نقطه تاریک کودتای ۲۸ مرداد نقش ایرانیان در کودتا است

یک استاد دانشگاه با اشاره به انتشار اسناد تازه از سوی سازمان سیا که دلالت بر نقش این سازمان در وقوع کودتای ۲۸ مرداد دارد گفت: بعد از ۶۰ سال این نخستین بار نیست که سازمان سیا یا وزارت خارجه آمریکا اسناد و مدارکی منتشر می‌کنند که نشان می‌دهد در وقوع کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲، آمریکایی‌ها طراح اصلی بوده‌اند.

صادق زیبا کلام، ضمن بیان این مطلب در گفتگو با فرارو با تاکید بر اینکه چند هفته بعد از کودتای ۲۸ مرداد روزولت به صراحت اعلام کرده بود که این کودتا ارزان‌ترین کودتایی بود که آمریکا در جهان به راه انداخته است گفت: بنابراین اسنادی که امروز توسط سازمان سیا منتشر شده است عملا حاوی نکات تازه‌ای نیست و به دانش و معلومات ما چیز جدیدی اضافه نمی‌کند.

وی با بیان اینکه انتشار این اسناد منجر به آن شد تا دو سوال قدیمی اما جدی در رابطه با کودتا دوباره مطرح شود که یکی به امروز مربوط می‌شود و دیگری به گذشته گفت: سوالی که به امروز مربوط می‌شود این است که اگر به فرض، کودتای ۲۸ مرداد در سال ۱۳۳۲ به وقوع نمی‌پیوست، امروز یعنی ۲۸ مرداد ۱۳۹۲ پس از قریب به ۶۰ سال آیا روابط جمهوری اسلامی ایران با ایالات متحده آمریکا متفاوت می‌بود.

این تحلیل گر مسائل سیاسی افزود: پس از انقلاب یکی از انتقادهایی که هموراه ایرانی‌ها به آمریکایی‌ها داشته‌اند و آن را عامل بی‌اعتمادی دو کشور عنوان می‌کردند همین نقشی است که بار‌ها آمریکایی‌ها به آن اعتراف کرده‌اند و حتی مادلین آلبرایت و هیلاری کلینتون وزاری خارجه آمریکا در دو مرحله به طور رسمی به دلیل نقش آفرینی کشورشان در این کودتا ابراز تاسف کردند.

وی ادامه داد: بنابراین سوال این است که اگر این کودتا نه توسط آمریکایی‌ها بلکه توسط روس‌ها به وقوع می‌پیوست یا اساسا حکومت مصدق به شکل دیگری به پایان می‌رسید روابط این و آمریکا شرایطی متفاوت از آنچه که اکنون دو کشور در آن قرار دارند می‌داشتند؟ پاسخ من به این سوال خیر است.

زیباکلام تصریح کرد: چون بهانه برای دشمنی و تنش آلود بودن رابطه ایران و آمریکا زیاد است مثلا خیلی‌ها در ایران می‌گویند علت دشمنی ما با آمریکا این است که آمریکایی‌ها جلوی برنامه هسته‌ای ما را می‌خواهند بگیرند. خب برنامه هسته‌ای ما از چه زمانی حساسیت برانگیز شد حدودا از سال ۱۳۸۰، بنابراین قبل از آن دو کشور مشکلی نداشته‌اند.

وی تاکید کرد: پاسخی که مطرح می‌شود این است که آمریکایی‌ها قبل از مناقشه هسته‌ای، ایران را تحریم کردند یا در جریان جنگ ایران و عراق از دشمن متجاوز ما حمایت کردند. خب یعنی قبل از جنگ دو کشور مشکلی نداشتند، پاسخی که می‌توان داد این است که چرا دو کشور مشکل داشتند و آن حمله جوانان غیور و جان برکف پیرو خط امام به سفارت آمریکا بوده است.

این استاد دانشگاه گفت: قصدم از بیان و برشمردن این دلایل این است که بگویم نه به این خاطر، کودتای ۲۸ مرداد، برنامه هسته‌ای، جنگ ایران و عراق، حمایت از معاندان و دشمنان ایران و... بلکه به واسطه یک دلیل اساسی و بنیادی دیگری همواره ایران و آمریکا احساس دشمنی داشته‌اند. بنده معتقدم که این دلایل و در راس آن‌ها کودتای ۲۸ مرداد در حقیقت یک بهانه برای ما به منظور ابزار دشمنی و تداوم آن با آمریکا بوده است.

