جام‌جهانی فوتبال با تمامی فرازونشیب‌ها به پایان رسید ولی شکست تاریخی
تیم برزیل برابر آلمان در تاریخ هشتم‌ماه جولای، فاجعه‌ای است که پیامدهای
آن به آسانی، گریبان سیاستمداران برزیلی را رها نخواهد کرد. سرخوردگی و
واکنش خشونت‌آمیز هواداران تیم فوتبال برزیل پس از این شکست سنگین چندان
غیرقابل پیش‌بینی نبود.
یک روز بعد از شکست 7 بر یک تیم برزیل برابر آلمان،
معترضان در شهر «سائوپائولو» پایتخت اقتصادی برزیل بیش از 20 اتوبوس را به
آتش کشیدند. در شهر «بلوهوریزونته» که میزبان این بازی تاریخی بود نیز
تجمع هزاران نفر از معترضان بعد از به آتش‌کشیدن پرچم برزیل و پرتاب سنگ به
سمت نیروهای پلیس به خشونت کشیده شد. این خشونت‌ها تا جایی پیش رفت که
نیروهای پلیس برای بازی فینال ناچار به اتخاذ تدابیر امنیتی شدیدتر و اعزام
نیروهای کمکی برای جلوگیری از آشوب‌های احتمالی شدند.
با همه اینها،
پیامدهای این شکست سنگین بسیار فراتر از اعتراض‌های خیابانی عده‌ای از
هواداران فوتبال خواهد بود. تصمیم برزیل برای میزبانی بازی‌های جام‌جهانی
(با هزینه‌ای برابر 11میلیارددلار) باعث به‌راه‌افتادن موج گسترده‌ای از
ناآرامی‌ها و اعتراض‌ها شد. همه اینها نشان می‌دهد فوتبال دیگر جایی که در
گذشته در قلب مردم برزیل اشغال کرده بود را ندارد. به‌عبارت دیگر ذایقه
فوتبال مردم برزیل تا حدی دچار تغییر شده و طیف گسترده‌ای از طبقه متوسط
علیه زیرساخت‌های قدیمی و خدمات کهنه به پاخاسته است و شاید شکست سنگین
هشتم جولای نیروی محرکه جدیدی برای درخواست‌های اصلاحات باشد.
عملکرد نامناسب تیم فوتبال برزیل برابر آلمان بار دیگر رابطه بین فوتبال و
«مسایل جدی» یا به عبارتی شکایت‌های اقتصادی و سیاسی طبقه سرخورده متوسط
را نشان داد. این 90 دقیقه به دردناک‌ترین شکل ممکن نشان داد که ورزش برزیل
نیز در حال تجربه‌کردن همان عقب‌گردی است که بسیاری از برزیلی‌ها در
حوزه‌های مختلف جامعه شاهد آن هستند. حتی پیش از این شکست نیز ازدست‌دادن
ستاره‌ای مانند «نیمار» به‌دلیل مصدومیت باعث به وجودآمدن فضای یاس و
ناامیدی در میان هواداران برزیلی شده بود. بعد از شکست تلخ برزیل، یکی از
روزنامه‌های اصلی این کشور تصمیم گرفت راهکارها و مشاوره‌هایی از
روانشناسان را چاپ کند که طی آن راه‌های مقابله با پیامدهای روانی این شکست
روی کودکان و نوجوانان به والدین برزیلی آموزش داده شده بود.
