نگاهی به نیم قرن دستاورد هنری رضا کرم رضایی

رضا کرم رضایی پس از نیم قرن فعالیت هنری با زندگی وداع کرد. این بازیگر قدیمی سینما و تئاتر ایران صبح شنبه 14 فروردین ماه بر اثر ایست قلبی در بیمارستان «مهر» تهران از دنیا رفت. این بازیگر که از 25 روز پیش به دلیل عفونت ریه در بیمارستان بستری شده بود؛ حدود ساعت 10 صبح در سن 73 سالگی درگذشت.

با آنکه رضا کرم رضایی را بیشتر در مقام بازیگر می شناسیم، می توان از او به عنوان مترجم بسیاری از متون نمایشی که از زبان آلمانی به فارسی برگردانده شده اند، تحسین کرد که ترجمه هایش از آثار برشت، دورنمات، یونسکو، آلبی و... همچنان برایمان ماندگار خواهد بود. او علاوه بر این در زمینه تدریس تئاتر، بازیگری، کارگردانی و نمایشنامه نویسی هم فعال بوده است.

او که در این سال های آخر عمر خانه نشین شده بود، بازهم دست از کار و تلاش برنمی داشت. چندباری که برای احوالپرسی و جویا شدن از کار هایش خدمتش تماس گرفتم، مشغول نوشتن خاطراتش بود که پس از دو، سه سال دوندگی و عبور از اداره ممیزی ارشاد تحت عنوان «همه دوستان من» توسط انتشارات ققنوس منتشر شد. این کتاب زندگی این هنرمند از کودکی تا سال های اخیر، خاطرات کلیه اجرا های تئاتری و فیلم های سینمایی را در برمی گیرد و از چهل و یک قسمت تشکیل شده که به شکل رمان منتشر شده است.

این هنرمند در فصل آخر کتاب «همه دوستان من» اشاره کرده است: در نوجوانی، وقتی از سختی های زمانه گله می کردیم، در مواجهه با نامرادی ها و ناکامی ها غر می زدیم و از روزگار کج مدار شکایت داشتیم، بزرگان می گفتند: «برو خدا رو شکر کن که چهار ستون بدنت سالمه.» با خودمان می گفتیم، سلامتی که نان و آب نمی شود. حالا که یک ستون بدنم ناتوان شده است و قادر به راه رفتن نیستم، می فهمم که سلامتی نه تنها نان و آب می شود بلکه بسیار فراتر از آن، کلید در های بسته، مشکل گشای دشواری ها، راز پیروزی ها و جواب معماهاست.

در همین سال های خانه نشینی همچنین ترجمه ها و نمایشنامه هایش را در اختیار نشر قطره گذاشت تا دوباره منتشر شوند. البته هنوز هم ترجمه هایی از او هست که منتشر نشده اند. بنابراین او با مرگ می جنگید و متاسفانه از آنجا که طبق قانون طبیعت جسم انسان در برابر مرگ کم می آورد این اتفاق افتاد. اما آثارش برایمان می ماند چنانچه با دیدن فیلم ها و نوشته هایش می توان از او به عنوان هنرمندی در خور تامل یاد کرد.

در یک نگاه
کرم رضایی متولد 1316 سنقرآباد کرمانشاه بود و فارغ التحصیل کالج تئاتر و فیلم در آلمان غربی است. او در زمینه تئاتر و ترجمه متون نمایشی فعال بود و در سال 1333 در سینما کارش را آغاز کرد. از عمده نمایش ها و فیلم های رضا کرم رضایی می توان از: «فیزیکدانان»، «کلبه والدین»، «مستاجر جدید»، «مسافر ری»، «فصل پنجم»، «آقای شانس»، «دیوانه وار»، «در کمال خونسردی»، «نیش»، «رابطه پنهان»، «نرگس»، «مجموعه تلویزیونی سربداران»، «اعدامی»، «در شهر خبری نیست»، «خواستگار»،«کندو» و... نام برد.