وی افزود: بنابراین معتقدم بعد از ۳۴ سال که از انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد که در طول این سال‌ها هم به طور منظم با آمریکا دشمنی داشته‌ایم زمان آن فرارسیده است که نخبگان و متفکران ایرانی جمع شوند و این موضوع را به بحث بگذارند که ریشه اصلی دشمنی با آمریکا در ایران چیست.

زیباکلام با تاکید بر اینکه پرداختن به این مسئله فرصت دیگری را می‌طلب تنها به بیان این نکته اکتفا کرد که دشمنی با آمریکا در ایران یک ریشه روان‌شناختی - جامعه‌شناختی دارد و ابراز امیدواری کرد که «فرارو» زمینه گفت‌و‌گو صاحبنظران درباره ریشه دشمنی ایران و آمریکا را فراهم کند.

وی در ادامه به طرح پرسش تاریخی در رابطه با کودتای ۲۸ مرداد پرداخت و گفت: مهم‌ترین پرسش در رابطه با کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ این است که بالاخره ما که همواره آمریکا و انگلیس را متهم به نقش آفرینی در این کودتا کرده‌ایم هیچ از خود پرسیده‌ایم که نقش خودمان یعنی ملت ایران در این کودتا چه بوده است.

این استاد دانشگاه افزود: اسنادی که توسط سیا منتشر شده حکایت از آن دارد که یک عامل خارجی قدرتمند همچون آمریکا در این کودتا نقش داشته است، سندهای دیگری هم بر نقش انگلیس در این کودتا تاکید دارد اما نباید فراموش کنیم در وقوع کودتای ۲۸ مرداد حتی یک سرباز آمریکایی و یا انگلیسی وارد خاک ایران نشدند چرا که نیازی نبود چون هم وطنان شریف و غیور ایران بزرگ‌ترین خدمت برای تحقق کودتا را کردن.

وی با بیان اینکه اگر این خدمت نبود روزولت چند ماه بعد از کودتا نمی‌گفت این کودتا ارزان‌ترین کودتا برای آمریکا بود گفت: بسیاری از چهره‌ها و شخصیت‌های برجسته، احزاب و گروه‌ها و حتی مردم عادی با کودتا همراهی کردند. بنابراین نمی‌توان آمریکا و انگلیس به دلیل نقشی که در کودتا داشتند را شماتت کرد اما به نقشی که خودمان یعنی مردم ایران در مجموع اشاره‌ای نکرد.

زیباکلام افزود: بر اساس اسناد و مدارک منتشر شده، کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ از ساعت ۷ و نیم صبح آغاز شد با این حال بر اساس‌‌ همان اسناد و مدارک، کاخ نخست وزیری حدود ساعت ۱۲ و نیم تا ۱ به دست کودتا گران افتاد. کودتاگران تقریبا همین ساعات رادیو را هم در اختیار گرفتند.

این تحلیل گر مسائل سیاسی ادامه داد: بر این اساس در طول سال‌های عمر خود دستیابی به یک پاسخ قانع کننده به حسرتی برای من تبدیل شده است که از ساعت ۷ صبح تا یک ظهر، جبهه ملی، حزب توده، حزب زحمت کشان، آیت الله کاشانی، مظفر بقایی، شایگان و... و در مجموع طرفداران مصدق و یا نه مخالفان کودتا کجا بوده‌اند.

وی تصریح کرد: یقین دارم پاسخ به این سوال پته خیلی‌ها را روی آب می‌ریزد که اگر غیر از این بود طرفداران مصدق و یا مخالفان کودتا تا به حال می‌گفتند که در طول حدود ۵ ساعتی که کاخ نخست وزیری سقوط کرد آن‌ها چرا هیچ اقدامی برای ممانعت از تحقق کودتا نکردند.

زیباکلام درباره اینکه پاسخ به این سوال چرا مهم است گفت: پاسخ به این سوال مهم است چون روزی، روزگاری این دشمن و ضدیت ایران و آمریکا از بین می‌رود، همچنان که دشمنی شوروی و چین با آمریکا از بین رفت. اما یکی از عوامل که کمک این دشمنی زود‌تر از بین برود تاکید بر مقصر بودن خودمان به جای دشمنانمان در بروز کودتای ۲۸ مرداد است.

وی در خاتمه گفت: بنابراین اسناد تازه منتشر شده از سوی سیا هیچ اطلاعات تازه‌ای از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ نمی‌دهد و هیچ نقطه تاریکی را برای ما روشن نمی‌کند چرا که تاریک‌ترین نقطه این کودتا نقشی است که خود ما ایرانیان در این کودتا داشته‌ایم.