گزارش فایننشال تایمز:
اسرائیل بدون محدودیت/ هشدار برای متحدان آمریکا
«هیچ‌کس انتظار این را نداشت. یک شوک مطلق بود.» این روایت مهران کامراوا، استاد دانشگاه جرج‌تاون در پردیس دوحه است که هنگام اصابت موشک‌ها در حال تدریس بود. او می‌گوید: «اسرائیل با مصونیت کامل عمل می‌کند؛ نه فقط در غزه بلکه فراتر از آن.»
در حالی‌که قطر به‌عنوان میانجی اصلی در مذاکرات آتش‌بس غزه میزبان رهبران حماس و نمایندگان آمریکا بود، جنگنده‌های اسرائیلی در اقدامی بی‌سابقه آسمان دوحه را شکافتند و پایتخت یکی از متحدان کلیدی واشنگتن را هدف قرار دادند؛ حمله‌ای که اگرچه به کشته شدن چند عضو حماس و یک نگهبان قطری انجامید اما رهبران اصلی جنبش را در امان گذاشت، و موجی از شوک و محکومیت در خلیج فارس و جهان برانگیخت. این عملیات، که تل‌آویو آن را ادامه سیاست «هیچ‌جا امن نیست» می‌داند، بار دیگر نشان داد اسرائیل با اتکا به برتری نظامی و حمایت سیاسی آمریکا مرزهای سنتی درگیری‌ها را شکسته و منطقه را به سوی بی‌ثباتی تازه سوق داده است.
به گزارش جماران، فایننشال تایمز نوشت: همزمان با تلاش دوباره میانجیگران قطری برای برقراری آتش‌بس در غزه، رهبران سیاسی حماس همان کاری را کردند که طی ۲۳ ماه جنگ با اسرائیل بارها تکرار کرده‌اند: آنها پشت درهای بسته در دفتر خود در دوحه گرد هم آمدند تا درباره پذیرش آخرین پیشنهاد ایالات متحده گفت‌وگو کنند.
اما درست در همان زمان، وقتی کودکان محله اعیان‌نشین سفارتخانه‌ها، هتل‌ها و مراکز خرید مشغول فعالیت‌های بعد از مدرسه بودند، جنگنده‌های اسرائیلی آسمان پایتخت کوچک قطر را شکافتند. نزدیک به یک دوجین جنگنده بیش از ۱۰ موشک به ساختمانی شلیک کردند که رهبران حماس، از جمله خلیل‌الحیه مذاکره‌کننده ارشد این جنبش، در آن حضور داشتند. انفجارها دوحه آرام را به لرزه درآورد و صحنه‌ای غیرمنتظره رقم زد.
«هیچ‌کس انتظار این را نداشت. یک شوک مطلق بود.» این روایت مهران کامراوا، استاد دانشگاه جرج‌تاون در پردیس دوحه است که هنگام اصابت موشک‌ها در حال تدریس بود. او می‌گوید: «اسرائیل با مصونیت کامل عمل می‌کند؛ نه فقط در غزه بلکه فراتر از آن.»
از زمان حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و آغاز جنگ چندجبهه‌ای در منطقه، اسرائیل با اتکا به برتری هوایی خود بارها به لبنان، ایران، سوریه، یمن، غزه و کرانه باختری حمله کرده است. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل نیز بارها وعده داده «چهره خاورمیانه را تغییر دهد». اما حمله روز سه‌شنبه به قطر ـ یکی از مهم‌ترین متحدان غیرناتوی واشنگتن که میزبان بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه است و نقشی کلیدی در ماه‌ها تلاش آمریکا برای آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها داشته ـ نقطه عطفی تازه محسوب می‌شود. این حمله بی‌پروایانه موجی از نگرانی و خشم را در میان کشورهای نفت‌خیز خلیج فارس برانگیخت؛ کشورهایی که دهه‌ها امنیت خود را به حمایت آمریکا گره زده‌اند اما حالا شاهد ستیزه‌جویی مهارنشده اسرائیل هستند.
امیل حکیم، تحلیلگر مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در لندن می‌گوید: «اسرائیل تقریباً قادر است هر کاری انجام دهد. آنها توان نظامی، اراده سیاسی و پوشش سیاسی آمریکا را دارند، بنابراین بدون توجه به پیامدها دست به ریسک می‌زنند.» او تأکید می‌کند: «اسرائیل شاید در کوتاه‌مدت مشکلی نداشته باشد، اما منطقه را به لرزه درآورده و بی‌ثبات کرده است؛ چیزی که هیچ بازیگر دیگری در گذشته نزدیک انجام نداده.»
