کارشناس مسائل خاورمیانه با اشاره به حمله حماس، گفت: با آغاز این جنگ عربستان ناچار شد علیه اسرائیل موضع بگیرد درحالی‌که در تنش قبلی عربستان برای مبارزین فلسطینی کفن فرستاد و جبهه‌گیری نکرد. بنابراین مسئله عادی‌سازی روابط به حاشیه کشانده شد و حتی می‌توان گفت که به نوعی فعلاً تعلیق شده است.
روابط ریاض-تل‌آویو دیگر اولویت سعودی‌ها نیست؛ این خبری است که رسانه‌های غربی به آن پرداختند. این در حالی است که تاکنون هیچ‌کدام از مقامات مسئول عربستان این مسئله را بیان نکرده‌اند. حتی در خروجی خبر دیدار وزرای امور خارجه عربستان و آمریکا نیز به این موضوع اشاره‌ای نشده است.
به گزارش هم میهن، با این وجود رسانه‌های غربی از جمله رویترز گزارش داده‌اند که عربستان برنامه‌های مورد حمایت آمریکا برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل را متوقف کرده است. آنگونه که دو منبع آگاه گفته‌اند، این تصمیم به اطلاع آمریکا رسیده است.
حمله حماس به شهرک‌های اسرائیلی در روز شنبه هفته گذشته، گسترده و شوک‌برانگیز بود. اسرائیل هرگز تصور نمی‌کرد که این تعداد کشته بدهد و حماس به پیشروی در این شهرک‌ها ادامه دهد. با این حال، حماس با هر هدفی (از جمله اثبات خود) که این حمله را آغاز کرده است، امروز در شرایطی به سر می‌برد که تاکنون اعراب از آن حمایت رسمی نکرده‌اند و این حمله هرچند شجاعانه بود اما موجب شده تا شرایط برای بیش از دو میلیون غیرنظامی بغرنج شود.
حملات اسرائیل در دو روز گذشته شدت یافته و در تلاش است با حملات زمینی، هجمه بیشتری بر روی حماس داشته باشد. تاکنون به جز چند درگیری در جنوب لبنان و کرانه باختری، دامنه این درگیری گسترده نشده است اما مشخص نیست که در چند روز آینده فضا به کدام سمت و سو می‌رود و چه خواهد شد.
خاورمیانه این روزها ملتهب شده است و تاکنون تلاش‌ها برای توقف این جنگ و دست‌کم فروکش کردن حملات اسرائیل مؤثر نبوده است. متاسفانه در این میان آمریکا و غرب نیز با حمایت‌های تلویحی خود آتش توپخانه اسرائیل را تشدید کرده‌اند و آنگونه که کارشناسان می‌گویند، گویی اراده‌ها برای حذف حماس یکی شده است.
اما در این میان تماس تلفنی ابراهیم رئیسی و ولیعهد عربستان سعودی با محوریت فلسطین و لزوم توقف جنایات جنگی رژیم صهیونیستی با بازتاب گسترده‌ای همراه بود؛ به‌طوری‌که بعد از این تماس‌ها رویترز گزارش داد: «عربستان برنامه‌های مورد حمایت آمریکا را برای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی متوقف کرده است. این اقدام نشان‌دهنده تجدیدنظر سریع در اولویت‌های سیاست خارجی عربستان پس از تشدید جنگ بین صهیونیست‌ها و جنبش فلسطینی حماس است.»
رویترز ادامه داده است: «درگیری‌های میان اسرائیل و حماس باعث شده عربستان به تعامل با ایران بپردازد و محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان نخستین تماس تلفنی خود را از سوی ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران دریافت کند.» تا پیش از عملیات طوفان‌الاقصی، رهبران اسرائیل و عربستان می‌گفتند که به‌طور پیوسته به سمت توافقی پیش می‌روند که می‌توانست خاورمیانه را تغییر دهد اما حالا تلاش جوبایدن، رئیس‌جمهور آمریکا برای عادی‌سازی روابط دو کشور عربستان و اسرائیل، که مدت‌ها بود به گزینه جدی تبدیل شده بود و تحلیلگران ایجاد توافق میان عربستان و اسرائیل را بزرگترین توافق از زمان پایان جنگ سرد تعبیر می‌کردند، گویی به محاق رفته است.
