تشریفات دیپلماتیک در ایران، نکته های جالبی دارد. یک کارشناس ارشد تشریفات از این نکته ها به خبرگزاری مهر می گوید.
به گزارش مهر، ماجرای نشستن غیرمعمول سفیر سوئد، مخدوش شدن پرچم های ایران در دیدارهای خارجی در چند نوبت، حضور امیر قطر با دمپایی در یک دیدار رسمی با رئیس جمهور ایران و ... حاشیه های خبرسازی هستند که در این چندسال در موضوع دیدارها و سفرهای دیپلماتیک مقام های ایرانی مطرح شده اند.
«علی محمد بیدارمغز» کارشناس ارشد تشریفات، مربی فن بیان، مفسر زبان بدن و وجهه ساز که مدرس دوره های تشریفات در وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران هم هست، درگفتگویی به بعضی از نکات ویژه تشریفات مقام های ایرانی اشاره کرده است.
رفتاری که شاید در ظاهر بی اهمیت و کوچک به نظر بیاید اما در عرف دیپلماتیک، معنا و مفهوم خاص خود را دارد.
تشریفات ایرانی
تشریفات دیپلماتیک در دنیا امری بدیهی و دارای معنی و مفهوم خاص خود است. رفتار و ادابی که دیپلمات ها در دیدارهای رسمی با مقامات کشورهای دیگر باید رعایت کنند تا شان دیپلماتیک خود و کشورشان را حفظ کنند.تشریفات در جمهوری اسلامی ایران نیز امری بدیهی محسوب مِی شود.
موضوعی که بر مبنای قرآن، سنت پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) و ارزشهای انقلاب اسلامی طرح ریزی شده است.
دوره های آموزش تشریفات در ایران معمولا به 2 بخش تقسیم می شود: دیپلماسی نظری که به روابط بین کشورها می پردازد و دیپلماسی عملی که در آن معمولا آداب رفتاری بررسی می شود.
تشریفات در کشورهای دیگر، معمولا بر مبنای زورمداری و قدرت مندی است. به عنوان مثال، سفیر واتیکان همیشه بر همه سفیران کشورهای دیگر تقدم داشته است.
اما با اصلاحات به وجود آمده در کنوانسیون وین، مبنای تقدم سفیران کشورها در دیدارهای رسمی، براساس تقدم در ساعت تقدیم استوارنامه است. یعنی سفیری که زودتر استوارنامه خود را به رئیس جمهور یا نخست وزیر کشوری دیگر تقدیم کرده است، نسبت به سفیران بعدی حق تقدم دارد.
مقام های رسمی کشورها معمولا مصونیت هایی نیز دارند.به عنوان مثال چمدان و بار همراه سفیر، از تفتیش مصون است. همین قضیه در مورد سفارتخانه کشورها نیز صدق می کند. یعنی سفارتخانه ها از هرنوع تعرض و تفتیش مصون اند.
رفتار متقابل در برخورد با بی احترامی دیپلماتیک
آیا در برخورد با نوع نشستن حاشیه ساز سفیر سوئد باید مقابله به مثل کرد؟ این برخورد در تشریفات دیپلماتیک به چه صورتی تفسیر می شود. «بیدارمغز» در این باره می گوید:«معمولا در باره بی احترامی های دیپلماتیک، مقابله به مثل را پیشنهاد می کنند.
یعنی اگر کشوری در برخورد با کشوری دیگر مورد بدرفتاری قرار گرفت، حق دارد عین همان بدرفتاری را با کشور متعرض انجام دهد. در عرف تشریفات و دیپلماسی از «نزاکت» در این باره یاد می شود. یعنی دولتی می تواند بی احترامی را پاسخ دهد. اما این کار را نمی کند.»
تشریفات در کشورهای مختلف
در کشورهای دیگر، دوره های مختلفی برای آموزش تشریفات وجود دارد. اما مبنای بیشتر این آموزش ها، اصولی قراردادی است که از سوی مقام های همه کشورها اجرا می شود.
در ایران نیز برای کارآموزان جدید وزارت امور خارجه، دیپلمات ها و مقام های سیاسی کشور، دوره های مختلفی برگزار می شود.
بیدار مغز می گوید که بخشی از این اموزش که حدود 20 ساعت را دربرمی گیرد و به دیپلماسی عملی می پردازد زا در طول این سالها برعهده داشته است. ضمن این که او تایید می کند که برای شخص وزیر امورخارجه و رئیس جمهور نیز دوره های خاصی برای آموزش تشریفات برگزار می شود.
