فرارو- سیاه دانه محصول یک درختچه کوچک است که گل هاى بنفش یا سفید رنگ دارد و در اروپاى شرقى، خاورمیانه و آسیاى غربى رشد فراوانى دارد. این درختچه دارای میوه هایی است که داراى دانه هاى ریز سیاه رنگ هستند. این دانه ها در طول هزاران سال گذشته، کاربردهاى بى شمارى در تهیه داروهاى درمانى داشتند.
از سیاه دانه همچنین به عنوان نوعى ادویه در پخت و پز استفاده مى شود. این دانه ها را مى توانید هنگام طبخ نان یا شیرینى روى آن ها بپاشید. سیاه دانه به تنهایى طعم تلخى دارد، اما در ترکیب با غذاها، طعم دلچسبى به غذا مى بخشد. تحقیقاتى که روى سیاه دانه انجام شد، نشان داد که داراى خاصیت آنتى اکسیدانى مى باشد که این مزیت شگفت انگیز باعث تسکین التهاب هاى درونى و بیرونى بدن مى شود.
مزایاى روغن سیاه دانه چیست؟
روغن سیاه دانه در درمان برخى از مشکلات سلامتى مانند فشار خون بالا، روماتیسم و آسم مى تواند موثر واقع شود. همچنین این روغن فعالیت ضد قارچى قوى در برابر مخمرهایى که در بدن تولید مى شوند، دارد. نمونه هایى دیگر از فواید روغن سیاه دانه شامل موارد زیر است:
۱. تسکین فشار خون بالا
مصرف روزانه عصاره سیاه دانه به مدت ۲ ماه، فشار خون را در بیمارانی که از فشار خون بالا رنج می-برند تا حدی کاهش می دهد. همچنین باعث کاهش کلسترول بد (LDL) نیز که مسبب انسداد رگ-های خونی است نیز می شود. تحقیقات نشان می دهد که اثرگذاری خود سیاه دانه به مراتب بیشتر از روغن گرفته شده از آن است. آزمایشاتی که روی نمونه های حیوانی مثل موش صورت گرفت، نتیجه داد که سیاه دانه باعث بهبود بافت قلبی آسیب دیده در موش ها (در پاسخ به جراحی قلب یا حمله قلبی ) شد. مطالعه دیگری از تاثیر جالب ورزش و مصرف همزمان سیاه دانه که باعث افزایش خونرسانی به قلب می شود، که به طور بالقوه به جلوگیری از مشکلات قلبی ورزشکاران کمک می کند.
۲. کاهش وزن
در یک مطالعه از مردان دارای اضافه وزن، سیاه دانه باعث کاهش اشتها و در نتیجه کاهش وزن آن ها شد، اما این مورد هنوز از نظر علمی اثبات نشده است.
۳. کاهش علائم آسم
اثرات ضدالتهابى سیاه دانه باعث بهبود علائم رنج آور آسم مى شود. همچنین در کاهش تورم مجارى تنفسى که سبب ایجاد برونشیت حاد مى شود، تاثیر به سزایى دارد. یک آزمایش که به تازگی بر ۲۹ بیمار انجام گرفت، نتیجه داد که مصرف روغن سیاه دانه عوارض ناراحت کننده آسم مثل خس خس سینه را در بیماران بهبود بخشید و همچنین عملکرد ریه را طوری تقویت کرد که افراد نیاز کمتری به مصرف دارو‌های استنشاقی داشتند.
۴. بهبود ناراحتى هاى معده و سوءهاضمه
خوردن سیاه دانه و یا مصرف روغن آن، سبب تسکین درد معده مى شود و برای افزایش اشتها و بهبود مشکلاتی از قبیل: اسهال و استفراغ کاربرد دارد. مصرف این روغن به افرادی که سوءهاضمه دارند و از عفونت-هایی همچون هلیکوباکترپیلوری رنج می برند نیز، توصیه می شود. همچنین سیاه دانه به محافظت از معده در برابر آسیب هایی مثل زخم معده و نفخ، کمک فراوانی می کند.
۵. دیابت برخی از پزشکان طب سنتی، سیاه دانه را برای کاهش نشانه های دیابت مانند قندخون بالا و مقاومت بدن نسبت به انسولین، تجویز می کنند. چندین آزمایش نشان می دهد که سیاه دانه یک استراتژی خوب برای کنترل سطح قند خون به ویژه در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ می باشد.
۶. ناباروری در مردان
یک تحقیق انجام گرفته بر ۶۸ مرد نابارور نشان داد که مصرف منظم روغن سیاه دانه به مدت ۲ ماه، بدون هیچ گونه عوارض جانبی، شرایط آنان را بهبود بخشید. علاوه بر این یک آزمایش بر موش‌ها نتیجه داد که مصرف این روغن، باعث افزایش تستوسترون می شود و تحرک اسپرم را نیز بالا برد.
