فرارو- احتمال خروج ایران و آژانس از بن بست مذاکراتی افزایش یافته است؛ بن بستی که نزدیک به ۶ ماه است ایجاد شده و با تصمیم دو طرف به پایان خود نزدیک شده است.
به گزارش فرارو، پس از پایان پنجمین دور مذاکرات سیاسی دو جانبه ایران و آمریکا برای رسیدن به راه حلی به منظور دستیابی به توافق جامع و نهایی در دوران تمدید ۷ ماهه، قرار است بلافاصله مذاکرات فنی و حقوقی میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در دستور کار قرار گیرد.
عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران، روز سه شنبه و پس از پایان پنجمین دور مذاکرات دو جانبه ایران و گروه ۱+۵ در دوران تمدید ۷ ماهه، راهی وین مقر آژانس بین المللی انرژی اتمی میشود.
مامورییت عراقچی در وین
هدف عراقچی از این سفر و دیدار و گفتوگو دوجانبه با یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، باز کردن گره مذاکراتی است که منجر به توقف نزدیک به ۶ ماهه مذاکرات فنی و حقوقی شده است.
این دیدار و انجام رایزنیها برای رسیدن به راه حلی به منظور آغاز دور تازه مذاکرات فنی و حقوقی ایران و آژانس در حالی انجام میشود که ماه گذشته در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ، محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران و یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی با یکدیگر دیدار و گفتوگو کردند.
آمانو در تازهترین گزارش خود درباره برنامه اتمی ایران که پس از انتقال پرونده هستهای ایران از وین به نیویوک (از آژانس به شورای امنیت سازمان ملل) هر سه ماه و در آستانه نشست فصلی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی منتشر میکند به این دیدار و محتوای مذاکرات با وزیر خارجه ایرن اشاره کرد.
در گزارش آمانو که پنجشنبه گذشته منتشر شد آمده است: مدیرکل آژانس با وزیر خارجه ایران، محمد جواد ظریف، در تاریخ هفتم فوریه ۲۰۱۵ دیدار و گفتگو کرد. آنها درباره اهمیت ادامه گفتگو میان آژانس و ایران در همه سطوح اتفاق نظر داشتند. مدیرکل همچنین بر نیاز به حل هر چه زودتر همه مسائل باقیمانده مرتبط با برنامه هستهای ایران تاکید کرد.
بر این اساس عراقچی با ماموریت دستیابی به راه حلی برای پایان دادن به بن بست مذاکراتی ایران و آژانس راهی وین میشود. ماموریتی که یکبار او به خوبی از پس آن بر آمده و اتفاقا با توافقی که در ابتدای آغاز به کار دولت روحامی با آمانو کرده بود به بن بست دوساله مذاکراتی ایران و آژانس پایان داد.
گرهای که پیش از این عراقچی باز کرده بود
با آغاز به کار دولت روحانی و با جدی گرفته شدن مذاکرات سیاسی با گروه ۱+۵ از سوی تیم مذاکره کننده هستهای جدید ایران به سرپرستی محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه، باب همکاریهای تازه میان ایران و آژانس هم باز شد.
این باب همکاری هم توسط تیم مذاکره کننده هستهای در مذاکرات سیاسی با گروه ۱+۵ باز شد. پس از یک وقفه طولانی در گفتگوهای دوجانبه میان ایران و آژانس، عباس عراقچی، معاون حقوقی و بینالمللی وزارت خارجه و عضو ارشد هیات تیم مذاکره کننده هستهای ایران به همراه حمید بعیدینژاد، مدیرکل سیاسی وزارت خارجه و رضا نجفی نماینده ایران در آژانس، پس از دور نخست مذاکرات ایران و ۱+۵ در ژنو (۲۳ و ۲۴ مهرماه ۹۲)، ششم آبان ماه سال ۹۲ با سفر به وین، مقر آژانس بین المللی انرژی اتمی، با یوکیا آمانو مدیر کل آژانس دیدار کرد تا فصل تازه همکاریهای ایران و آژانس را رقم زند.
فصل تازه همکاریهای ایران و آژانس
در این فصل بود که همکاریهای بیسابقهای میان ایران و آژانس آغاز شد. در همین راستا طی سفری که یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی ۲۰ آبان سال ۱۳۹۲ به تهران داشت، ایران و آژانس توافق کردند روند همکاریهای خود را به منظور رفع سوالات و ابهامات حول محور برنامه هستهای ایران را با شش اقدام عملی ظرف سه ماه در دستور کار قرار دهند.
