشروط به رسیدن به توافق فنی و حقوقی و حل و فصل موضوعات باقی مانده میان ایران و آژانس می شد و گاهی هم این دو مذاکره به همان مسیر موازی خود ادامه داده اند و تاثیرشان روی یکدیگر آنقدر نبوده است که مسیر مذاکرات مقابل را تغییر دهد؛ همانند آنچه که این روزها شاهدیم.

همزمان با جدی گرفته شدن مذاکرات سیاسی با گروه 1+5 از سوی تیم مذاکره کننده هسته ای جدید ایران به سرپرستی محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه، برای دستیابی به توافق، مذاکرات فنی و حقوقی با آژانس هم جدی تر از قبل مورد توجه قرار گرفت و باب همکاری های تازه میان ایران و آژانس باز شد.

در دوره جدید همکاری های ایران و آژانس، دو طرف به سه توافق بی سابقه برای برداشتن سه گام عملی به منظور حل و فصل ابهامات و سوالات حول محور موضوع هسته ای ایران رسیدند. در گام نخست ایران شش اقدام، در گام دوم هفت اقدام عملی را در دستور کار قرار داد.

گام سوم که می توانست تا حدودی گام آخر همکاری های ایران و آژانس هم محسوب شود از 5 اقدامی که قرار بود ایران در دستور کار قرار دهد دو اقدام به زعم آژانس بی پاسخ ماند.

به این ترتیب روند همکاری های ایران و آژانس عملا پس از رسیدن به حساس ترین موضوع یعنی ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای ایران متوقف شد. این توقف و عدم پیشرفت در همکاری هایی ایران و آژانس همزمان با نزدیک شدن ایران و گروه 1+5 به توافق جامع و نهایی در مذاکرات سیاسی حادث شد.

بر همین اساس این تحلیل و نظر با افزایش حساسیت ها در آستانه رسیدن به توافق جامع مطرح شد که عدم پیشرفت در مذاکرات فنی - حقوقی تهران و آژانس می تواند اثر سو بر رسیدن ایران و گروه 1+5 به توافق جامع و نهایی شود.

تحلیلی که البته از سوی شخص یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی رد شده است. آمانو دو هفته پیش در گفتگو با وب‌سایت خبری المانیتور گفته بود: کند شدن همکاری‌ها با آژانس مانع توافق هسته‌ای نخواهد شد.

آمانو ساعتی پس از سخنرانی‌اش در موسسه بروکینز با بیان اینکه مسئله ابعاد نظامی نمی‌تواند مانع از توافق هسته‌ای با ایران شود، تصریح کرد که توقف همکاری ایران با آژانس در زمینه عدم توضیح درباره فعالیت‌های احتمالی هسته ای مرتبط با نظامی، نمی‌تواند مذاکرات بلند مدت درباره عدم اشاعه که در جریان رسیدن به توافق است را از ریل خارج کند.

پایگاه خبری «بلومبرگ» نیز سه‌شنبه گذشته به نقل از دیپلمات‌های مطلع، گزارش داد که عدم پیشرفت در مذاکرات با آژانس، مانع رسیدن به توافق هسته‌ای نخواهد بود.

به نوشته بلومبرگ، آقای آمانو ماه گذشته میلادی به دیپلمات‌ها اعلام کرده است که هدف ایران برای رسیدن به یک توافق جامع، پیش از پاسخ دادن به سوالات در مورد پیشینه برنامه هسته‌ای، امری معقول است. این خبر را دو فرد حاضر در این نشست و یک فرد مطلع از محتویات جلسه اعلام کرده‌اند.

تازه ترین گزارش یوکیا آمانو مدیر آژانس بین المللی انرژی اتمی در آستانه پایان ضرب الاجل رسیدن به توافق جامع هسته ای یعنی سوم آذر ماه هم نشان داد که حداقل مدیر کل آژانس هیچ اصراری در رسیدن به توافق با ایران پیش از رسیدن به توافق جامع هسته ای میان ایران و گروه 1+5 ندارد.

مدیر کل در گزارش جدید با بیان اینکه دو اقدام عملی از سومین گام چارچوب همکاری هنوز اجرایی نشده، نوشته است که ایران و آژانس توافق کرده‌اند تا بعد از تاریخ 24 نوامبر (سوم آذر) یعنی ضرب‌الاجل توافق موقت ژنو، در سریعترین زمان ممکن، دیداری فنی داشته باشند.

بنابراین عملا مذاکرات سیاسی میان ایران و گروه 1+5 با مذاکرات فنی - حقوقی بین تهران و آژانس از هم تفکیک شده است و در دوره اخیر رسیدن به توافق در این دو مذاکره لازم و ملزوم هم نیستند و رسیدن به توافق در مذاکرات سیاسی منوط به توافق در مذاکرات فنی - حقوقی نیست.

بر این اساس یکی از موانعی که می توانست مانع از دستیابی ایران و گروه 1+5 در رسیدن به توافق جامع و نهایی تا پیش از سوم آذر شود، یعنی تاثیر منفی عدم پیشرفت در مذاکرات تهران و آژانس بر فضایی حاکم بر گفتگوی ایران و 1+5 از میان برداشته شده است.