۷. تسکین درد قفسه سینه
مطالعه بالینی از ۵۲ خانم، نشان داد، ژل موضعی حاوی ۳۰% روغن سیاه دانه که در محل درد ۲ بار در روز استفاده شد، حدود ۸۲% باعث کاهش درد گردید و این تاثیر فوق العاده به مراتب بیشتر از ژل های شیمیایی بود که فقط ۱۸% از درد سینه را کم می کردند. (قبل از مصرف هر گونه مکمل، با پزشک خود مشورت کنید.)
۸. ضد آلرژی
چند مطالعه انسانی در مقیاس کوچک نشان می دهد که سیاه دانه به کاهش نشانه های وخیم آلرژیک از جمله آسم، اگزما و خلط بینی به ویژه در افرادی که مشکل تنفسی دارند، کمک شایانی می کند. در تحقیقی دیگر که بر روی بیماران مبتلا به رینیت آلرژیک انجام شد، نتیجه داد که مصرف روغن سیاه دانه علائمی مانند خارش و آبریزش بینی، عطسه و همچنین گرفتگی بینی را بعد از ۲ هفته کاهش داد.
اخیراً آزمایشی بر روی ۴۰ قربانی جنگ شیمیایی که دچار مشکلات تنفسی بودند، صورت گرفت، که نتیجه چنین بود که روغن سیاه دانه، تنفس و عملکرد ریه را بهبود بخشید و نیاز به استفاده از دارو‌های استنشاقی را کم کرد.
۹. کاهنده چربی خون بالا
برخی از دانشمندان معتقدند که سیاه دانه با کاهش چربی خون می تواند محافظ قلب باشد و به جلوگیری از ایجاد آترواسکلروز (سخت شدن شریان ها) کمک می کند. روغن سیاه دانه اثر قوی تری در کاهش چربی ها نسبت به پودر آن داشت، اما فقط خود سیاه دانه قادر به افزایش کلسترول خوب (HDL) می باشد.
بر اساس شواهد علمی، روغن سیاه دانه چگونه از قلب محافظت می کند؟
• افزایش حجم ادرار (دیورتیک)
• افزایش اکسید نیتریک
• آرامش بخش عضلات عروق خونی
• کاهش چربی خون
• به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می کند.
۱۰. ضد التهاب
پتانسیل ضد التهابی سیاه دانه به دلیل وجود ماده فعال تیموکینون در آن می باشد. روغن سیاه دانه می-تواند به شرایط التهابی مانند آرتریت (التهاب مفاصل) کمک کند. در آزمایشی، اسانس سیاه دانه باعث کاهش التهاب و درد در موش ها شد. علاوه بر این، در موش های مبتلا به مولتیپل اسکلروز (MS) سبب کاهش التهاب خود ایمنی مغز می شود، که البته این مطالعات هنوز در نمونه های انسانی تایید نشده است.
۱۱. کاهش اضطراب
در یک آزمایش انجام شده بر ۴۸ نوجوان، پس از مصرف مکمل های سیاه دانه، بعد از ۴ هفته، سطح اضطرابشان کاهش پیدا کرد. بر موش های آزمایشگاهی نیز مطالعه ای صورت گرفت که نشان داد، احتمالاً با افزایش میزان سروتونین در مغز، اضطراب نیز کم می شود. روغن سیاه دانه علاوه بر تاثیر روی اضطراب، خستگی را نیز کاهش و باعث افزایش عملکرد تیروئید شد. این مکانیسم ها در انسان به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.
۱۲. تقویت حافظه
پژوهشی روی افراد سالخورده ای که حافظه ای نه چندان قوی داشتند، صورت گرفت و نشان داد که مصرف روزانه سیاه دانه باعث بهبود شناخت و حافظه در آن ها شد. تیموکینون و سایر ترکیبات سیاه دانه باعث جلوگیری از آسیب دیدگی مغز می شود.
۱۳. خواص ضد تشنج
در آزمایشی، سیاه دانه به دلیل داشتن تیموکینون، باعث جلوگیری از تشنج در کودکان مبتلا به صرع شد. در موش ها نیز تیموکینون اثر ضدتشنجی داشت. حدس دانشمندان این است که به دلیل افزایش یک میانجی عصبی در مغز بنام گاما آمینو بوتیریک اسید (GABA)، میزان تشنج ها کم می شود.
۱۴. ترک اعتیاد مواد مخدر
یک مطالعه بیانگر این بود که تخم سیاه دانه باعث کاهش علائم وابستگی به مواد افیونی در بیمار معتاد می شود، همچنین به بهبود ضعف، عفونت و اشتها کمک شایانی می کند.
۱۵. نابودی عفونت ها
در گذشته، مردم برای جلوگیری از عفونت ها و تسکین درد، روغن سیاه دانه را برروی پوست قرار می دادند. زیرا سیاه دانه برای مبارزه با باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و انگل ها مؤثر واقع می شود.
۱۶. تقویت سیستم ایمنی
تحقیقات سلولی نشان می دهد که اثرات بالقوه تقویت کننده سیستم ایمنی سیاه دانه، به دلیل وجود عنصر فعال تیموکینون در آن می باشد. این دانه ها، فعالیت سلول های ایمنی و سطح آنتی بادی بدن را افزایش می دهند.