ارائه اطلاعات مربوطه و دسترسی مدیریتشده مورد توافق دوجانبه به معدن «گچین» بندرعباس؛ ارائه اطلاعات مربوطه و دسترسی مدیریتشده مورد توافق دوجانبه به کارخانه تولید آب سنگین اراک؛ ارائه اطلاعات در مورد تمام رآکتورهای تحقیقاتی جدید؛ ارائه اطلاعات مربوط به شناسایی ۱۶ سایت مد نظر جهت ساخت نیروگاههای هستهای؛ شفافسازی در مورد بیانیه ایران در رابطه با تاسیسات غنیسازی جدید؛ شفافسازی بیشتر در مورد بیانیه ایران در رابطه با غنیسازی لیزری، شش اقدام عملی بود که ایران باید ظرف سه ماه انجام میگرفت.
با برداشته شدن گام نخست همکاریهای ایران و آژانس، دو طرف برای برداشتن گام دوم همکاریها و انجام هفت اقدام تا ۳۰ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۳عملی شامل: ارائه اطلاعات مورد توافق دو طرف و دسترسی مدیریتشده مرتبط با معدن ساغند یزد، ارائه اطلاعات مورد توافق دو طرف و دسترسی مدیریت شده مرتبط با کارخانه تغلیظ اردکان، تحویل پرسشنامه اطلاعات طراحی (DIQ) بهروز شده راکتور اراک (40-IR)، اتخاذ اقدام در جهت به نتیجه رساندن رهیافت پادمان برای راکتور اراک (40-IR)، ارائه اطلاعات مورد توافق دو طرف و تنظیم بازدید فنی از مرکز لیزر لشکرآباد، ارائه اطلاعات مواد چشمه source material، که هنوز به ترکیب و خلوص لازم برای ساخت سوخت یا غنیسازی نرسیدهاست، شامل واردات چنین موادی به ایران و استخراج اورانیوم از فسفات توسط ایران و ارائه اطلاعات و توضیحات به آژانس بهمنظور ارزیابی اظهاریه ایران در مورد نیاز یا کاربرد توسعه EBW (نسل جدید چاشنیهای ایمن)؛ توافق کردند.
مانعی که مذاکرات ایران و آژانس را به بن بست کشاند
ایران و آژانس برای پایان دادن به اختلافات چندین ساله مختومه کردن پرونده ابعاد احتمالی نظامی ایران تنها یک گام دیگر پیش رو داشتند که قرار بود این گام آخر را تا شهریورماه سال جاری بردارند به اختلافات پایان دهند.
گام سوم و آخر همکاریهای ایران و آژانس شامل ۵ اقدام بود شامل: تبادل اطلاعات با آژانس در رابطه با ادعاهای مطرح شده در خصوص مبادرت به انفجارات قدرتمند، از جمله انجام آزمایش انفجار قدرتمند در مقیاس بزرگ در ایران؛ ارائه اطلاعات مربوطه مورد توافق و توضیحات مربوط به مطالعات صورتگرفته و/یا مقالات منتشر شده در ایران در رابطه با ترابرد نوترون و مدلسازیها و محاسبات مربوطه و استفاده ادعایی از آنها در مواد فشرده؛ ارائه اطلاعات مورد توافق دوجانبه و انجام هماهنگیهای لازم برای بازدید از یک مرکز تحقیقات و توسعه سانتریفیوژ؛ ارائه اطلاعات مورد توافق دوجانبه و دسترسی مدیریت شده به کارگاههای مونتاژ سانتریفیوژ، کارگاههای تولید روتور سانتریفیوژ و تأسیسات ذخیرهسازی؛ جمعبندی رهیافت پادمانی در مورد رآکتور ۴۰IR-؛ میشد.
با این حال به دلیل آنکه اصلیترین اختلافات ایران و آژانس در این گام نهفته بود، یعنی دسترسی آژانس به اطلاعاتی که مربوط به آزمایشات انفجاری میشد که آژانس آن را بخشی از تحقیقاتش در مورد وجود ابعاد احتمالی نظامی در برنامه هستهای ایران مینامد، دو طرف در برداشتن این گام ناکام ماندند.
