پشت پرده تغییر لحن ترامپ

فرارو- دیوید سنگر ستون نویس روزنامه نیویورک تایمز

به گزارش فرارو به نقل از روزنامه نیویورک تایمز، دونالد ترامپ روز سه‌شنبه در یکی از مهم‌ترین پرونده‌های سیاست خارجی دوران ریاست‌جمهوری‌اش چرخشی آشکار نشان داد. او که پیش‌تر بر واگذاری بخشی از خاک اوکراین به روسیه به‌عنوان پیش‌شرط صلح اصرار داشت، این‌بار عقب‌نشینی کرد و اعلام نمود: «اوکراین، با حمایت اروپا، در موقعیتی است که بتواند بجنگد و سراسر خاک خود را در مرزهای اصلی بازپس گیرد.»

این تغییر موضع ناگهانی، که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، تنها ساعاتی پس از دیدار ترامپ با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین در نیویورک صورت گرفت؛ چرخشی که بسیاری آن را سردرگم‌کننده توصیف کردند. تنها پنج هفته پیش، پس از دیدار سه‌ساعته ترامپ با ولادیمیر پوتین در آلاسکا، او تأکید کرده بود که زلنسکی باید «واقعیت را بپذیرد» و برای دستیابی به توافق با همسایه بزرگ‌تر و قدرتمندتر خود، ناگزیر است بخشی از سرزمین اوکراین را واگذار کند.

از معافیت تعرفه‌ای برای روسیه تا وعده تصرف قلمروهای تازه توسط اوکراین

دونالد ترامپ هیچ توضیحی برای این چرخش شگفت‌انگیز ارائه نکرد. با این حال، برخی مقام‌های اروپایی حدس می‌زنند که او تلاش می کند خود را از جنگی کنار بکشد که زمانی وعده داده بود ظرف چند روز یا چند هفته به پایان برساند. از آغاز ریاست‌جمهوری او تاکنون، که تنها هشت ماه می‌گذرد، ترامپ بارها مواضع خود درباره اوکراین را تغییر داده است. در فوریه، زلنسکی را به‌خاطر پافشاری بر دریافت کمک از آمریکا سرزنش کرد و در کاخ سفید خطاب به او فریاد زد: «تو هیچ برگه‌ای در دست نداری.» در بهار، به پوتین نزدیک شد و او را از تعرفه‌ها معاف کرد. در تابستان، در آلاسکا برای رئیس‌جمهور روسیه فرش قرمز پهن کرد. اکنون اما، او بار دیگر لحنی در حمایت از اوکراین برگزیده است؛ هرچند به‌گونه‌ای سخن می‌گوید که نقش خود را عمداً در حاشیه قرار می‌دهد. ترامپ سخنانش را با جمله‌ای مبهم به پایان برد: «برای هر دو کشور بهترین‌ها را آرزو می‌کنم.»

چند ساعت پس از آنکه دونالد ترامپ اعلام کرد اوکراین می‌تواند بر روسیه «پیروز شود» و حتی فراتر از مرزهای خود قلمروهایی را تصرف کند، دو تن از نزدیک‌ترین مشاورانش یعنی مارکو روبیو، وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی موقت او عملاً سخنانش را نقض کردند. روبیو تصریح کرد که جنگ اوکراین «نمی‌تواند از راه نظامی پایان یابد» و پیش‌بینی کرد که «بر سر میز مذاکره خاتمه خواهد یافت»؛ موضعی که در واقع بازتاب دیدگاه‌های پیشین خود ترامپ بود.

رئیس‌جمهور آمریکا در سفر تابستانی‌اش به آلاسکا نیز موضعی مشابه گرفته و وعده داده بود که با هر دو طرف گفت‌وگو خواهد کرد تا به توافقی برسند. او ایده فشار بر پوتین برای آتش‌بس را رد کرده و تأکید کرده بود توافقی جامع برای صلح می‌تواند پایدارتر باشد. ترامپ حتی با همراهی روبیو، با متحدان اروپایی درباره ایجاد یک نیروی امنیتی پس از توافق صلح در اوکراین وارد گفت‌وگو شده بود؛ نیرویی که به گفته او می‌توانست شامل پشتیبانی هوایی آمریکا و اعمال «منطقه پرواز ممنوع» بر فراز اوکراین باشد.

چرخش ناگهانی ترامپ در سازمان ملل؛ از ستایش تا حمله به پوتین

اما روز سه‌شنبه، پس از سخنرانی نزدیک به یک‌ساعته‌اش در سازمان ملل، سخنرانی‌ای که تنها گذرا به جنگ اوکراین پرداخت؛ جنگی که از فوریه ۲۰۲۲ ذهن مقام‌های امنیت ملی آمریکا را به شدت درگیر کرده است ـ دونالد ترامپ عملاً از راهبرد پیشین خود فاصله گرفت. او در حالی پشت تریبون رفت که آشکارا از ولادیمیر پوتین، به دلیل عمل نکردن به مذاکرات صلحی که ترامپ مدعی بود توافق بر سر آن حاصل شده، خشمگین به نظر می‌رسید. ساعاتی بعد نیز در نوشته‌ای طولانی درباره وضعیت اقتصادی و راهبردی روسیه، لحنی انتقادی به کار گرفت: «روسیه سه سال و نیم است بی‌هدف در جنگی می‌جنگد که یک قدرت واقعی نظامی باید ظرف کمتر از یک هفته برنده آن می‌شد.» دونالد ترامپ تاکید کرد: «این چیزی نیست که روسیه را متمایز کند.»

