۸۷ درصد حجم نقدینگی کشور شبه پول است!

فرارو- یک اقتصاددان گفت: «برخی معتقدند که به جای کاهش نرخ سود بانکی باید آن را افزایش دهیم تا نقدینگی را کنترل کنیم، اما باید در نظر داشت که الان در شرایطی قرار داریم که اگر نرخ سود بانکی را بالا ببریم موجب فروپاشی نظام بانکی کشور خواهیم شد. چراکه ترازنامه‌های نظام بانکی ما غیر واقعی است و اگر این ترازنامه‌ها را واقعی کنیم، می‌بینید که اکثر بانک‌های ما ورشکسته هستند؛ بنابراین افزایش نرخ سود بانکی در شرایط فعلی می‌تواند کشور را وارد یک چالش دیگری کند. ضمن اینکه اگر قرار باشد نرخ ارز کاهش پیدا کند دیگر برای هیچ کس به صرفه نیست که سپرده خود را خارج و وارد بازار ارز کند. زیرا زمانی مردم چنین کاری می‌کنند که بدانند چشم انداز بازار افزایشی است. اگر قرار باشد روند کاهشی داشته باشیم کسی حاضر نیست سرمایه خود را وارد این بازار کند.»

وحید شقاقی شهری کارشناس حوزه بانک طی گفتگو با فرارو در خصوص تصمیم اخیر شورای پول و اعتبار مبنی بر کاهش نرخ سود سپرده‌های علی‌الحساب گفت: «ممکن است برخی از اقتصاددانان با تصمیم شورای پول اعتبار در خصوص کاهش نرخ سود بانکی در شرایط کنونی مخالف باشند، اما به نظر من بسیار تصمیم درستی بود، زیرا نرخ سود بالا یکی از مهمترین دلایل افزایش نقدینگی بانک‌ها در کشور است. وقتی نرخ سود بالا است موجب می‌شود به خلق نقدینگی دامن بزند. البته این یکی از عوامل بالا رفتن نرخ نقدینگی است. ما طی پنج سال اخیر بیش از ۲۷ درصد رشد نقدینگی داشتیم. بعد از بررسی‌ها مشخص شد که یک زمانی رشد نقدینگی به دلیل استقراض از بانک مرکزی بود، اما بعد از یک زمانی این کنترل شد و بانک‌ها تبدیل به دلیل اصلی رشد نقدینگی شدند.»

وی ادامه داد: «وقتی بانک‌ها عامل خلق نقدینگی باشند برای اینکه بتوانیم مانع از این پدیده شویم باید دو سیاست را در دستور کار قرار دهیم. یکی این است که ناترازی نظام بانکی را برطرف کنیم. منظور از ناترازی این است که دارایی‌های نظام بانکی ما موهومی و غیرواقعی است. یکی دیگر از عواملی که باعث شده طی سال‌های اخیر ما با بحران افزایش نقدینگی مواجه شویم، همین بحث نرخ سود بالا است که ما باید آن را کاهش دهیم. ما الان حدود هزار و هفتصدهزار میلیارتومان نقدینگی در کشور داریم از این میزان بیش از هزار و پانصدهزارمیلیارد تومان آن شبه پول است. یعنی حدود ۸۷ درصد حجم نقدینگی کشور شبه پول است. خب برای این شبه پول هم سود تعلق می‌گیرد. حالا فرض کنید که اگر بانک‌ها قرار باشد حتی ۲۰ درصد هم سود بدهند یعنی سالانه حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومان به نقدینگی اضافه می‌شود.»

او تصریح کرد: «بنابراین همین نرخ سود بالا هم باعث خلق نقدینگی می‌شود و این موجب می‌شود بازار‌های اقتصادی به هم بریزد و سوداگری افزایش پیدا کند. اصلا یکی از عواملی که باعث افزایش نرخ دلار طی این مدت اخیر شد، همین میزان نقدینگی بود؛ لذا ما باید به سمت کنترل حجم و رشد نقدینگی برویم. برای این منظور ما باید اولا نرخ سود را تا حد امکان کاهش دهیم و دوما ترازنامه مالی بانک‌ها را اصلاح کنیم. در همین راستا شورای پول اعتبار سال گذشته نرخ ۱۵ درصد را برای سود بانکی تعیین کرده بود، ولی از بهمن ماه سال گذشته وقتی بحران ارزی و اقتصادی در کشور ایجاد شد، بانک‌ها هم این ابلاغیه را کنار گذاشتند و برای اینکه اجازه ندهند سپرده‌ها از نظام بانکی خارج شود، سود بالایی بابت سپرده گذاری‌ها پرداخت کردند. البته من معتقدم که حتی باید سود بانکی کمتر کنند و روی همان ۱۵ درصد نگه دارند.»