پارچین، سایت نظامی است در جنوب شرقی تهران که از حدود ۱۱ سال پیش آژانس بین المللی انرژی اتمی بر اساس اسناد نهادهای اطلاعاتی برخی کشورهای غربی مدعی آزمایشهایی هستهای در این سایت شده بود.
آژانس این ادعا را در سال ۲۰۰۳ میلادی بر پایه تصاویری که از وجود اتاقک و مخزنی که برای آزمایشهای هستهای به کار میرود مطرح کرده بود.
سال ۲۰۰۳، آژانس بینالمللی انرژی اتمی، اطلاعات خود را درباره این اتاقک هستهای این گونه گزارش داده بود: بر پایه اطلاعات یک کشور عضو (آمریکا) و عکسهای ماهوارهای، ایران در سال ۲۰۰۰ در پارچین اتاقک ساخته که برای آزمایشهای شبیهسازی هستهای مناسب است. این آزمایشها با مواد منفجره شناخته شده (غیر هستهای) انجام شده تا اثرات انفجار را روی مواد خاص بررسی نماید؛ این آزمایشها معروف به هیدرودینامیک هستند و یک گام لازم برای توسعه سلاحهای هستهای است. در این آزمایشها، ایران از فلز تنگستن به عنوان جایگزینی برای بهکارگیری نوترون استفاده کرد».
اطلاعاتی که آمریکا و سرویسهای اطلاعاتی این کشور از جمله سیا درباره برنامه هستهای ایران در اختیار آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار داده بود سالها است که به مبنای اتهام علیه برنامه هستهای ایران و اختلاف تهران و آژانس تبدیل شده است.
این در حالی است که آژانس موظف است رهیافتهای خود از برنامه هستهای کشورهای عضو را مستقلا به دست آورد. این همان ایرادی است که سالها است جمهوری اسلامی ایران به آژانس وارد میکند و به موازات آن خواستار دراختیار داشتن اسنادی است که آژانس بر مبنای آن اتهاماتی را متوجه ابعاد احتمالی نظامی ایران میکند؛ موضوعی که تاکنون آژانس از پاسخ به این خواسته سرباز زده است.
بر این اساس به دلیل آنکه این اختلاف همچنان میان ایران و آژانس حل نشده باقی مانده است، دوطرف از ادامه همکاریهای دوجانبه باز ماندند.
تصمیم آژانس تسهیل کننده باز شدن گره روابط با ایران
از این رو عراقچی برای آنکه بتواند روز سه شنبه این گره را باز کند با دشواریهای بسیاری روبرو است. البته در صورت صحت ادعای بلومبرگ مبنی بر احتمال بازنگری آژانس نسبت به اسناد ادعایی سیا درباره برنامه هستهای ایران، این دشواری تا حدودی برای معاون وزیر خارجه ایران تسهیل میشود.
پایگاه خبری بلومبرگ روز جمعه گزارش داد که با توجه به افشای اسنادی که نشان میدهد سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا (سیا) تلاش کرده تا اسناد مربوط به ساخت تسلیحات اتمی را وارد برنامه هستهای ایران کند، ممکن است آژانس بینالمللی انرژی اتمی در اسناد مربوط به ایران، بازنگری کند.
بلومبرگ در ادامه گزارش خود نوشته بود: دادگاهی که چندی قبل برای بررسی اتهامات «جفری استرلینگ» کارمند سابق سیا که گفته میشود اطلاعات مربوط به عملیات این سازمان علیه ایران را به رسانهها درز داده، برگزار شد، تائید کرد که آژانس جاسوسی ایالات متحده در فوریه سال ۲۰۰۰ با هدف متهم کردن ایران به تلاش برای ساخت تسلیحات هستهای و همچنین ایجاد خلل در برنامه ایران، طی عملیاتی موسوم به «مرلین»، تلاش کرده تا دستورالعملها و اسناد ساختگی و دستکاریشده مربوط به ساخت تسلیحات هستهای را وارد برنامه ایران کند.
بر این اساس تصمیم گیرنده باز کردن گره روابط ایران و آژانس و پایان دادن به بن بست مذاکراتی و آغاز دور تازه همکاریها، به منظور پایان دادن به سوالات و ابهامات حول محور ابعاد احتمالی نظامی برنامه هستهای ایران، نه ایران بلکه آژانس با تصمیم به بازنگری در اسناد ادعایی ارایه شده توسط سیا علیه برنامه هستهای ایران است.