سه نکته استخراج «بیت کوین»

سکاندار وزارت نیرو برای نخستین بار در مورد بیت‌کوین اظهارنظر کرد. استخراج رمز ارز‌ها حدود یک ماه است که با گرم شدن هوا و افزایش میزان مصرف برق به یکی از بحث‌های داغ روز تبدیل شده است. تب استخراج بیت‌کوین نه‌تن‌ها صرافی‌ها و واحد‌های صنعتی تولیدی را در برگرفته، حتی به گاوداری‌ها، مزارع، ادارات، مساجد و مدارس رسیده است.

گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد استخراج ارز‌های مجازی در ایران مهمان‌های ناخوانده‌ای هم داشته و پای چینی‌ها و روس‌ها به دایره استخراج‌کنندگان بیت‌کوین باز شده است.

به اعتقاد تحلیلگران و صاحب‌نظران «برق یارانه‌ای و ارزان» مهم‌ترین دلیل استقبال و تب بالا برای استخراج رمز ارز‌ها در ایران است. در این بین طیف‌های مختلفی از کارشناسان هستند که از زوایای متفاوتی به استخراج بیت‌کوین نگاه می‌کنند. گروهی از کارشناسان مالی معتقدند در شرایطی که اقتصاد ایران با کاهش درآمد‌های ارزی مواجه است، ارز دیجیتال می‌تواند راه مناسبی برای افزایش درآمد‌های ارزی و به نوعی دور زدن تحریم‌ها باشد. اما متولیان و سیاست‌گذاران در بانک مرکزی و وزارت نیرو نظر دیگری را انعکاس می‌دهند.

وزیر نیرو که تاکنون نسبت به استخراج بیت‌کوین در ایران واکنشی نشان نداده بود در یک برنامه تلویزیونی اولین نظر خود را درخصوص رمزارز‌ها رسانه‌ای کرد. رضا اردکانیان سه زاویه در مورد استخراج ارز‌های مجازی در کشور را تشریح کرده که در ادامه این گزارش به آن‌ها پرداخته شده است.

در ابتدای دهه ۹۰ و در اوج تحریم‌ها، وزیر وقت اقتصاد کشور در پاسخ به هشداردهندگان برای رکود اقتصادی به یک شاخص استناد کرد؛ مصرف برق. او گفت: وقتی مصرف برق صنعتی رشد چشمگیر داشته باشد نمی‌توان حکم قطعی به رکود داد. پس از حدود هفت سال دوباره ماجرا تکرار شده است؛ در‌حالی‌که آمار رسمی از رشد منفی اقتصادی کشور خبر می‌دهد، مصرف برق در کارخانه‌ها و کارگاه‌های نیمه‌تعطیل، مزارع و طیف‌های مختلف جامعه به شدت بالا رفته است. اما به جای چرخ کارخانه‌ها و تولید کالا، این ماینر‌ها هستند که در حال حل معادلات پیچیده ریاضی مصرف برق را با افزایش مواجه کرده‌اند؛ عملی که به آن استخراج ارز دیجیتال می‌گویند. این موضوع نگرانی‌هایی را به وجود آورده که متولیان و سیاست‌گذاران را به واکنش‌هایی وا داشته است. در یک سو بانک مرکزی قرار دارد که نگران است به‌دلیل کاهش ارزش پول ملی در اتفاقاتی که در یک سال گذشته افتاده و شرایطی که کشور با آن روبه‌روست، ورود یک ارز مجازی که به راحتی خرید و فروش می‌شود و ارزش دلاری دارد، باعث کاهش ارزش پول ملی شود. یعنی رواج آن موجب می‌شود که افراد برای معاملات خرد خود هم به جای ریال از بیت‌کوین استفاده کنند و، چون این ارز فراگیری ندارد، باعث شود یک شیب به سمت افراد دارای بیت‌کوین یا سایر ارز‌های مجازی ایجاد شود. در نتیجه بانک مرکزی می‌گوید اجازه استفاده از بیت‌کوین به‌عنوان پول و ابزاری برای نقل و انتقال و خرید کالا را نمی‌دهد.

