واقع‎گرایی آمریکایی در قبال ایران

فرارو- توافق تاریخی هسته ای ایران و قدرت های بزرگ جهانی و میانجیان بین المللی حل و فصل مناقشه هسته ای موسوم به گروه 1+5 نتایج اصلی و فرعی فراوانی داشته است؛ از آن جمله چرخش آمریکایی ها و بازگشت به «واقع‎گرایی» در قبال فعالیت‎های گذشته و آینده هسته‎ای ایران.

به گزارش فرارو، به رسمیت شناخته شدن حق هسته ای ایران ذیل قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، تعهد تمامی کشورهای عضو گروه 1+5 به همکاری در توسعه برنامه هسته ای ایران، لغو تمامی تحریم های «همه جانبه» در چارچوب قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد و «یکجانبه» آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران و... از یک سو و از سوی دیگر اثبات ماهیت صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران به جامعه جهانی از جمله نتایج و آثار اصلی این توافق محسوب می شوند.

اما این توافق نتایج و آثار دیگری را هم به همراه داشت که می توان از آن با عنوان نتایج و آثار فرعی نام برد.

شکسته شدن تابو مذاکرات مستقیم، رسمی و بدون واسطه ایران و آمریکا، ترک برداشتن دیوار بی اعتمادی میان ایران و قدرت های جهانی، شتاب گرفتن توسعه روابط ایران و اتحادیه اروپا، تثبیت جایگاه منطقه ای ایران و تبدیل شدن به یک بازیگر فعال در تحولات منطقه ای و بین المللی از جمله نتایج فرعی این توافق محسوب می شوند.

اما این توافق یک نتیجه فرعی دیگری هم داشت که آثار آن این روزها به وضوح قابل مشاهده است؛ «واقع گرایی آمریکایی در قبال جمهوری اسلامی ایران». واقع گرایی که حداقل در خصوص فعالیت های هسته ای ایران ظهور و بروز پیدا کرده است.

در روزهای اخیر نمونه های از این واقع گرایی در بیان مقامات آمریکا پیرامون گذشته و آینده فعالیت های هسته ای ایران و امکان پنهان کاری آثار این فعالیت ها از دید جامعه جهانی به ویژه بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی قابل مشاهده است.

مخالفان توافق هسته ای به ویژه در اسرائیل و آمریکا، با ناامید شدن از متقاعد کردن قدرت های بزرگ جهانی در عدم توافق با ایران و پایان ندادن به بیش از یک دهه بحران غیر ضروری، تمام تلاش خود را بر منحرف کردن توافق و با توسل به شبهه افکنی و اتهام زنی های بی مایه گذشته متمرکز کردند.

این شبهه افکنی ها و اتهام زنی ها بر پایه ادعای امکان پاکسازی آثار فعالیت های هسته ای در ایران چه فعالیت های گذشته و چه در آینده استوار است.

پروژه شبهه ‎ افکنی درباره امکان پاکسازی آثار گذشته فعالیت ‎ های هسته ‎ ای ایران به طور مشخص در «پارچین» به همان نهادی سپرده شده است که سال ‎ ها در اینباره ماموریت داشته است؛ موسسه علوم و امنيت بين‌المللی ( ISIS ).

سال ۲۰۰۳، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، طی گزارشی درباره فعالیت های احتمالی در پارچین مدعی شده بود: «بر پایه اطلاعات یک کشور عضو (آمریکا) و عکس‌های ماهواره‌ای، ایران در سال ۲۰۰۰ در پارچین اتاقکی قرار داده است که برای آزمایش‌های شبیه‌سازی هسته‌ای مناسب است. این آزمایش‌ها با مواد منفجره شناخته شده (غیر هسته‌ای) انجام شده تا اثرات انفجار را روی مواد خاص بررسی نماید؛ این آزمایش‌ها معروف به هیدرودینامیک هستند و یک گام لازم برای توسعه سلاح‌های هسته‌ای است. در این آزمایش‌ها، ایران از فلز تنگستن به عنوان جایگزینی برای به‌کارگیری نوترون استفاده کرد».

بر پایه همین ادعاها از سال 2003 تا به امروز آژانس مکررا خواستار بازدید از این مرکز است، هر چند در طول این سال ها یکبار آن هم در سال 2005 امکان دسترسی به این مرکز شد. اما از آن سال جمهوری اسلامی ایران به دلیل آنکه پارچین یک مرکز نظامی است نه هسته ای امکان بازدید بازرسان آژانس از این مرکز را فراهم نکرد، که در مذاکرات هسته ای میان ایران و گروه 1+5 این موضوع در چارچوب گذشته برنامه هسته ای ایران یا ابعاد احتمالی نظامی این برنامه موسوم به پی ام دی به یکی از موانع دستیابی به توافق تبدیل شده بود.

