سید حسین موسویان از محوری‌ترین اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته ای کشور در دولت اصلاحات که در حدود پنج سال گذشته به کارهای مطالعاتی و تدریس در دانشگاه‌های آمریکا پرداخته است، در یک سال اخیر به ویژه پس از انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری، یکی از موثرترین و فعال ترین صاحب نظران ایرانی در عرصه بین‌الملل درباره موضوع و مذاکرات هسته‌ای بوده است.
موسویان حدود یک ماه پیش برای دیدار مادرش به ایران آمد. وی با حضور در ایسنا به سوالات مختلف از جمله توافق ژنو، مذاکرات آینده ایران و 1+5 و ...به پاسخ داد.
سفیر پیشین ایران در آلمان و معاون و سخنگوی پیشین شورای عالی امنیت ملی درباره توافق ژنو معتقد است که " توافق نه فتح‌الفتوح است و نه ننگین." او گفت که باید به مردم صریح گفت، در مذاکره امتیاز می‌دهیم و امتیاز می‌گیریم.
وی درباره پذیرش برخی محدودیت ها در برنامه غنی‌سازی یا اجرای پروتکل الحاقی در گام نهایی تصریح کرد: نباید در داخل طوری شعار دهیم که اگر فردا روزی پروتکل الحاقی را پذیرفتیم، مردم احساس شکست کنند. همه کشورهایی که غنی سازی دارند، پروتکل را پذیرفته اند.
این عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته ای رسیدن به توافق با 1+5 را در مذاکرات بر سر گام نهایی "امکان‌پذیر" دانست و گفت: کف مطالبات ایران در توافق نهایی باید غنی سازی در خاکش و برداشتن همه تحریم ها باشد.
موسویان در بخش دیگری از این گفتگو با اشاره به اظهارنظر یکی از فقهای کشور درباره متن توافق ژنو، خاطرنشان کرد: این فقیه کشور که مسلط به زبان انگلیسی است در جلسه‌ای چند هفته پیش اظهار کردند که "من فقهیم و کارم استدلال متون است و چند بار متن (توافق) را خواندم، اما استنباط نکردم که قدرت‌های بزرگ حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت شناختند." البته حرف ایشان درست است، اما در متنی که فعلا وجود دارد پذیرش عملی غنی‌سازی در خاک ایران هم در دوره مذاکره و هم بعد از آن پذیرفته شده است و در درازمدت بعد از توافق نهایی هم وجود خواهد داشت. معتقدم نباید بر سر واژگان دعوا کنیم.
این عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته ای در پاسخ به این پرسش که چرا توجیهی که امروز مورد اشاره آمریکا و ایران در بحث "حق" غنی‌سازی است قبلا مطرح نشده بود؟ در حالی که از ابتدای بحث هسته‌ای مناقشه اصلی همان‌طور که خودتان گفتید بر سر شناسایی "حق" غنی‌سازی بود است، وگرنه چالش هسته‌ای می‌توانست زودتر از این‌ها حل شود؟ گفت: پذیرش عملی حق ایران انجام شده است و این پذیرش هم در توافق اولیه است و هم در توافق نهایی خواهد آمد. آن‌چه در توافق اولیه نیست و در نهایی هم نمی‌آید به رسمیت شناختن "حق" غنی‌سازی ایران است.
موسویان در ادامه با طرح این پرسش که اگر این توافق صورت نمی‌گرفت طرف‌های درگیر در بحث به چه سمت و سویی می‌رفتند؟ اظهار کرد: اگر این توافق صورت نمی‌گرفت، ایران به افزایش سطح و میزان غنی‌سازی ادامه می‌داد و طرف مقابل هم تحریم‌ها را افزایش می‌داد و احتمال وقوع جنگ جدی می‌شد. بنابراین همین که چنین روندی شکل نگرفت، موفقیت و دستاورد است. برای ایران متوقف شدن تحریم‌های جدید و بخشی از تحریم‌های گذشته موفقیت نسبی است، چون خواسته اسرائیل، اعراب، تندروهای کنگره و ضد انقلاب مبنی بر این‌که اگر آمریکا دست به تحریم‌ها بزند، ساختمان تحریم‌ها را متزلزل کرده است محقق نشد.
این عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای تاکید کرد: نباید در مساله هسته‌ای اغراق کنیم به گونه‌ای که مردم تصور کنند مساله هسته‌ای یعنی جمهوری اسلامی، ملت و تاریخ ایران. البته تکنولوژی هسته‌ای تکنولوژی برتری است و حتما هم باید آن را داشته باشیم و از خطوط قرمز ماست، اما مگر بعد از جنگ که هشت سال خون و خسارت دادیم، از عراق خسارتی گرفتیم؟
وی با اشاره به قطعنامه 598 و تعبیر امام خمینی از آن که "جام زهر" بود با بیان این‌که "قطعنامه 598 پیروزی برای کسی (عراق و ایران) نبود و جام زهر هم نبود" اظهار کرد: با این‌که تعبیر جام زهر را حضرت امام (ره) فرمودند، اما نظر من این است که قطعنامه 598 جام زهر نبود. همین که عراق یک میلی‌متر از خاک ایران را نتوانست تصرف کند و ما نه در مقابل عراق که در مقابل یک دنیا ایستادیم، پیروزی بود. معتقدم باید ابعاد این پیروزی را برای مردم باز کنیم.
معاون پیشین شورای عالی امنیت ملی تصریح کرد: متاسفانه در کشور به شکلی افراطی با توافق ژنو برخورد می‌کنند که این برخورد روحیه مردم را نسبت به آن خراب می‌کند. باید به مردم صریح گفت که در مذاکره امتیاز می‌دهیم و امتیاز می‌گیریم. آنها (1+5) هم وارد مذاکره می‌شوند و امتیاز می‌دهد تا امتیاز بگیرند. این‌که آمریکا و جهان غرب بعد از 34 سال خصومت با ایران می‌پذیرند ایران ما در خاک خود غنی‌سازی داشته باشد، امتیاز کمی است؟ خط قرمز اعراب، اسرائیل و آمریکا را برداشتیم، اما الان از این مسایل صحبت نمی‌شود یا کم اهمیت نگاه می‌شود.
وی گفت: اگر بخواهم منصفانه قضاوت کنم، هر کس دیگری از میان 75 میلیون نفر به مذاکره می‌رفت بیش‌تر از آن‌چه تیم مذاکره‌کننده امتیاز گرفت، نمی‌توانست کاری کند.
موسویان ادامه داد: آنها یک امتیاز به ما دادند که پذیرش غنی‌سازی در خاک ایران است و یک امتیاز ما به آنها دادیم که پذیرش محدودیت در برنامه غنی‌سازی‌مان است و مذاکره یعنی همین. البته در توافق نهایی اگر محدودیت‌هایی را برای اعتمادسازی در ابعاد غنی‌سازی می‌پذیریم، باید برای همان دوره اعتمادسازی باشد، نه همیشه. هم‌چنین "نیاز عملی" ایران در برنامه و فعالیت های هسته ای را خودمان تعریف می‌کنیم، نه
موسویان با اشاره به اهمیت حمایت مقام معظم رهبری از تیم مذاکره‌کننده در رسیدن به توافق گفت: اگر حمایت رهبری نبود به این مرحله نمی‌رسیدیم و بعد از این هم اگر حمایت ایشان نباشد به جایی نمی‌رسیم.