اما در آن سو وزارت نیرو قرار دارد. چند وقت پیش معاون امور برق و انرژی وزیر نیرو اعلام کرد روند روبه‌رشد راه‌اندازی واحد‌های استخراج ارز دیجیتال به‌گونه‌ای است که مساجد و مدارس برخوردار از برق رایگان هم پای دستگاه‌های ماینر نشسته‌اند و ارز مجازی استخراج می‌کنند. همایون حائری بعد از طرح این مساله گفت: اگر رشد مصرف برق به خاطر استخراج ارز مجازی همین‌طور ادامه پیدا کند، وزارت نیرو ناگزیر می‌شود به ایجاد تعرفه صادراتی برق برای استخراج بیت‌کوین روی بیاورد.

به گفته او، هر یک واحد استخراج بیت‌کوین معادل مصرف ۷۲ هزار کیلووات ساعت برق است که این میزان معادل مصرف ۲۴ سال یک واحد مسکونی است که مصرف متعارفش ۳۰۰ کیلووات ساعت در ماه است. این موضوع باعث شده مسوولان و سیاست‌گذاران وزارت نیرو نگران تامین برق در تابستان امسال باشند. کارشناسان معتقدند یارانه‌ای بودن قیمت برق، عمده‌ترین دلیلی است که استخراج بیت‌کوین را در ایران محبوب کرده است.

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد یارانه هر کیلووات ساعت برق ۵۰۰ تومان است؛ یعنی تولید یک واحد بیت‌کوین حدود ۳۵ تا ۳۶ میلیون تومان برای صنعت برق هزینه دارد، در‌حالی‌که در حال حاضر ماینر‌ها برای تولید یک واحد بیت‌کوین حدود ۵ تا ۶میلیون‌تومان هزینه برق می‌پردازند. اظهارنظر در مورد بیت‌کوین و سازوکار‌های استخراج آن در حالی در میان طیف‌های مختلف دولتی و خصوصی بالا گرفته که وزیر نیرو بالاخره در یک برنامه تلویزیونی به اعلام موضع در مورد بیت‌کوین پرداخت.

نگاه وزیر به بیت‌کوین
پرونده استخراج ارز دیجیتال و بیت‌کوین همچنان در هیات دولت باز است. قرار است قانونی یا غیرقانونی بودن آن تعیین و در صورت قانونی بودن، ساز و کار استخراج ارز مجازی در کشور مشخص شود و در این راستا چنانچه قانون استخراج ارز مجازی در ایران شفاف شود، وزارت نیرو باید شرایط را برای این منظور فراهم کند و وظایفی را هم برعهده دارد. گفته می‌شود استخراج بیت‌کوین هزینه‌ها و مصرف بالای برق را به دنبال دارد و باعث می‌شود در روز‌های گرم تابستان با کمبود برق مواجه شویم؛ موضوعی که استخراج‌کنندگان ارز مجازی آن را رد کرده و ادعا می‌کنند در ساعات اوج مصرف برق، دستگاه‌های خود را خاموش می‌کنند. آن‌ها همچنان از شفاف نبودن قانون گلایه دارند و می‌گویند در‌حالی‌که برخی افراد مانند دبیر شورای عالی فضای مجازی استخراج ارز مجازی را قانونی می‌دانند، برخی دیگر آن را غیرقانونی دانسته و حتی وزارت نیرو اقدام به جمع‌آوری مزارع ارز مجازی کرده است.

در این راستا بانک‌مرکزی در آخرین اظهار نظر خود درباره رمز ارز‌ها اعلام کرد فعالیت در این بخش غیرمجاز است و با متعاملان آن برخورد می‌شود. طبق اعلام بانک مرکزی انتشار رمز‌ارز با پشتوانه ریال، طلا و فلزات گران‌بها و انواع ارز در انحصار بانک مرکزی است. مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق در این باره به «ایسنا» گفته است، هنوز تعرفه استخراج ارز مجازی مشخص نشده است. این موضوع در حال رسیدگی بوده و به‌زودی تعرفه آن‌ها مشخص می‌شود. تا زمانی هم که تعرفه مشخص شود، در انحصار بانک مرکزی است. البته تعرفه آن در کمیته اقتصادی هیات دولت که هم بانک مرکزی و هم وزارت نیرو عضو آن هستند، در حال بررسی است و هنوز هیچ چیز به‌صورت رسمی ابلاغ و جلسات هم هنوز تمام نشده است. هر خبری هم منتشر می‌شود گمانه‌زنی است. او در اظهار نظر خود اعلام کرد: در ابتدا باید شرایط شبکه را برای میزان مصرف این واحد‌ها مهیا کنیم، اگر مزرعه‌ای قصد تولید بیت‌کوین دارد، باید شبکه‌های بالادستی و زیرساخت‌های آن را نیز به‌طور کامل فراهم کنیم تا برق پایداری داشته باشیم.