تمایل عربستان برای این عادی‌سازی به صورت شفاف از سوی محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی در مصاحبه با شبکه آمریکایی فاکس‌نیوز بیان شده بود. او در شهریورماه امسال رسماً اعلام کرد: «هر روز به عادی‌سازی «نزدیک‌تر» می‌شویم. » عربستان برای این توافق خواسته‌هایی را تعیین کرده بود که یکی از آنها، مسئله فلسطین بود.
در این باره بن‌سلمان با اشاره به امتیازهایی که در چارچوب هرگونه توافقی در این زمینه به طرف فلسطینی داده می‌شود، گفته بود: «آمریکا پیشنهادی برای برقراری روابط با اسرائیل ارائه داد، برای ما، نقش فلسطین بسیار مهم است. ما باید این بخش را حل‌وفصل کنیم و گفت‌وگوهای خوبی داشته‌ایم که تا الان ادامه داشته است. باید ببینیم به کجا می‌رسیم. امیدواریم به جایی برسیم که زندگی فلسطینی‌ها را آسان‌تر کرده و اسرائیل در منطقه امکان ایفای نقش پیدا کند.»
مدت‌زمان زیادی از این اظهارات نگذشته است که فضای خاورمیانه با بحران مواجه شده است به همین دلیل گفته می‌شود، عربستان فعلاً عادی‌سازی روابطش را با اسرائیل به حاالت تعلیق درآورده است. در این باره یک منبع نزدیک به دولت عربستان روز شنبه ۲۲ مهر به خبرگزاری فرانسه گفته که عربستان سعودی تصمیم گرفته است در بحبوحه جنگ بین اسرائیل و حماس، گفت‌وگوها در مورد عادی‌سازی احتمالی روابط با اسرائیل را متوقف کند. همچنین رویترز به نقل از یک منبع در عربستان و یک منبع در آمریکا اعلام کرد که واشنگتن از ریاض خواسته تا حمله مقاومت فلسطین به سرزمین‌های اشغالی را محکوم کند اما فیصل بن‌فرحان این درخواست را رد کرده است.
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران درباره این موضوع گفته است: «موضوع عادی‌سازی روابط عربستان با اسرائیل با شرایط جدید فلسطین و منطقه به کلی از روی میز کنار رفته است.»
با تشدید تنش‌ها در منطقه، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان پنج‌شنبه برای گفت‌وگو درباره منازعه اسرائیل و فلسطین به عراق، لبنان و سوریه سفر کرد. او در نشست خبری به تشریح این سفر پرداخت. او درباره مراودات ایران و عربستان در ماجرای فلسطین اظهار داشت: «برای اولین بار رئیس‌جمهور ایران آیت‌الله رئیسی و ولیعهد عربستان سعودی با یکدیگر به صورت تلفنی صحبت کردند. این گفت‌وگوها در شرایط بهبود روابط ریاض و تهران انجام شد. تهران و ریاض در مورد جلوگیری از جنایات رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه اتفاق‌نظر دارند.
امروز رهبران غربی اتفاق‌نظر دارند طوفان‌الاقصی پاسخی به تندروی‌های رژیم صهیونیستی در ماه‌های اخیر بود. نه عربستان و نه هیچ‌کدام از کشورهای اسلامی مسئله فلسطین را از دستور کار خود خارج نکرده‌اند.» البته امیرعبداللهیان عصر روز شنبه ۲۲ مهرماه در راستای سفر منطقه‌ای خود و رایزنی با مقامات کشورهای منطقه در مورد تحولات اخیر اراضی اشغالی از بیروت عازم دوحه شد. گفته می‌شود که این سفر برای دیدار با اسماعیل هنیه رهبر حماس است. سفرهای وزیر امور خارجه ایران به منطقه در شرایط کنونی را می‌توان به معنای تلاش ایران برای اتمام جنگ دانست.
همزمان آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا از روز جمعه ۱۳ اکتبر، تور سفر به شش پایتخت عربی برای فشار جمعی بر حماس را آغاز کرده است. او ملاقات‌هایی با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در تل‌آویو، شاهزاده فیصل بن‌فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در ریاض و رهبران اماراتی در ابوظبی داشت.
