تکل از پشت به عراقچی
خروج از ان‌پی‌تی آن قدر پرریسک و بسیار پرهزینه است که تصمیم‌گیری درباره آن، در حد و اندازه مجلس نیست. به خصوص این مجلس که در انتخابات آن، کم‌ترین مشارکت رقم خورد (دور اول ۴۰.۶ و دور دوم ۸ درصد) و اعضایش عملاً بخش عمده‌ای از مردم ایران را نمایندگی نمی‌کنند.
فرارو - محسن صالحی‌خواه؛ پرونده هسته‌ای پس از دو دهه به نقطه‌ای رسید که مشخص نیست در نهایت چه خواهد شد. جنگی ۱۲ روزه را پشت سر گذاشتیم که مهم‌ترین نقطه عطف این پرونده را نیز رقم زد که حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای بود. ۱۱ روز از فرصت ۳۰ روزه تا بازگشت تحریم‌های بین‌المللی می‌گذرد و در حالی که طرف غربی صدایی یکپارچه علیه ایران دارد، مشخص نیست تهران دقیقاً چه برنامه‌ای دارد. نوعی آشفتگی و سیاسی‌کاری در سیاست داخلی حاکم است که سیاست خارجی را بیش از پیش با خود درگیر کرده. فعلا دعوا بر سر همکاری با آژانس است.
صحنه به چه صورت است؟ ایران عضو ان‌پی‌تی است و مانند اسرائیل، هند یا پاکستانِ دهه ۹۰ میلادی نیست که غرب روی برنامه هسته‌ای حتی صلح‌آمیزش، چشم ببندند. دو متحد اصلی‌اش یعنی چین و روسیه نیز چنین توان یا میلی به انجام این کار ندارند. پرونده‌اش حقوقی یا فنی نیست و کاملاً سیاسی‌ست و پشتیبانی ندارد. تنهای تنهاست. بنابراین، تا وقتی عضو این معاهده است، چاره‌ای ندارد جز این که با آژانس همکاری کند. تا زمانی که این عضویت وجود دارد، در نهایت با به دست آمدن مدالیته جدید، ایران باید تکلیف حدود ۱۰ تن مواد هسته‌ای به خصوص ۴۰۸ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصد را مشخص کند. آژانس بیاید و تاسیسات بمباران شده و سالم را بازرسی کند. این دسترسی در نهایت باید داده شود و فشارهای اخیر مجلس تغییری در آن ایجاد نمی‌کند. مگر این که جمهوری اسلامی بخواهد از ان‌پی‌تی بیرون برود که آن خود موضوع و روندی دیگر است.
خروج از ان‌پی‌تی آن قدر پرریسک و بسیار پرهزینه است که تصمیم‌گیری درباره آن، در حد و اندازه مجلس نیست. به این دلیل که ارتباط مستقیم با سیاست‌های کلی نظام دارد. این در حالی است که جمهوری اسلامی فقط بخواهد از ان‌پی‌تی خارج شود و قصدی برای ساخت سلاح نداشته باشد. یک پله بالاتر، اگر بحث تغییر دکترین هسته‌ای به میان بیاید، موضوع فتوای رهبری درباره حرام بودن تسلیحات کشتارجمعی مطرح است که تغییری راهبردی محسوب می‌شود. این تصمیم کلان مربوط به مجموعه نظام جمهوری اسلامی و در نهایت، آیت‌الله خامنه‌ای‌ست. در هر دو صورت، مجلس چنین جایگاهی ندارد. به خصوص این مجلس که در انتخابات آن، کم‌ترین مشارکت رقم خورد (دور اول ۴۰.۶ و دور دوم ۸ درصد) و اعضایش عملاً بخش عمده‌ای از مردم ایران را نمایندگی نمی‌کنند. اگر جمهوری اسلامی در نهایت تصمیم گرفت از این معاهده خارج شود، موضوع حالتی دیگر به خود می‌گیرد.
باورش سخت است که در چنین شرایطی، یک اقلیت سیاسی پرسروصدا در مجلس و بیرون از آن، در حوزه امنیت ملی کاملاً سیاسی رفتار می‌کنند. گویا وزارت خارجه جزیره‌ای جدا از نظام سیاسی است که خودسرانه عمل می‌کند و هر طور که می‌خواهد پیش می‌رود. یا این که اگر روشی برای اهداف تعیین‌شده از سوی سازوکار حاکم – فارغ از درست یا نادرست بودن آن‌ها – در پیش می‌گیرد، باید مطابق سلیقه آن‌ها باشد. وزیر خارجه با تمام قوت و ضعف در نگاه و عملکردش، وظیفه دارد با استفاده از ابزار دیپلماسی، جلوی وقوع بحران را بگیرد. تضمینی هم وجود ندارد که موفق شود. چون تمام مسیرهای موجود در ۲۲ سال گذشته در پرونده هسته‌ای طی شده و عملاً نتیجه‌ای نداشته. همین جماعت مدعی هم در امنیتی کردن پرونده ایران و از کار افتادن ابتکارها، کنار فشارهای اروپا، آمریکا و اسرائیل نقشی محوری داشتند. حالا همان افراد در این وضعیت دنبال استیضاح و مجازات عراقچی هستند. چرا؟ چون باید با آژانس تعامل کند و آن‌ها مدعی‌اند قانونی که ناگهان ۴ تیر در مجلس مصوب کردند، زیر پا گذاشته شده است. قانونی که تنها نقطه قابل دفاعش این است که تصمیم‌گیری در مورد تعامل با آژانس را در اختیار شورایعالی امنیت ملی گذاشته و آن را از دست مجلس خارج کرده است. اتفاقاً همین جماعت چندی پیش می‌گفتند قانونشان ایراد دارد چون مجلس را از تصمیم‌گیری کنار گذاشته!
در حالی که تمرکز وزارت امور خارجه باید بر کنترل بحران باشد، بیشترین فشار عاری از منطق را به وزیر آن دستگاه وارد می‌کنند. شرایط کشور به حدی در هم پیچیده که نمی‌شود رفتار کودکانه این نمایندگان را درک کرد. یکی می‌خواهد عراقچی را استیضاح و دادگاهی کند، آن یکی که هنوز منتظریم اسناد ساواکی بودن جواد ظریف و عامل موساد بودن پزشکیان را نشان بدهد، دنبال اعلام جرم علیه رئیس شورایعالی امنیت ملی این مملکت است. بخواهیم صادقانه و شفاف صحبت کنیم، هیچ تضمینی وجود ندارد که مسیر فعلی هم جلوی بحران بگیرد. یا باید این مسیر مدیریت شود و احتمال بروز جنگ گسترده را به کم‌ترین حد رساند، یا اندک عقل باقی‌مانده را کنار گذاشت و خودمعرف به درون آتش رفت و مرگی شرافتمندانه را رقم زد.