نگرانی
مقام‌های برزیل کاملا توجیه‌پذیر است. اوج اعتراض‌ها و ناآرامی‌های خیابانی
در برزیل که ماه ژوئن سال گذشته میلادی و همزمان با مسابقات جام
کنفدراسیون‌ها برگزار شد مقدمه‌ای برای اعتراض‌ها علیه میزبانی جام‌جهانی
بود. درگیری‌های شدید میان معترضان و نیروهای خشمگین پلیس که گسترده‌ترین
تظاهرات در برزیل از زمان «فورا کولور» (موجی از تظاهرات که در سال 1992
میلادی به رهبری دانشجویان و با هدف استیضاح فرناندو کولور، رییس‌جمهوری
نامحبوب برزیل برگزار شد) بسیاری از شهروندان را شگفت‌زده کرده بود. تحقیر
مشهورترین نماد برزیل (تیم‌ملی فوتبال این کشور) به طور قطع نارضایتی‌های
دیگری را نیز به دنبال خواهد داشت. اما آیا این نارضایتیها سرنوشت سیاسی
روسف را تغییر می‌دهد؟
مجله انگلیسی ویک مینویسد وحشت شکست 7 بریک برزیل از آلمان در بازی‌های
جام‌جهانی سال‌ها در خاطر هواداران فوتبال در این کشور خواهد ماند اما این
مساله همچنین می‌تواند به قیمت تغییر سرنوشت سیاسی دیلما روسف، رییس‌جمهوری
برزیل در انتخابات ریاست‌جمهوری اکتبر تمام شود. منتقدان دیلما روسف
معتقدند تحقیر تیم‌ملی فوتبال برزیل در شرایطی که پیش از این نیز انتقادهای
زیادی از میزبانی این کشور وجود داشت آتش کینه‌های قدیمی از رییس‌جمهور و
سیاستهای او را شعلهور کرده و احتمالا باعث خواهد شد که روسف نتواند خود
را در مقام ریاست‌جمهوری ابقا کند.
چرا روسف محبوب نیست؟
دولت روسف از انتخابات 2010میلادی تاکنون با چالش‌های اقتصادی و اجتماعی
جدی روبه‌روست. روزنامه اینترنشنال‌بیزینس‌تایمز گزارش داده رشد اقتصادی
برزیل به دلیل تورم بالا متوقف شده است. تورم از زمان تصدی روسف 4/5درصد
افزایش داشته است. فساد نیز یکی از اتهامهایی است که محبوبیت دولت روسف را
کاهش داده است. گفته می‌شود هم‌اکنون کنگره برزیل در حال تحقیق درباره
فساد مالی شرکت نفتی «پتروبراس» است. این شرکت نفتی تحت کنترل دولت روسف
است.
حال در میانه این مشکلات، دولت مبالغ گزافی را صرف آمادهسازی شرایط برای
میزبانی بازی‌های جام‌جهانی کرد. آن هم در شرایطی که برزیلی‌ها به‌شدت از
افزایش کرایه حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه اتوبوس، خشونت پلیس و فساد و ولخرجی
دولت عصبانی بودند. روزنامه گاردین مینویسد برزیلی‌ها به‌دلیل خرج‌کردن
بیش از 10میلیارددلار برای میزبانی جام‌جهانی به‌شدت از روسف انتقاد
کردهاند، پولی که میتوانست برای بهبود سلامت عمومی، آموزش و وضعیت
حمل‌ونقل هزینه شود. البته شاید اگر شکست تیم‌ملی برزیل چهارسال پیش و
زمانی که برزیل رشد اقتصادی هفت‌درصدی را تجربه می‌کرد رقم خورده بود،
شرایط کاملا متفاوت بود.
در آن زمان رشد تولید ناخالص داخلی برزیل، این
تصور را در داخل و خارج این کشور ایجاد کرده بود که برزیل در عرصه جهانی
قدوقامت افراشته‌تری خواهد داشت. با این وجود وضعیت در حال حاضر به‌مراتب
بدتر است: پیش‌بینی می‌شود اقتصاد برزیل در سال‌جاری میلادی اندکی بیش از
یک‌درصد رشد داشته باشد. نرخ تورم نیز اخیرا برای یازدهمین‌بار از ژانویه
2011 از اهداف تعیین‌شده دولت فراتر رفته است. نرخ تورم در برزیل در حال
حاضر 6/5درصد است که به هیچ‌عنوان برای چشم‌انداز اقتصادی درازمدت و
میان‌مدت در این کشور مناسب نیست.
اهدافی که محقق نشد
جیم وایت، ستوننویس روزنامه دیلی‌تلگراف مینویسد دیلما روسف با دو هدف
عمده وارد جام‌جهانی شد: نشان‌دادن برزیل به‌عنوان کشوری مدرن، قابل
اعتماد، آماده برای فعالیتهای اقتصادی بزرگ و دیگری، پیروزی تیم‌ملی برزیل
در این تورنمنت. وایت مینویسد: «برای روسف اینکه اعضای تیم‌ملی برزیل
جام طلایی را بگیرند یک ضرورت بود. روسف میخواست به برزیلی‌ها نشان دهد
هزینه مبالغ کلان برای میزبانی ارزشش را داشته تا مردم این کشور به افتخار
پیروزی در این دوره از بازیها به جای اعتراض، در خیابان‌ها جشن بگیرند و
پایکوبی کنند. اما این تورنمنت نه‌تنها این نتیجه را نداشت، بلکه با باخت
سنگین برزیل به آلمان و قبول هفت‌گل بسیاری از برزیلی‌ها حس تحقیر شدیدی را
تجربه کرده و تمام نقشه‌های سیاستمداران برای بهرهبرداری از این فرصت نقش
برآب شد.»
