کودتای نصف و نیمه محمد

فرارو- به‌ دستور کمیته مبارزه با فساد عربستان، ۱۱ شاهزاده و ۳۸ تن از وزیران و معاونان پیشین این کشور روز شنبه دستگیر شدند. این خبر از سوی شبکه العربیه اعلام شده است. فرماندهان گارد ملی و نیروی دریایی عربستان نیز از کار برکنار شده‌اند.

وليد بن طلال، وزیر پیشین دارایی و یکی از میلیاردرهای سعودی نیز در میان بازداشت‌شدگان است. وی صاحب شرکت کینگدام هولدینگ است. از او به‌عنوان ثروتمندترین فرد در جهان عرب یاد می‌شود. به گفته برخی ناظران، دستگیری فردی مانند ولید بن طلال می تواند ضربه‌ای بزرگ بر ساختار قدرت عربستان تلقی شود.

چهار وزیر دولت فعلی نیز در بین بازداشت شدگان قرار دارند.

این بازداشت‌ها تنها چند ساعت پس از اعلام رسمی تشکیل کمیته مبارزه با فساد به ریاست محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، صورت گرفته است.

بنابر گزارش خبرگزاری دولتی عربستان سعودی، این کمیته قدرت صدور قرار بازداشت و ممنوع الخروج کردن متهمان را دارد.

هم‌زمان گزارش شده است که فرمانده گارد ملی سعودی و فرمانده نیروی دریایی این کشور هم برکنار شده‌اند.

بنابر گزارش خبرگزاری دولتی سعودی، ملک سلمان، پادشاه عربستان، شاهزاده متعب بن عبدالله بن عبدالعزیز، فرمانده گارد ملی و دریادار عبدالله بن سلطان بن محمد آل سلطان را بدون آن که توضیحی رسما ارایه شود، اخراج کرده است.

متعب بن عبدالله، فرمانده برکنار شده گار ملی، فرزند ملک عبدالله، پادشاه فقید عربستان است.

پیش از این، ولیعهد سی و دو ساله عربستان دست به انجام برخی اصلاحات در کشورش زده بود. از این میان می‌توان به صدور اجازه رانندگی برای زنان و بازگشایی سینماها اشاره کرد.

به نظر می‌رسد که ولیعهد جوان در کنار برنامه‌های اصلاحات در اندیشه تحکیم پایه‌های قدرت خود در ساختار سیاسی عربستان است. در ماه سپتامبر به دستور او برخی از افراد صاحب نفوذ مذهبی نیز دستگیر شدند.
این اتفاقات تازه در عربستان نشانه چیست؟

علی اصغر زرگر، کارشناس و تحلیلگر مسائل حوزه خلیج فارس در این باره به فرارو گفت: «این اتفاقات براساس فرمانی برای مبارزه با فساد رخ داده است. فرمانی که توسط پادشاه عربستان اعلام شده و سریعا هم به اجرا گذشته شده است و به دادگاه ارجاع داده نشده است. این اتفاق را می توان یک نیمه کودتا علیه شاهزادگان با نفوذ به بهانه فساد مالی و اقتصادی دانست.»

به گفته این کارشناس مسائل خاورمیانه پشت پرده این تحول را می توان در چند بعد تحلیل کرد: «اول می توان گفت این اتفاقات در راستای اصلاحاتی است که پادشاهی عربستان از چندی پیش آغاز کرده است. تحولاتی که با لغو محودیت رانندگی برای زنان آغاز شد و به عرصه های دیگر هم کشیده شده است. این اتفاقات می تواند بخش از مبارزه با فساد اصلاحات پادشاه سعودی باشد.»

او درباره دومین علتی که می تواند پشت این ماجراها باشد، افزود: «ممکن است این اتفاقات ناشی از تفکر محمد بن سلمان ولیعهد و شاهزاده جوان عربستان که تسلط فکری و سیاسی بر پدرش دارد، باشد. احتمالا او به دنبال این است که تمام کسانی را که می توانند داعیه قدرت سیاسی داشته باشند و مانعی بر سر راه او باشند را به صورت نرم کنار بگذارد. در واقع با متلاشی کردن باند قدرت سیاسی و اقتصادی به اتهام فساد اقتصادی راه را برای کودتای بدون و خونریزی و آرام برای قبضه کردن قدرت باز می کند. چنین اقدامی برای ضرب شست نشان دادن به تعدادی از ذی نفوذان سیاسی و اقتصادی عربستان است.»

زرگر با اشاره به احتمال وجود یک فرآیند خارجی برای این اقدامات، گفت: «یعنی همانطور که آمریکایی ها می خواهند ائتلافی ایجاد کنند، این ائتلاف ممکن است تعدادی معاند و مخالف در داخل عربستان داشته باشد. بنابراین هرگونه ائتلافی با آمریکا، دربست در اختیار امریکا قرار گرفتن و حضور در یک ائتلاف ضد ایرانی یا ائتلاف منطقه ای نیازمند قبضه کردن قدرت تام در عربستان است. این هم می تواند در واقع نتیجه همفکری با آمریکایی هم باشد. برای اینکه هر گونه مانعی را در داخل در برابر آمریکایی ها و اجرای سیاست های آمریکایی بردارند.»

به گفته این تحلیلگر مسائل خاورمیانه "اگر عربستان بخواهد رسما اسرائیل را به رسمیت بشناسد و رابطه برقرار کند، خواه ناخواه در درون حاکمیت یکسری افرادی هستند که با این مسئله مخالف هستند لذا با دستگیر کردن این افراد و خارج کردن از گردونه سیاسی راه برای اقدامات بعدی باز می شود. به این ترتیب این اقدامات می تواند در راستای قبضه کردن قدرت برای یک تصمیم مهم در سیاست خارجی باشد."

او با اشاره به رفتار سعد حریری برای قرائت استعفانامه خود در عربستان گفت: «حریری در عربستان استعفا داد و اعلامیه ای ضد ایرانی قرائت کرد. با این ادعا که در لبنان نیروهای مقاومت و ایران به گونه ای عمل می کنند که او نمی تواند ادامه کار دهد. این نشانگر این است که جریان هایی در خاورمیانه فعالیت می کنند که به دنیال این هستند که ائتلاف ضد ایرانی محکمی شکل دهند. ائتلافی با رهبری آمریکا.»

زرگر در ادامه افزود: «محمد بن سلمان به دنبال تجمیع قدرت است، این تحولات به صورت غیر مستقیم توسط پادشاه اجرا می شود اما روشن است که ملک سلمان با توجه به کهولت سن و ضعف تصمیم گیری به شدت تحت سیطره محمدبن سلمان است. او می خواهد تمام منافذ سیاسی در قدرت را مسدود کند تا راه را برای رسیدن به پادشاهی باز کند.»