دونالد ترامپ، نیروهای ولادیمیر پوتین را «ببر کاغذی» توصیف کرد؛ عبارتی کاملاً متناقض با تصویری که پیش‌تر از این قدرت هسته‌ای ارائه می‌داد. او همچنین به صف‌های طولانی سوخت در روسیه و هزینه‌های سرسام‌آور جنگ اشاره کرد و تاکید کرد: «پوتین و روسیه در بحران بزرگ اقتصادی گرفتار شده‌اند.» با این حال، همه این نشانه‌ها پیش از نشست آلاسکا نیز وجود داشت و تغییری اساسی در شرایط ایجاد نشده بود. پرسش اساسی بی‌پاسخ ماند: چرا ترامپ اکنون معتقد است اوکراین ،کشوری که طی یک سال گذشته ناچار به واگذاری بخش‌هایی از قلمرو خود به نیروهای روسی شده است، ناگهان قادر خواهد بود این مناطق را بازپس گیرد؟

یکی از افسران ارشد ناتو که برای نشست‌های سازمان ملل در نیویورک حضور داشت، یادآور شد: اوکراین حتی در دوره‌ای که کمک‌های آمریکا در بالاترین سطح بود و روس‌ها هنوز نیروی بزرگی متمرکز نکرده بودند، نتوانست پیشروی زمینی قابل‌توجهی به دست آورد. در همین حال، دونالد ترامپ هیچ طرحی برای بازگرداندن ده‌ها میلیارد دلار کمک نظامی آمریکا ارائه نداد و تنها گفت: «ما به تأمین سلاح برای ناتو ادامه خواهیم داد تا ناتو هر طور که می‌خواهد از آن استفاده کند.» این سخنان القا می‌کرد که ایالات متحده و ناتو هر یک منطق و راهبردی جداگانه دنبال می‌کنند؛ اما واقعیت پیچیده‌تر است.

نیروهای نظامی ناتو تحت فرماندهی یک ژنرال آمریکایی فعالیت می‌کنند؛ فرمانده‌ای که هم‌زمان عنوان فرمانده عالی متفقین در اروپا را بر عهده دارد. این سمت در حال حاضر در اختیار ژنرال آلکسوس جی. گرینکویچ است. با این حال، سطح و شیوه هزینه‌کرد برای تسلیح اوکراین به‌شدت تحت نفوذ قدرت‌های بزرگ اروپایی عضو پیمان به‌ویژه بریتانیا، فرانسه و آلمان و نیز مارک روته، دبیرکل ناتو قرار دارد.

ترامپ میان تهدید روسیه و تردید درباره تعهدات ناتو

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین در سخنرانی خود در سازمان ملل متحد ترجیح داد رویکردی آشتی‌جویانه در قبال دونالد ترامپ اتخاذ کند؛ همان فردی که در فوریه گذشته در برابر دوربین‌ها مشاجره‌ای تند با او داشت. در آن زمان، دونالد ترامپ و جی.دی. ونس، زلنسکی را به‌خاطر «قدردان نبودن از کمک‌های آمریکا» به شدت مورد سرزنش قرار داده بودند. اما این‌بار، زلنسکی در اظهاراتی متفاوت گفت: «فکر می‌کنم او اکنون به واقعیت اوضاع نزدیک‌تر است.» او حتی در گفت‌وگو با خبرنگاران و به زبان انگلیسی ترامپ را «تغییردهنده بازی» توصیف کرد.

این که اظهارات جدید دونالد ترامپ واقعاً نقطه عطفی در جنگ اوکراین است یا نه و اگر هست به سود کدام طرف تمام خواهد شد، شاید ماه‌ها زمان ببرد. حتی سناریوهایی وجود دارد که در آنها ایالات متحده می‌تواند مستقیماً وارد درگیری شود. دونالد ترامپ روز سه‌شنبه تاکید کرد که کشورهای عضو ناتو حق دارند هواپیماهای نظامی روسیه را که وارد حریم هوایی‌شان می‌شوند، سرنگون کنند. تنها هفته گذشته جنگنده‌های روسی به مدت ۱۲ دقیقه در آسمان استونی پرواز کردند و چند روز پیش‌تر نیز پهپادهای روسی تا عمق خاک لهستان نفوذ کردند. ترامپ این رخداد را «احتمالاً یک اشتباه» خواند، اما بلافاصله از سوی امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه این برداشت رد شد. با این حال، زمانی که خبرنگاران از ترامپ پرسیدند آیا در صورت ورود متحدان اروپایی به یک جنگ هوایی بر سر قلمرو ناتو از آنها حمایت خواهد کرد، پاسخی مبهم داد: «بستگی به شرایط دارد.»

اکنون یکی از پرسش‌های بی‌پاسخ آن است که ولادیمیر پوتین چه واکنشی به تغییر موضع اخیر دونالد ترامپ نشان خواهد داد. پوتین پس از نشست آلاسکا آشکارا بر این باور بود که رئیس‌جمهور آمریکا تمایلی به ادامه درگیری ندارد، میلی به اختصاص میلیاردها دلار دیگر برای اوکراین نشان نمی‌دهد و علاقه‌ای به اعزام نیروهای آمریکایی در قالب نیروی حافظ صلح ناتو ندارد. از این رو، ممکن است کرملین از عقب‌نشینی ترامپ احساس آسودگی کند، حتی اگر او در ظاهر نشانه‌هایی از حمایت از اوکراین بروز دهد. در عین حال، این احتمال نیز مطرح است که پوتین تصمیم بگیرد حملات و تهدیدات خود را تشدید کند و به این محاسبه برسد که گذر زمان و برتری عددی در میدان جنگ به سود روسیه خواهد بود.