نخستین واکنش به روسف پس از شکست برزیل
دیلما روسف در بازی نیمه‌نهایی فوتبال حضور نداشت اما به نوشته مجله فوربس
تماشاگران این بازی در استادیوم بلوهوریزونته علیه او شعار دادند. در بازی
برزیل و آلمان نیز وقتی که برزیل پنج‌گل از آلمان عقب بود، تماشاگران
برزیلی شعارهای تندی را علیه روسف سردادند. به نوشته گاردین، در شهر
سائوپائولو نیز تماشاگران خشمگین پس از بازی به خیابان‌ها ریخته و حتی پرچم
این کشور را به آتش کشیدند. روسف اما پس از این شکست در توییتر خود نوشت:
«من هم مانند هواداران و بازیکنان فوتبال از این شکست بسیار بسیار غمگین
هستم.» خبرگزاری بلومبرگ با اشاره به گستردگی عدم مقبولیت روسف گزارش داده
برخلاف انتظار، پس از شکست تیم‌ملی برزیل قیمت سهام در بازارهای بورس این
کشور افزایش یافت که دلیلش خوشبینی برزیلی‌ها به عدم پیروزی روسف در
انتخابات ریاست‌جمهوری اکتبر بود!
پیش‌بینی درباره انتخابات اکتبر
با درنظرگرفتن شرایط امروز برزیل می‌توان انتظار داشت با نزدیک‌شدن به
انتخابات ریاست‌جمهوری معترضان بار دیگر به خیابان‌ها بازگردند. نشریه
فارین‌پالیسی مینویسد، اعضای کابینه دیلما روسف و تیم انتخاباتی او از
هم‌اکنون جلساتی را برای بررسی تبعات سیاسی شکست تیم‌ملی برزیل آغاز
کردهاند. البته بعید به نظر میرسد کسی بتواند دقیق پیش‌بینی کند که شکست
تیم‌ملی برزیل، سرنوشت انتخابات اکتبر را تغییر خواهد داد چراکه اغلب
رای‌دهندگان نه‌فقط در برزیل که در سراسر جهان حافظه کوتاه‌مدتی دارند؛
به‌ویژه درباره رویدادهایی چون یک مسابقه فوتبال. نظرسنجیها در برزیل پیش
از بازی آلمان و برزیل مقبولیت روسف را حدود 44درصد نشان میداد.
گرچه برخی
از کاهش بیشتر محبوبیت روسف پس از بازی و تحقیر تیم‌ملی برزیل خبر دادند،
اما آگوستو کاسترو نِوس، تحلیلگر سیاسی این نظر را ندارد. او معتقد است
شکست برزیل در برابر آلمان تاثیر کوتاه‌مدتی بر آینده سیاسی روسف دارد اما
آنچه که رییس‌جمهوری برزیل باید به‌شدت نگران آن باشد، بحران اقتصادی و
تاثیرات ماندگار آن است. دیوید فلچر، تحلیلگر سیاسی نیز به روزنامه گاردین
میگوید: «جام‌جهانی‌های 1998، 2006 و 2010 هم همگی با شکست برزیلی‌ها به
پایان رسید اما بر رقابتهای سیاسی در این کشور تاثیری نداشت. او میگوید:
«فکر نمیکنم این باخت تاثیری بر انتخابات اکتبر داشته باشد اما احتمال
دارد برزیل در روزهای آینده شاهد اعتراض‌هایی به‌مراتب خشنتر باشد.» شاید
پیش‌بینی آینده دشوار باشد اما یک چیز مشخص است و آن اینکه دولت برزیل باید
کاملا هوشیار و مراقب باشد. کاهش رشد اقتصادی و نارضایتی طبقه متوسط ترکیب
بسیار خطرناکی را ایجاد کرده است که رویدادهایی چون شکست تیم‌ملی می‌تواند
حکم یک جرقه را برای به آتش‌کشیدن این انبار باروت داشته باشد.
لطفا چاپ كن فرارو