«سیاست هیچ‌جا امن نیست»
پس از ضربه روانی حمله ۲۰۲۳ حماس، نتانیاهو برای بازگرداندن بازدارندگی، مرعوب کردن دشمنان و تثبیت برتری نظامی اسرائیل، روحیه‌ای تازه در ریسک‌پذیری یافته است. او طی نزدیک به دو سال گذشته بارها توان ارتش اسرائیل را آزموده؛ از بمباران‌های دوربرد در ایران و یمن گرفته تا هدف قراردادن مواضع حزب‌الله در لبنان ـ علی‌رغم آتش‌بس ـ و حملات هوایی مداوم در سوریه، جایی که دولت تازه‌تأسیس با حمایت ترکیه و همسایگان عرب در پی تثبیت قدرت خود پس از سقوط رژیم اسد در دسامبر است.
دوحه؛ ششمین پایتخت هدف موشک‌های اسرائیل
حمله به دوحه ـ که بیش از یک دهه میزبان دفتر سیاسی حماس و محل مذاکرات اسرائیلی‌ها درباره غزه بوده ـ این شهر را به ششمین پایتخت خاورمیانه بدل ساخت که در سال جاری هدف موشک‌های اسرائیل قرار می‌گیرد. تنها چند روز پیش نیز مقامات اسرائیلی تهدید کرده بودند که دشمنان خود را در هر نقطه‌ای از جهان تعقیب خواهند کرد.
امیر آویوی، سرتیپ بازنشسته ارتش اسرائیل و از نزدیکان دولت تندروی بنیامین نتانیاهو، می‌گوید: «اسرائیل طی سال‌ها توانسته میان قابلیت‌های اطلاعاتی و عملیاتی پیوند برقرار کند… به‌ویژه از طریق ماهواره‌ها از نقاط دوردست ارتباط برقرار کند.» به گفته او، احتمالاً حمله اخیر به دوحه با استفاده از شیوه «استندآف» انجام شده؛ روشی که به جنگنده‌ها اجازه می‌دهد از فاصله‌ای دور موشک شلیک کنند، بدون آنکه وارد محدوده هدف شوند. آویوی توضیح می‌دهد: «این قابلیت در ابتدا برای دور نگه‌داشتن جنگنده‌ها از سامانه‌های پدافند هوایی دشمن طراحی شد، اما حالا به مزیتی در زمینه مخفی‌کاری تبدیل شده است؛ زیرا جنگنده‌ها در منطقه هدف حضور ندارند.»
تلفات محدود، پیام سیاسی گسترده
با وجود این، حمله در دوحه نتیجه‌ای متفاوت داشت. حماس اعلام کرد که خلیل‌الحیه و دیگر رهبران ارشد از این حمله جان سالم به در برده‌اند و تنها پنج عضو رده‌پایین‌تر گروه کشته شده‌اند. یک نگهبان امنیتی قطری نیز جان باخته است. اسرائیل تاکنون درباره تلفات اظهارنظری نکرده، اما «اسرائیل کاتص» وزیر دفاع بر تهدیدهای قبلی تل‌آویو تأکید کرد و هشدار داد که دشمنان «هیچ‌جا پناهگاه امنی نخواهند داشت»؛ در حالی که کشورهای غربی و عربی این حمله را محکوم کردند.
قطر: تروریسم دولتی برای تخریب مذاکرات
قطر این حمله را «اقدام تروریسم دولتی» خواند که هدف آن، تخریب روند گفت‌وگوهای آتش‌بس غزه بوده است. نخست‌وزیر این کشور، شیخ محمد بن عبدالرحمن آل‌ثانی، تنها یک شب پیش از حمله با رهبران حماس دیدار کرده و آنها را به پذیرش آخرین پیشنهاد آتش‌بس آمریکا ترغیب کرده بود. همچنین، مقامات آمریکایی هفته گذشته مذاکرات مستقیمی با حماس انجام داده بودند. به گفته یکی از منابع آگاه، واشنگتن تنها ۱۰ دقیقه پس از آغاز حمله، دوحه را از آن مطلع کرده است. شیخ محمد تأکید کرد که اسرائیل از موشک‌هایی استفاده کرده که توسط سامانه‌های پدافند قطر قابل شناسایی نبودند.