وی با تاکید بر اینکه تجهیزات مورد استفاده در این بخش باید استاندارد‌های لازم را داشته باشند، گفت: تمامی صنعت برق در تلاش است تا پیک تابستان را به‌خوبی سپری کنیم و مردم از رفاه نسبی برخوردار باشند، بنابراین این دسته از مصرف‌کنندگان اگر جزو مشترکان رسمی صنعت برق شدند، باید مانند سایر صنایع مصرف برق خود را در ساعت اوج پیک کنترل و مدیریت کنند. همان‌گونه که صنایع با امضای تفاهم‌نامه‌های مدیریت مصرف میزان استفاده برق خود را در ساعت پیک کاهش داده یا مشترکان بخش کشاورزی در چهار ساعت اوج مصرف چاه‌های کشاورزی خود را خاموش می‌کنند، این واحد‌ها نیز باید در زمان اوج مصرف میزان برق مصرفی خود را کاهش دهند. با این حال براساس آمار‌هایی که تاکنون مسوولان وزارت نیرو ارائه کرده‌اند، مصرف برق مراکز تولید بیت‌کوین در کشور حدود ۵۰۰ مگاوات تخمین زده می‌شود. به منظور احداث هر نیروگاه هزار مگاواتی حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری مورد نیاز است، بنابراین برای تأمین ۵۰۰ مگاوات برق این مراکز باید حدود پنج هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری صورت بگیرد. این گمانه‌زنی‌ها در مورد سازوکار‌های استخراج رمز ارز‌ها در حالی همچنان به قوت خود باقی است که وزیر نیرو زاویه دید خود را بعد از بالا گرفتن تب استخراج بیت‌کوین اعلام کرد.

اردکانیان در یک برنامه تلویزیونی گفت: نکته اول اینکه، انشعاباتی که برای سایر مصارف مانند مصرف خانگی، صنعتی و مصرف کشاورزی در نظر گرفته شده‌اند، اگر برای تولید ارز‌های مجازی به کار گرفته شوند غیرمجاز هستند و قانون تکلیف استفاده غیرمجاز از این انشعابات را روشن کرده است؛ بنابراین بهره‌برداری غیرمجاز از این انشعابات، برای تولید ارز‌های مجازی نمی‌تواند صورت بگیرد.

اردکانیان در ادامه گفت: نکته دوم؛ ترتیباتی است که در صورت پذیرش قانونی استخراج بیت‌کوین در ایران باید مورد توجه قرار گیرد. طبیعتا ما به‌عنوان دستگاه تامین‌کننده انرژی در کشور، موافق نیستیم در ساعات و ایام اوج بار چنین استفاده‌ای از انرژی کشور و نیروگاه‌ها شود؛ بنابراین با این موضوع موافقت نخواهیم کرد. باید زمان استفاده برق برای استخراج این ارز‌ها مشخص شود و زمانی تعیین شود که برای جوابگویی به سایر نیاز‌ها ممنوعیتی وجود نداشته باشد.

اردکانیان نکته سوم در مورد استخراج بیت‌کوین را این‌گونه تشریح می‌کند: نکته سوم بحث قیمت یا تعرفه برق است. آنچه در حال حاضر بحث می‌شود، این است که تعرفه برق استخراج‌کنندگان، تعرفه برق صادراتی باشد. در گزارش‌ها و آمار اعلام می‌شود که برای تولید هر یک واحد بیت‌کوین حدود ۷۲ هزار کیلووات ساعت برق مصرف می‌شود. حال اگر بخواهیم ببینیم این ۷۲ هزار کیلووات ساعت برق به چه معناست باید این موضوع را در نظر بگیریم که الگوی مصرف یا مصرف متعادل یک خانواده در تهران در ماه ۳۰۰ کیلووات ساعت است؛ بنابراین برای تولید یک واحد بیت‌کوین باید به اندازه برق مصرفی یک خانواده در طول ۲۴ سال انرژی مصرف شود.