بلینکن دیروز در دیدار با همتای سعودی خود اعلام کرد: «واشنگتن برای اطمینان از حفاظت از غیرنظامیان ساکن نوار غزه و همچنین مسائل دیگر از جمله ایجاد صلح در منطقه خاورمیانه با عربستان سعودی همکاری می‌کند.» فیصل بن‌فرحان، نیز بر لزوم برقراری آتش‌بس در نوار غزه و همکاری بین‌المللی برای رساندن کمک‌های انسان‌دوستانه به مردم تاکید کرد.
جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل خاورمیانه با بیان اینکه تا قبل از طوفان‌الاقصی روند تحولات به‌گونه‌ای بود که تحلیلگران برداشت می‌کردند زمینه‌های ذهنی لازم برای برقراری رابطه میان عربستان و اسرائیل فراهم شده است، به هم‌میهن گفت: «در عرصه عمل نشانه روشنی برای این رخداد وجود داشت و این حرکت حتی به صورت کندی در حال انجام بود. عربستان، رژیم صهیونیستی و آمریکا هر کدام در عادی‌سازی این روابط به دنبال نفع خود هستند. آمریکا از دو سال گذشته برای بهره‌وری انتخاباتی خود به دنبال برقراری این توافق بود و تلاش جو بایدن و حتی کابینه او در این راستا بوده است.»
او با بیان اینکه رژیم صهیونیستی همواره به دنبال آن بوده که مشروعیتی منطقه‌ای کسب کند، تاکید کرد: «اما شرایط برای این مشروعیت فراهم نشد. بنابراین صلح ابراهیم کلید زده شد اما این طرح نیز تاکنون عملیاتی نشده است. شرط اسرائیل در این صلح این بود که از سوی اکثریت کشورهای عربی مشروعیت یابد. اما عربستان نیز در عادی‌سازی این روابط دلایل خود را داشت. ولیعهد عربستان که در آستانه پادشاهی است سعی دارد با توسعه ارتباط خود با تمامی کشورها به‌ویژه غربی‌ها آنها را راضی نگه دارد و برای رسیدن به این هدف نیز حاضر است امتیازهایی نیز بدهد.
بن‌سلمان برای اینکه موانع داخلی را برای عادی‌سازی این روابط برطرف کند نیز شروطی را تعیین کرده بود و به دنبال امتیاز گرفتن بود. بنابراین هر سه طرف منافع خاصی را پیگیری می‌کردند.»
این کارشناس مسائل خاورمیانه با اشاره به حمله حماس، تصریح کرد: «با آغاز این جنگ عربستان ناچار شد علیه اسرائیل موضع بگیرد درحالی‌که در تنش قبلی عربستان برای مبارزین فلسطینی کفن فرستاد و جبهه‌گیری نکرد. بنابراین مسئله عادی‌سازی روابط به حاشیه کشانده شد و حتی می‌توان گفت که به نوعی فعلاً تعلیق شده است. عربستان در تلاش است که همسو با ایران باشد برای همین بود که با ایران به توافق رسید و ارتباط برقرار کرد تا بتواند عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل را با توجیه اینکه به دنبال برقراری ارتباط با تمامی کشورها است، عملیاتی کند.»
او با اشاره به اینکه ایران و کشورهای عربی گزینه‌هایی درباره جنگ حماس و اسرائیل دارند، تصریح کرد: «ایران به دنبال سیاست‌های نرم است اما اگر شرایط به‌گونه‌ای شود که تمامی کشورها در آن دخیل شوند یا امکانات خود را به میان بیاورند، این کار باید انجام شود. البته در این میان عربستان بر سر دوراهی است.»
قنادباشی با اشاره به اینکه رابطه تازه ایران و عربستان بعد از اتمام جنگ کنونی یک رابطه حساسی خواهد بود، اعلام کرد: «در حال حاضر عادی‌سازی روابط کاملاً متوقف شده است و حتی اگر جنگ هم خاتمه یابد، سال‌ها زمان نیاز است تا این عادی‌سازی مجدداً مطرح شود. نکته دیگر اینکه دو کشور عربستان و آمریکا از اینکه کنار اسرائیل باشند با توجه به کشتار کنونی نگران هستند اما در این میان اسرائیل بیشترین زیان را کرد.»