واکنش دوپهلو از سوی ترامپ
واکنش دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، طبق معمول دوپهلو بود. او از یک سو به‌ندرت اسرائیل را سرزنش کرد و گفت این حمله نه به نفع «اهداف اسرائیل» است و نه در راستای «منافع آمریکا». ترامپ همچنین اعلام کرد که نه از سوی نتانیاهو، بلکه از طریق ارتش آمریکا و فرماندهی مرکزی آن ـ که پایگاه عملیاتی پیشرو در قطر دارد ـ از حمله مطلع شده است. اما از سوی دیگر، رئیس‌جمهور آمریکا همچنان بر موضع خود در قبال حماس تأکید کرد و گفت «حذف» این گروه مسلح «هدف ارزشمندی» است.
این واکنش دوگانه یادآور برخورد ترامپ در ژوئن گذشته است؛ زمانی که نتانیاهو تصمیم به آغاز جنگ علیه ایران گرفت، تنها ۴۸ ساعت پیش از آغاز گفت‌وگوهای واشنگتن و تهران بر سر برنامه هسته‌ای ایران. ترامپ ابتدا مخالفت کرد و هشدار داد که حمله می‌تواند «فرصت توافق» را نابود کند، اما تنها ۱۰ روز بعد، آمریکا در بمباران تأسیسات اصلی هسته‌ای ایران به اسرائیل پیوست.
قطر اما با ایران تفاوت دارد. این کشور یکی از شرکای غربی است که گاز بخش بزرگی از جهان را تأمین می‌کند و سرمایه‌گذاری‌های کلانی در ایالات متحده و اروپا دارد. در جریان سفر پرزرق‌وبرق ترامپ به خلیج فارس در ماه مه، رئیس‌جمهور آمریکا از «دوستی زیبا» با امیر قطر، شیخ تمیم بن حمد آل‌ثانی، تمجید کرده بود. دوحه در آن سفر وعده صدها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در آمریکا را داد و حتی درباره توافقی برای «اهدای» یک جت لوکس بویینگ به‌عنوان جایگزین موقت ایرفورس‌وان با دولت ترامپ مذاکره شد.
هشدار برای متحدان آمریکا
مایکل واحد حنا، تحلیلگر اندیشکده «گروه بحران»، می‌گوید نتیجه حمله، چه با اطلاع قبلی واشنگتن و چه بدون آن، برای قطر و سایر متحدان عرب آمریکا نگران‌کننده است. به گفته او، اگر ترامپ از این حمله بی‌اطلاع بوده باشد، «نشان می‌دهد اسرائیل کاملاً آزاد است که به‌طور یکجانبه و به هر شکلی که بخواهد عمل کند.»
اما اگر از آن مطلع بوده، «به معنای پذیرش چنین اقداماتی از سوی آمریکا است.» او هشدار می‌دهد: «اگر نقش آمریکا به‌عنوان تأمین‌کننده امنیت، اکنون با تبصره و استثنا همراه باشد ـ بسته به اینکه چه کسی عملیات نظامی را انجام می‌دهد ـ این مسئله نه فقط برای قطر بلکه برای کل خلیج فارس جای پرسش دارد. این نشان می‌دهد اسرائیل احساس می‌کند تحت حمایت آمریکا می‌تواند هرطور بخواهد عمل کند و هیچ خط قرمزی برای خود نمی‌بیند.»
الی کارمون، پژوهشگر اسرائیلی حوزه تروریسم در دانشگاه رایشمن، نیز می‌گوید این دقیقاً همان تصویری است که نتانیاهو می‌خواهد به نمایش بگذارد: «اسرائیل در حال القای این است که دیوانه شده، تا به اعراب ـ و حتی ترکیه ـ نشان دهد که توانایی اقدام دارد و اگر شرایطش برآورده نشود… اقدام خواهد کرد.» با این حال، کارمون هشدار می‌دهد که چنین رویکردی می‌تواند اسرائیل را بیش از پیش در منطقه منزوی کرده و روابط محدود آن با جهان عرب را به خطر بیندازد. او می‌گوید: «رفتار به‌سان قلدر محله تا حدی مفید است، اما نه بیشتر از آن.»
