بی‌تعارف با جلال آل احمد و منتقدانش
جلال آل احمد بعد از انقلاب پیوسته مورد نقد گروه‌های روشنفکری و مردمی قرار داشت. این نقدها با گذر زمان و تغییر در نسل‌های مختلف هم از بین نرفت. در طول این سال‌ها هر گروهی دلیلی را برای نقد او عنوان کرده است. با این حال یکی از پرتکرارترین دلایلی که تا به امروز عنوان شده، کتاب غرب‌زدگی و تناقضات آن با زندگی و تفکرات آل احمد است.
فرارو- مهدی دهقان؛ صحبت در مورد جلال آل احمد مسئله ساده‌ای نیست. آل احمد از آن دسته از نویسندگان و روشنفکران معاصر ایرانی است که همواره حواشی زیادی را به همراه داشته است. علاوه بر ابهاماتی که در مورد آل احمد وجود دارد، زندگی به‌نسبت متناقض او نیز کار را برای ترسیم چهره‌ای مشخص از وی سخت می‌کند.
به گزارش فرارو، سید جلال‌الدین سادات آل احمد علارغم زندگی کوتاهی که داشت، تاثیر زیادی بر جریان‌های روشنفکری ایران در سده گذشته داشته است. گفته‌ها در مورد آل احمد و زندگی او نیز چندان واضح و یکدست نیستند. نگاه‌ها به آل احمد و هنر و تفکرات او، همیشه دارای نوعی چندگانگی بوده است. به هر حال، گذشته از سوگیری‌های متفاوت، نمی‌توان اهمیت و تاثیر آل احمد را در تاریخ معاصر ایران نادیده گرفت.
بی‌تعارف با جلال آل احمد و منتقدانش
جلال آل احمد بعد از انقلاب پیوسته مورد نقد گروه‌های روشنفکری و مردمی قرار داشت. این نقدها با گذر زمان و تغییر در نسل‌های مختلف هم از بین نرفت. در طول این سال‌ها هر گروهی دلیلی را برای نقد او عنوان کرده است. با این حال یکی از پرتکرارترین دلایلی که تا به امروز عنوان شده، کتاب غرب‌زدگی و تناقضات آن با زندگی و تفکرات آل احمد است. با وجود اینکه آل احمد تنها متفکر پیش از انقلاب نیست که در معرض نقدهای کوبنده قرار گرفته، اما یکی از گل‌درشت‌های آن‌هاست.
آل احمد با نوشتن کتاب غرب‌زدگی، نظر موافقان و مخالفان زیادی را به خود جلب کرد. دایره مخالفان آل احمد و کتاب او، افرادی از اقشار متفاوت جامعه معاصر ایران را در بر گرفته است؛ از روشنفکران پیش و پس از او گرفته تا عده‌ای از مردم عادی جامعه که کتاب غرب‌زدگی جلال را دلیلی بر انزواطلبی‌ها و غرب‌ستیزی‌های عده‌ای از چهره‌های سیاسی پس از انقلاب 57 می‌دانند. یکی از معروف‌ترین موضع‌گیری‌ها در برابر کتاب غرب‌زدگی، موضعی است که احمد شاملو در سخنرانی‌اش در دانشگاه برکلی گرفت. احمد شاملو در این سخنرانی، غرب‌زدگی آل احمد را «یاوه» خواند و در مورد آن گفت: «آقا برداشته و کتابی نوشته است به اسم غرب‌زدگی؛ استدعا می‌کنم یک بار دیگر این کتاب را بخوانید و ببینید از این یاوه‌تر هم می‌شود؟»
علاوه بر شاملو، بسیاری دیگر از روشنفکران معاصر و پس از جلال هم به نقد او و علی‌الخصوص کتاب غرب‌زدگی پرداختند. عمده این انتقادات به چهارچوب نظری نوشته‌های آل احمد وارد شد. بسیاری کتاب غرب‌زدگی را کتابی ذوقی و به‌دور از چهارچوب علمی دانستند.
با وجود این، نقدها به آل احمد تنها به همین مسائل محدود نشد. رفته‌رفته و با به‌وجودآمدن تناقضات سیاسی بین ایران و کشورهای غربی و با اعمال تحریم‌ها علیه ایران، عده‌ای از مردم و روشنفکران، آبشخور تضادهای موجود با غرب را در کتاب غرب‌زدگی آل احمد پیدا کردند. این مسئله باعث شد که سیلی از انتقادات به سوی آل احمد روانه شود.
با بالا گرفتن بحث‌ها در مورد کتاب غرب‌زدگی، دیگر وجوه زندگی آل احمد هم در معرض دید قرار گرفتند. عده‌ای زندگی و تفکرات او را در تضاد با یکدیگر یافتند و با ریاپنداری این تناقضات، او را مورد حمله قرار دادند. به هر حال –حداقل در نگاه اول- داستان زندگی جلال آل احمد در مورد مردی بود که به سفر حج رفته و در نهایت در اثر مصرف بیش از اندازه مشروبات الکی از دنیا می‌رفت.
اما فراز و نشیب‌های زندگی آل احمد تنها به همین مسائل خلاصه نمی‌شد. جلال آل احمد کسی بود که با شایعه‌سازی در مورد علت مرگ غلامرضا تختی و صمد بهرنگی، جامعه را نسبت به خود بی‌اعتماد کرده بود. او با نسبت‌دادن مرگ بهرنگی و تختی به ساواک و در نهایت اعتراف‌کردن به اینکه دروغ گفته است، بخش زیادی از جامعه را علیه خودش تهییج کرد.
مسئله دیگری که آل احمد را به دام حواشی می‌انداخت، عضویت او در احزابی بود که بعد از انقلاب مورد خشم عده زیادی از مردم ایران قرار گرفتند. عضویت آل احمد در «حزب توده» حقیقتی بود که باعث می‌شد اذهان عمومی نسبت به او موضع‌گیری‌های تندی داشته باشد.
دلیل دیگری که آل احمد را به هدف مشترک بسیاری از افراد تبدیل می‌کرد، نوشته‌های ادبی اوست. این دلیل که به نظر غیرسیاسی‌ترین دلیل انتقاد به آل احمد است، چندان غیر سیاسی هم نبود و با وجود اینکه بین افراد کمتری از جامعه مطرح می‌شد، اما بی‌اهمیت هم به نظر نمی‌رسید. آل احمد از نگاه بسیاری از اهالی قلم، نویسنده‌ای بود که نامش بزرگتر و جلوتر از اسمش به نظر می‌رسید. علاوه بر این، آل احمد از معدود نویسندگان معاصر ایران است که بعد از انقلاب 57 به حکومت نزدیک و مورد اعتماد و احترام آن بود.
به هر حال، جلال آل احمد سال‌هاست که به عنوان چهره‌ای بحث برانگیز در تاریخ معاصر ایران شناخته می‌شود. بعد از گذشت سال‌ها، امروز در حالی که پنجاه و ششمین سالمرگ او نیز فرارسیده است، همچنان بحث‌ها در مورد او و زندگی‌اش ادامه دارند.