موسویان در ادامه تاکید کرد که "نباید موجودیت نظام، کشور و انقلاب را در گرو مساله هسته‌ای ببریم چون این مسایل مهم‌تر از آن است که حتی در گرو جنگ تحمیلی قرار گیرد. بعد از جنگ چیزی از ارزش، اعتبار و اهمیت ایدئولوژیک و استراتژیک ایران کاسته نشد بلکه افزوده شد. البته این به معنای کم اهمیت دانستن مساله هسته‌ای نیست. تکنولوژی هسته‌ای و مساله غنی‌سازی کاربردهای بسیار دارد و فقط یک مساله فنی نیست، اما ماهیت و هویت مادی و معنوی ایران به مساله هسته‌ای گره نخورده است. باید بپذیریم هر کس به مذاکره برود، ناچار خواهد بود بین قطعنامه‌های شورای امنیت، شورای حکام، مقررات آژانس و خواسته‌هایی که ایران دارد، انعطاف به خرج دهد، همان‌طور که قدرت‌های بزرگ مجبور خواهند شد در اعمال قطعنامه‌های شورای امنیت درباره ایران انعطاف به خرج دهند و کوتاه بیایند.
معاون پیشین شورای عالی امنیت ملی درباره تولید سوخت هسته‌ای در کشور در آینده خاطرنشان کرد: فکر نمی‌کنم استراتژی هسته‌ای ایران تولید سوخت مازاد بر مصرف باشد. طبق اظهارات طرف 1+5 و متن توافق، اگر ایران 2 یا 4 نیروگاه اتمی داشته باشد، می‌تواند برای همان تعداد سوخت تولید کند و اگر روزی 20 نیروگاه داشت به همان میزان می تواند در مقطعی که عملا نیاز دارد، سوخت تولید کند. اما اگر ایران قصد صادرات سوخت داشته باشد، این حق ایران طبق ان‌پی‌تی است.
وی در عین حال تصریح کرد که "اگر توافق بین‌المللی صورت نگیرد و مناقشه هسته‌ای ایران حل و فصل نشود یا قطعنامه‌های شورای امنیت به قدرت خود باقی بماند، کسی خریدار کالای هسته‌ای ما نخواهد بود. بنابراین باید واقع‌بینانه برخورد کرد و پذیرش واقعیات به معنی از دست دادن اساس حق‌مان در زمینه هسته‌ای نیست.
این استاد دانشگاه پرینستون آمریکا با اشاره به انتخابات کنگره در نوامبر 2014 تصریح کرد: از تابستان آینده آمریکا به طور عملی وارد مبارزات انتخاباتی می‌شود و در عمل تصمیم‌گیری‌های بزرگ در این فاصله امکان‌پذیر نیست. علاوه بر این اگر جمهوری‌خواهان در کنگره پیروز شوند به طور کامل با توافق آمریکا با ایران مخالف هستند. آنها (جمهوری‌خواهان) سعی خواهند کرد با توافق ژنو علیه دموکرات‌ها در انتخابات شرکت کنند، البته دموکرات‌ها هم اگر بتوانند تا قبل از تابستان آینده مساله هسته‌ای را حل کنند در انتخابات آتی به نفع‌شان خواهد بود.
این دیپلمات با سابقه کشورمان در پاسخ به این پرسش که برخی معتقدند ایران باید در قبال موضع همیشگی آمریکا که می‌گوید "گزینه‌ها (نظامی) روی میز است" خروج از ان‌پی‌تی را مطرح کند، با تاکید بر این‌که آمریکا 34 سال است می‌گوید همه گزینه‌ها روی میز است و هیچ وقت هم نه جمهوری‌خواه و نه دموکرات از آن استفاده نکرده‌اند افزود: با توجه به شرایط داخلی آمریکا این موضع "شعار" است و مصرف داخلی دارد. معتقدم اوباما مصمم است مساله هسته‌ای را حل کند، اما با توجه به چالش‌هایی که در برابر این تصمیم دارد باید معامله نهایی به نحوی باشد که بتواند در داخل در مقابل چهار جبهه‌ای که از آن نام بردم مانور دهد و آنها را راضی نگه دارد. معتقدم باید این نوع موضع‌گیری‌ها را شوخی تلقی کنیم.
وی درباره برگزاری مذاکرات بعدی میان ایران و 1+5 در نیویورک تاکید کرد: پیشنهاد می‌کنم مذاکرات آینده به طور دوره‌ای در پایتخت‌های هفت کشور برگزار شود چرا که معقول و منطقی است مذاکرات در پایتخت هر هفت کشور برگزار شود.