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا کاهش نرخ سود بانکی موجب نخواهد شد که مردم سپرده‌های خود را از نظام بانکی خارج کنند، گفت: «بله این احتمال وجود دارد، اما باید در نظر داشته باشید که طی شش ماه نخست امسال هر آنچه سپرده بود که می‌شد با آن در بازار‌های دیگر مثل ارز و مسکن و ... سرمایه گذاری کنند، از بانک‌ها خارج شد. دوما با توجه به اینکه افق تصمیمات بانک مرکزی این است که نرخ دلار را در آینده کاهش دهد و به قیمت هشت هزارتومان برساند. هرچقدر در این سیاست موفق باشد، التهاب بازار سوداگری را کاهش خواهد داد. در کنار این قصد دارد روند سود بانکی را هم کاهنده کند تا حداقل یکی از موتور‌های افزایش نقدینگی را از کار بی‌اندازد.»

وی در خصوص اینکه برخی از اقتصاددانان بر این باورند که برای کنترل رشد نقدینگی و کاهش آن باید نرخ سود بانکی افزایش پیدا کند، عنوان کرد: «ببینید ما الان در شرایطی قرار داریم که اگر نرخ سود بانکی را بالا ببریم موجب فروپاشی نظام بانکی کشور خواهیم شد. همانطور که عرض کردم ترازنامه‌های نظام بانکی ما غیر واقعی است و اگر این ترازنامه‌ها را واقعی کنیم، می‌بینید که اکثر بانک‌های ما ورشکسته هستند؛ بنابراین افزایش نرخ سود بانکی در شرایط فعلی می‌تواند کشور را وارد یک چالش دیگری کند. ضمن اینکه اگر قرار باشد نرخ ارز کاهش پیدا کند دیگر برای هیچ کس به صرفه نیست که سپرده خود را خارج و وارد بازار ارز کند. زیرا زمانی مردم چنین کاری می‌کنند که بدانند چشم انداز بازار افزایشی است. اگر قرار باشد روند کاهشی داشته باشیم کسی حاضر نیست سرمایه خود را وارد این بازار کند.»

این اقتصاددان تاکید کرد: «البته اینکه برخی از دوستان معتقدند که افزایش نرخ سود بانکی می‌تواند راهکاری برای کاهش میزان نقدینگی باشد درست است، اما این در شرایطی است که بانک‌های کشور ورشکسته یا در آستانه ورشکستگی نباشند. واقعیت این است که افزایش نرخ سود از توان نظام بانکی کشور خارج است. ما تا یک حد مشخص می‌توانیم نرخ سود را بالا ببریم که موجب فروپاشی نظام بانکی نشود. نباید فراموش کرد که اقتصاد ایران یک اقتصاد بانک محور است و اگر ورشکستگی بانک‌ها مشهود شود، کل اقتصاد کشور را ملتهب خواهد کرد؛ لذا ما باید در این وضعیت تلاش کنیم که نظام بانکی خود را اصلاح کنیم که روند اصلاح نرخ سود آغاز شده، اما مسئله ترازنامه‌ها زمان بر است.»

شقاقی شهری در پایان گفت: «دولت باید در خصوص ترازنامه‌های مالی بانک‌ها اقداماتی انجام دهد تا شرایط را بهبود ببخشد. مثلا می‌تواند در رشد ترازنامه بانک‌ها یکی سری محدودیت اعمال کند. یعنی به عنوان مثال اعلام کند که فلان بانک شرایط مناسبی ندارد در سال آینده نمی‌تواند بیشتر از ۲ یا ۳ درصد ترازنامه‌هایشان را افزایش دهند. اما باید در نظر داشت که اقدامات برای کاهش نقدینگی نیازمند آن است که چندین سیاست را همزمان پیش ببریم. یعنی از یک سو بازار ارز را کنترل کنیم از سوی دیگر نرخ سود را کاهش دهیم و روند اصلاح ترازنامه را هم آغاز کنیم. در این وضعیت است که می‌توان امیدوار بود، نقدینگی در کشور کنترل شود و سالم سازی نظام بانکی صورت گیرد و سفته بازی هم کاهش پیدا کند.»