عبدالرضا فرجی‌راد، مدیرکل اسبق حوزه ریاست شورای راهبردی روابط خارجی و کارشناس مسائل بین‌الملل درباره تصمیم عربستان برای تعلیق عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل به هم‌میهن، گفت: «مدت زمان این تعلیق به شرایط منطقه بستگی دارد. در حال حاضر به دلیل جنگی که از هفته پیش آغاز شده و همچنان ادامه دارد، این مذاکرات به تعویق افتاده است.
هنوز در ابتدای جنگ هستیم زیرا تانک‌های اسرائیل پشت دروازه‌های غزه هستند و می‌خواهند وارد شوند تا با کشتار و خونریزی بزرگ، باختی را که در روزهای نخست داشته است را جبران کند. همچنین گفته می‌شود که مرز لبنان با اسرائیل، پرتنش شده، لذا این احتمال وجود دارد که در مراحل بعدی شرایط پیچیده و با خونریزی بیشتر مواجه شود که حتی هفته‌ها و ماه‌ها به طول بینجامد. از این رو این وقفه عادی‌سازی طولانی‌مدت خواهد بود و برای آن حداقل شش ماه زمان نیاز است.»
او با بیان اینکه اسرائیل به‌دنبال حذف حماس از غزه است تا غزه را در اختیار خود بگیرد یا به حکومت محمود عباس واگذار کند، اعلام کرد: «سیاست اسرائیل این است که جمعیت غزه را کاهش دهد بنابراین شایعاتی مبنی بر اینکه حدود یک میلیون نفر از افراد غزه به قطر، عربستان و کویت نقل مکان کنند وجود دارد.
به نظرم با روندی که اسرائیل در پیش گرفته است، عربستان به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند به عادی‌سازی روابط با اسرائیل فکر کند زیرا علاوه بر مخالفت‌های داخلی با این موضوع سران تصمیم‌گیر عربستان با موجی از مخالفت کشورهای عربی مانند قطر، مصر، عراق و… مواجه خواهد بود. کار عربستان برای عادی‌سازی روابط سخت شده است.»
این کارشناس بین‌الملل درباره به هم خوردن بازی‌ها در خاورمیانه با اشاره به اینکه در ۲۴ ساعت آینده درگیری‌ها تشدید می‌یابد؛ تصریح کرد: «تانک‌های اسرائیل پشت دروازه‌های غزه هستند و قصد حمله دارند و این حمله شدید خواهد بود. در کرانه غربی رود اردن نیز مردم فلسطینی زندگی می‌کنند و از این حملات ناراحت هستند و بسیاری از آنها طرفدار حماس هستند. مردم کشورهای عربی نیز از این وضعیت عصبانی هستند اما دولت‌های عربی دو سیاست دارند؛ یعنی در کنار محکوم کردن اسرائیل به دلیل حمله به غیرنظامی‌ها، هیچ‌کدام حمایتی از حماس نداشته‌اند؛ همان سیاستی که مدنظر آمریکاست.»
فرجی‌راد معتقد است: «سیاستی که آمریکا پیش می‌برد و اروپا و کشورهای عربی نیز با آن در حال هماهنگ شدن هستند، این است که مردم غزه صدمه کمتری ببیننند، برای همین بود که در چند روز گذشته فشاری از سوی آنها به اسرائیل بود تا حمله نظامی منجر به مرگ بیشتری از مردم غیرنظامی نشود. تصور می‌کنم آمریکا و اروپا به این نتیجه رسیده‌اند که حماس حذف شود و این چراغ سبز را به اسرائیل داده‌اند تا این کار انجام شود
البته کشورهای عربی با غرب و آمریکا هماهنگ شده‌اند تا اسرائیل این حق را داشته باشد که وارد غزه شود و حماس را پاکسازی کند. همچنین شعاری که آمریکا، اروپا و اعراب در موردعدم دخالت و اطلاع ایران در حمله حماس می‌دهند، برای این است که تمرکز بر حماس باشد تا مناطق دیگر درگیر جنگ نشود. هرچند شاهد خونریزی شدیدی خواهیم بود. روز گذشته دو روزنامه العربیه و الشرق‌الاوسط در گزارش‌های خود تاکید داشتند که ایران از این حمله اطلاعی نداشته است.»
او اعلام کرد که هماهنگی‌های پشت‌پرده آمریکا و غرب با کشورهای عربی برای پاکسازی حماس در غزه در جریان است و این سیاست برای این است که مردم کمتر صدمه ببینند. روزهای آینده روزهای خوبی نخواهد بود. »