۱۷. سلامت کلیه
این مورد هنوز به لحاظ علمی اثبات نشده، اما شواهد حاکی از آن است که سیاه دانه برای جلوگیری از سنگ کلیه کاربردی عالی دارد.
۱۸. افزایش شیر مادر در دوران شیردهی
به طور سنتی از سیاه دانه برای افزایش شیر در مادران شیرده استفاده می شد.
۱۹. آرامش عضلات
سیاه دانه در مطالعات مختلف باعث کاهش اسپاسم در بافت های عضلانی می شود. این دانه فقط در عضلات صاف مانند قلب ، روده و مجاری هوایی تأثیر دارد، پس به همین علت است که سیاه دانه قادر به بهبود آسم، مشکلات تنفسی، مشکلات روده و فشار خون بالا است.
۲۰. سیاه دانه و راز زیبایی پوست
همانطور که پیش از این بررسى کردیم، روغن سیاه خواص بى نظیر زیادى دارد، یکى دیگر از این فواید، برطرف کردن مشکلات پوستى است. نمونه هایى از کاربردهاى آن شامل موارد زیر مى باشد:
آکنه: بر اساس پژوهش چاپ شده در مجله هاى زیبایی، استفاده از لوسیونى که حاوى ١٠٪ روغن سیاه دانه باشد، بعد از ٢ ماه، آسیب هایى که آکنه باعث آن ها روى پوست شده است را کاهش مى-دهد. از کسانى که در این آزمایش شرکت کردند، حدود ٦٧٪ از درمان خود با این روغن رضایت کامل داشتند.
آبرسانى قوى براى سلامت مو: از روغن سیاه دانه مى توان براى نرم کردن و تقویت درخشش مو‌ها استفاده کرد.
پسوریازیس: این بیمارى آسیب هاى جدى همچون لکه هاى برآمده قرمز رنگ همراه با پوسته هاى سفید که شبیه فلس هستند، در سطح پوست ایجاد مى کند. استفاده موضعى از روغن سیاه دانه این خسارات را تا حد قابل توجهى کاهش مى دهد.
لطافت و نرمى پوست: روغن سیاه دانه پوست را مرطوب مى کند و در حقیقت یک هیدراتاسیون قوى براى پوست مى باشد.
بهبود زخم هاى سطحى: تحقیقات حاکى از آن است که روغن سیاه دانه سبب کاهش التهاب و افزایش تولید باکترى هایى که در بهبود سریع زخم مؤثرند، مى شود. اگرچه به نظر نمى رسد باعث رشد الیاف جدید کلاژن شود، اما تولید عوامل رشد دیگر را براى کمک به بدن جهت ایجاد پوست جدید و سالم، تحریک مى کند.
باید توجه کرد که روغن سیاه دانه نباید جایگزین تجویزهاى متخصص پوست شما شود، اما استفاده از آن مى-تواند زیبایى را ارتقا بخشد.
آیا سیاه دانه در پیشگیری از سرطان کمک می کند؟
بررسى هاى دیگر بیان مى کنند که روغن سیاه دانه خاصیت ضد سرطانى نیز دارد. حتى در صورت استفاده موضعى از این روغن، به پیشواز مبارزه با سرطان هاى پوستى مى توان رفت.
اثرات ضدسرطانی سیاه دانه باز هم به ماده اصلی آن یعنی تیموکینون برمی گردد که می تواند رشد تومور‌ها را در موش هاى آزمایشگاهى متوقف کند. شیمى درمانى که براى نابودى سلول هاى سرطانى انجام مى شود، خساراتى به بافت هاى بدن وارد مى کند، روغن سیاه دانه باعث کاهش اثرات آسیبى این مواد مى شود. البته هنوز پژوهش ها در مورد انسان به طور قطعى صورت نگرفته است. با این حال، روغن سیاه دانه یا هر درمان طبیعى دیگر نباید جایگزینى براى درمان هاى معمول سرطان شود.
در چه صورت استفاده از روغن سیاه دانه ضرر دارد؟
اگر داروهاى تجویزى مصرف می کنید، حتما قبل از شروع استفاده از روغن سیاه دانه با پزشک خود مشورت کنید و بدون صحبت با دکتر نباید مصرف دارویى قطع گردد. روغن سیاه دانه براى عملکرد کبد و کلیه نیز مفید مى باشد، اما مصرف بیش از حد آن، مى تواند براى این ارگان ها مشکل ساز شود. اگر اختلالى در کبد و کلیه خود دارید، براى تعیین مصرف دوز بى خطر بهتر است از پزشک کمک بگیرید.
علاوه بر این، مصرف موضعى روغن سیاه دانه مى تواند در بروز واکنش هاى آلرژیک نقش داشته باشد. بنابراین قبل از استفاده ى. خارجى روى پوست، آن را روى سطح کوچکى از پوست امتحان کنید و در صورت قرمز نشدن و عدم تورم، مى توانید مصرف موضعى داشته باشید.