اصول قراردادی در تشریفات
در تشریفات دیپلماتیک، اصول خاصی برای رفتار در دیدارهای رسمی بیان شده است.به عنوان مثال برای دست دادن، 7 قرار تشریفاتی ذکر شده که دیپلمات ها آن را رعایت می کنند.
بعضی از این قرارها به شرح زیر است:
مقام بالاتر حق درازکردن دست را برای دست دادن دارد. اگر مقام بالاتر دستش را دراز نکرد، طرف مقابل حق ندارد دستش را به سوی او دراز کند.
دست، باید گرم و خشک باشد.
وقتی دست طرف مقابل را می گیریم باید چند ثانیه آن را نگه داشته و ان را به ملایمت بفشاریم.
موقع دست دادن باید همزمان در چشم طرف مقابل نگاه کنیم.
در مورد نشستن و تقدم و تاخر آن هم یک نکته قابل ذکر است. این که طبق اصول تشریفات، میهمان برای نشستن در یک مراسم حتما باید از طرف میزبان، دعوت به نشستن شود.
من شنیدم چند روز پیش در مراسم خداحافظی سفیر ایتالیا، او بلافاصله پس از دست دادن با آقای دکتراحمدی نژاد رفته و روی مبل خود نشسته. در صورتی که طبق اصول و آداب، باید صبر می کرد تا میزبان یعنی رئیس جمهور کشورمان او را دعوت به نشستن کند.
ظرافت های رفتاری:
شاید تصویر منتشر شده درباره نوع نشستن سفیر سوئد در دیدار با رئیس جمهور و واکنش های مختلف به این نوع نشستن سفیر سوئد، بهترین بهانه باشد برای مرور اصول و اداب تشریفات در دیدارهای رسمی اینچنینی:
مقامات مجازند در دیدار با همدیگر، پای خود را روی پای دیگر بیندازند. به صورتی که زیر زانوی یک پاف روی زانوی پای دیگر قرار بگیرد. البته در دیدارهایی که خیلی غیررسمی باشند هم این اجازه داده شده است که ساق یک پا کاملا روی ران دیگر قرار بگیرد.
اروپایی ها معمولا بلافاصله پس از نشستن، پای راست را روی پای چپ می اندازند.
اما معمولا در دیدارهای رسمی، مقامات پاها را کنار هم و با فاصله بسیار کم روی زمین قرار می دهند. طوری که به نظر بیاید پاها تقریبا جفت شده است.
نکته جالب دراین باره، ویژگی خاص اعراب است. برای مقامات عرب، انداختن پاها روی هم به صورتی که تخته کفش طرف مقابل، به سمت شان باشد بسیار ناراحت کننده است و سبب دلخوری شدید آنها می شود.
پرچم
اتفاقی که درباره پرچم های مخدوش ایران در این چند وقت اخیر و در دیدارهای مقامات سیاسی ایران در کشورهای مختلف افتاده است، ناشی از کم توجهی مسئولان تشریفات است.
مطابق اصول تشریفات، روسا و مسئولان هیئت های تشریفات کشورها باید قبل از ساعت ملاقات مقام های کشورشان با مقام های کشورهای دیگر، در محل ملاقات حاضر شده و بررسی های لازم را برای آماده بودن مقدمات تشریفاتی انجام دهند. از جمله بازبینی محل استقرار رئیس هیات دیپلماتیک و اطمینان از حضور میزبان برای استقبال.
یکی از کارهای هیئت های تشریفات در این بازبینی آخر، چک کردن پرچم هاست. ان ها باید مطمئن شوند که پرچم ها با نقش های صحیح و در جای صحیح قرار گرفته اند و مشکلی دراین باره وجود ندارد.
اگر هم در این باره مشکلی وجود داشت، روسای هیئت تشریفات باید برای مواجهه با این اتفاق، همیشه 3 پرچم با ابعاد مختلف را همراه خود داشته باشند تا در صورت نیاز، آنها را جایگزین پرچم های مخدوش کنند. این 3 پرچم شامل یک پرچم رومیزی، یک پرچم سالنی و یک پرچم برای اتومبیل است.
حریم شخصی
یک نکته جالب که در بحث های مربوط به اموزش تشریفات وجود دارد، رعایت حریم فیزیکی با طرف مقابل است. بعضی مقامات سیاسی حدود نیم متر حریم شخصی دارند که طبق آداب تشریفات، نباید این حریم را نقض کرد و بیش از این به آنان نزدیک شد. به عنوان مثال نمی شود با ان ها شانه به شانه حرکت کرد.