فعالیت های او به ترتیب سال عبارتند از:
1333 تا 1335 به عنوان بازیگر، در جامعه باربد و تئاتر ملی بوده است. 1335 تا 1338 تحصیل در هنرستان هنرپیشگی تهران را ادامه داد. 1339 تا 1346 تحصیل در انستیتوی تئاتر و سینما و تلویزیون. در همین سال ها به دانشگاه مونیخ در آلمان راه یافت. 1347 تا 1367 در اداره برنامه های نمایشی به عنوان بازیگر و کارگردان استخدام شد. پس از آن نیز تاکنون در بسیاری از آثار نمایشی در مقام بازیگر، کارگردان و نمایشنامه نویس فعالیت کرد. همچنین موفق به گرفتن عنوان درجه یک هنری مدرک دکترا، روند تجربی از شورای ارزشیابی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت علوم؛ در سال 1361 شد.

بازی در نمایش «بازرس» به کارگردانی «عزت الله انتظامی»، نمایشنامه «تجاوزگران» به کارگردانی «ایرج راد»، بازی در نمایش «بنگاه تئاترال»به کارگردانی «علی نصیریان»، بازی در نمایش «اسکوربال»به کارگردانی «مصطفی والی» و... از جمله دیگر آثار وی است.

از نگاه دیگران
آقای بازیگر ایران همکاری با زنده یاد رضا کرم رضایی را تجربه های فوق العاده ای دانست و از او به عنوان هنرمندی توانا یاد کرد. عزت الله انتظامی که تجربه همکاری با زنده یاد رضا کرم رضایی را در گروه تئاتر ملی و چندین نمایش دارد به خبرنگار مهر گفت: رضا کرم رضایی به زبان آلمانی تسلط کامل داشت و چندین نمایشنامه را ترجمه کرد. او در نمایش «بازرس» به کارگردانی بنده ایفای نقش کرد. تجربه همکاری با کرم رضایی برای من فوق العاده بود.

ایرج راد (مدیرعامل خانه تئاتر) در گفت وگو با خبرنگار ایلنا، با ابراز تاسف از درگذشت مرحوم رضا کرم رضایی گفت: من کرم رضایی را نزدیک به 40 سال است که می شناسم. او دو ویژگی منحصر به فرد داشت: در کار و زندگی بسیار منضبط و اخلاق گرا بود. راد با اشاره به همکاری خود با کرم رضایی در چندین نمایش گفت: کرم رضایی بسیار گزیده کار بود و سعی می کرد آثار فاخر را اجرا و کارگردانی کند. کارگردان اپرا های عروسکی «مولوی» و «رستم و سهراب» از زنده یاد رضا کرم رضایی به عنوان یکی از شایسته ترین انسان های تئاتر ایران یاد کرد.

بهروز غریب پور درباره زندگی هنری مرحوم رضا کرم رضایی به خبرنگار مهر گفت: رضا کرم رضایی یکی از شایسته ترین انسان های تئاتر ایران بود. دوران حضور وی در تئاتر فوق العاده بود زیرا کرم رضایی در زمینه ترجمه، کارگردانی، بازیگری و نمایشنامه نویسی بسیار تاثیر داشت. کارگردان اپرا های عروسکی «مکبث» و «عاشورا» تاکید کرد: کرم رضایی انسان رئوف و بزرگی بود که به دلیل بیماری و مشکلات از عرصه تئاتر خارج شد. ما مرگ رضا کرم رضایی را سال ها پیش روی صحنه تئاتر شاهد بودیم یعنی وقتی که به دلیل بیماری نتوانست روی صحنه تئاتر حاضر شود.

غریب پور گرایش زنده یاد کرم رضایی به سینما و تلویزیون را به دلیل دور شدن وی از عشق خود یعنی تئاتر دانست و گفت: من کارگردانی، بازیگری، ترجمه و نمایشنامه نویسی مرحوم کرم رضایی را ستایش می کنم و از دست دادن وی را برای جامعه تئاتر ضایعه ای بزرگ می دانم.

مراسم تشییع و یادبود
پیکر رضا کرم رضایی صبح روز سه شنبه 17 فروردین ماه ساعت 9 صبح از مقابل تالار وحدت تشییع می شود. مراسم یادبود این هنرمند نیز ساعت 16 تا 30:17 پنجشنبه 19 فروردین ماه در مسجد نبی واقع در انتهای خیابان کارگر برگزار خواهد شد.