بر همین اساس موسسه علوم و امنيت بين‌المللی ( ISIS ) تقریبا از سال 2003 که آژانس بین المللی انرژی اتمی در رویه ای خلاف اساسنامه و آیین نامه های خود، نه برآوردهای بازرسان خود را بلکه اسناد و اطلاعات نهادهای جاسوسی را مبنای قضاوت قرار داد و مدعی شد که در مرکز نظامی پارچین برخی آزمایش های مربوط به تسلیحات اتمی انجام گرفته است، هر از گاهی با انتشار تصاویر ماهواره ‎ ای از پارچین مدعی برخی اقدامات برای پاکسازی آثار گذشته فعالیت ‎ های هسته ‎ ای در این مرکز می شد.

شستشوی گسترده برخی ساختمان های مستقر در پارچین، جابجایی های گسترده خاک به واسطه رفت و آمدهای فراوان کامیون ها و ماشین آلات راه سازی و آسفالت برخی نقاط این مرکز از جمله ادعایی بود که این موسسه بر پایه آن جمهوری اسلامی ایران را متهم به پاکسازی پارچین می کرد.

ادعاهای این موسسه تا پیش از توافق هسته ای به ویژه از جانب مقامات آمریکا مورد استقبال قرار می گرفت و مبنایی برای فضاسازی علیه برنامه هسته ای ایران تبدیل می شد.

این در حالی است که همواره پاسخ جمهوری اسلامی ایران به این دست از ادعاها این بود که امکان پاکسازی کامل تششعات رادیو اکتیو، از مکانی حتی با شسشتو، جابجایی خاک و... وجود ندارد و سال های سال آثار احتمالی این تششعات باقی خواهد ماند. جدای از آن اگر ایران به دنبال مخفی کردن فعالیت های هسته ای احتمالی در بین سال های 2000 تا 2003 در پارچین بود چرا باید سال 2005 امکان بازدید بازرسان از این مرکز را فراهم می کرد.

با وجود این پاسخ ها تا پیش از توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 چون مبنا بر محکوم کردن جمهوری اسلامی ایران به مخفی کاری در برنامه هسته ای اش بود، آمریکایی ها همصدا با موسسه علوم و امنيت بين‌المللی ایران را متهم به پاکسازی در پارچین می کردند بدون آنکه ذره ای بر واقعیت های علمی تامل کنند.

اما پس از توافق هسته ای به یکباره مواضع آمریکایی ها درباره این دست ادعا دستخوش تغییر شد و برخلاف مواضع قبلی حدود دو هفته پیش بر پایه ادعایی تازه موسسه علوم و امنيت بين‌المللی در گزارشی که 14 مرداد منتشر کرد و مدعی دوباره پاکسازی در پارچین شد، «مارک تونر» معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به این ادعا گفت:«قصد ندارم در خصوص هر اطلاعاتی که در این زمینه داریم، نظر بدهم اما بگویم که نمی‌توان آثار فعالیت‌های گذشته (اتمی) را به راحتی از میان برد.»

این واقع گرایی آمریکایی درباره ادعای امکان پاکسازی آثار فعالیت های هسته ای ایران در آینده هم تبلور پیدا کرد. آنچنان که هم هفته گذشته و هم دیروز، دو مقام ارشد آمریکایی یعنی جان کری، وزیر خارجه و ارنست مونیز وزیر انرژی آمریکا، ناچار به واکنش نسبت به این قبیل ادعا که ریشه در اظهار نظر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل داشت، شدند.

نتانیاهو چندی پیش در ویدئوای با انتقاد از قرار دادن ۲۴ روز زمان در اختیار ایران برای دادن اجازه به بازرسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تاسیسات اعلام نشده و مشکوک گفته بود که «می‌توانید تصورش را بکنید که ظرف ۲۴ روز قاچاقچیان مواد مخدر چه کار می‌توانند بکنند آنها به راحتی مواد را دفع کرده و نابود می‌کنند».

جان کری در واکنش به این سخنان در گفت و گو با شبکه سی‌بی‌اس آمریکا، در اقدامی معنادار با زدن پوزخند به اظهارات بنیامین نتانیاهو گفته بود: «با احترام بگویم ببینید مواد هسته‌ای شبیه به مواد مخدر نیست که بشود آنها را دفع و نابود کنید اثرات آن تا صدها و یا هزاران سال باقی می‌ماند».

ارنست مونیز وزیر انرژی آمریکا هم دیروز در اظهارات کوتاهی که به نظر می‌رسید پاسخی تلویحی به اظهارات بی مایه نتانیاهو بود، تاکید کرد:«پاکسازی مواد هسته‌ای به سادگی شستن توالت نیست .»

این سخنان در حالی از جانب مقامات ارشد آمریکایی بیان می شود که تا پیش از این گوش شنوایی نسبت به پاسخ هایی مشابه جمهوری اسلامی ایران و طرح این موضوع که آثار فعالیت های هسته ای امکان از بین رفتن ندارد، وجود نداشت.

این چرخش آمریکایی ها و واقع بینی آنها نسبت به فعالیت های هسته ای را بی تردید ناشی از آثار و نتایج فرعی توافق هسته ای دانست، آثار و نتایجی که در صورت اجرایی شدن توافق می تواند از اینکه هست بیشتر شود و حتی در آخرین رتبه دیوار بی اعتمادی میان دو کشور را هم به طور کامل فرو ریزد.