موضوع حرف‌های ما آشوراده است. جزیره‌ای در دریای خزر و در جغرافیای استان گلستان که هنوز پای لودرها به آن باز نشده و با طبیعت منحصربه‌فرد و دست نخورده‌اش همچنان جزو معدود پناهگاه‌های حیات‌وحش ایران است. این روزها اسم آشوراده که می‌آید دل خیلی‌ها می‌لرزد. از همان روزی که حسن روحانی، رئیس جمهوری به استان گلستان رفت و در جمع خبرنگاران محلی خبری ناخوش برای فعالان محیط‌زیست داشت، «آشوراده به مرکز گردشگری تبدیل می‌شود.» بعد از این سفر بود که خبر رسید «سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری» و «محیط‌زیست» تفاهمنامه‌ای امضا کرده‌اند که آشوراده را، این جزیره کوچکِ آرام را برای راه‌اندازی یک منطقه نمونه گردشگری به بخش خصوصی واگذار کنند.
آشوراده، حالا اگر نه‌تنها موضوع اما مهم‌ترین مسأله زیست‌محیطی کشور است، جزیره کوچکی در همسایگی پناهگاه حیات‌وحش میانکاله که از سال‌ها پیش عده‌ای تلاش می‌کردند آن را به منطقه‌ای توریستی تبدیل کنند و حالا خیلی‌ها می‌گویند با این تفاهم‌نامه جدید باید غزل خداحافظی با روزهای خوب آشوراده را خواند.
در روزهای اخیر و در شرایطی که بحث آشوراده میان فعالان زیست‌محیطی بالا گرفته خیلی‌ها از حسین مرعشی به‌عنوان یکی از سرمایه‌گذاران پروژه گردشگری آشوراده نام می‌بردند. او در سال‌های پایانی ریاست‌جمهوری سیدمحمد خاتمی، معاون او و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بود. آشوراده، نقطه مشترک گفت‌وگوی ما با حسین مرعشی است. او اما هرگونه مشارکتی در این پروژه گردشگری را رد می‌کند و می‌گوید: «آشوراده ظرفیت سرمایه‌گذاری سنگین و پروژه‌های گردشگری بزرگ را ندارد. چنانچه سرمایه‌گذاری بزرگی در زمینه گردشگری در این جزیره انجام شود، تنها جزیره ایرانی خزر از نفس می‌افتد.»
در روزهای اخیر و همزمان با بحث‌ها و نقد و نظرهایی که درباره آشوراده شکل گرفته است، عده‌ای از شما به‌عنوان یکی از سرمایه‌گذاران اصلی این پروژه نام می‌برند، شما یکی از کسانی هستید که می‌خواهید در آشوراده سرمایه‌گذاری کنید؟
من قصد هیچ سرمایه‌گذاری در آشوراده را ندارم.
این روزها در محافل زیست‌محیطی گفته می‌شود که شما از حامیان این پروژه هستید و برای اجرایی شدن آن تلاش می‌کنید.
نه این خبرها درست نیست. من که ارتباطی با دولت فعلی ندارم و اصلا در دولت نیستم و از جزییات تصمیمی که برای آشوراده گرفته شده هم بی خبرم. فقط شنیدم سازمان‌های محیط‌زیست و میراث فرهنگی، تفاهمنامه‌ای امضا کرده‌اند که آن‌جا را به یک منطقه گردشگری تبدیل کنند.
اما شما سال‌ها پیش برای اجرای طرح مشابهی در این منطقه اقدام کرده بودید، درست است؟
سال‌ها پیش زمانی که آقای مهیمنی استاندار گلستان بودند. گروه توسعه و عمران کرمان را دعوت کردند که برای اجرای یک طرح گردشگری در استان گلستان و در منطقه آشوراده با آنها همکاری کنیم. قرار بود این پروژه در قالب طرحی توسط سازمان مناطق گردشگری اجرایی شود. آن زمان ٣٨٠ هکتار از اراضی آشوراده را که دارای سند بود و این سندها به نام سازمان همیاری شهرداری استان گلستان بود، به سازمان مناطق گردشگری واگذار کردند. این سازمان برای اجرای طرح گردشگری در آشوراده مطالعاتی را انجام داد. با توجه به این‌که آن‌جا بخشی از پارک ملی میانکاله است این سازمان علاوه بر دریافت نظرات کارشناسان داخلی از گروهی از مشاوران خارجی دعوت کرد تا در این زمینه مطالعاتی انجام دهند و نتیجه را اعلام کنند. این مشاوران در پایان مطالعاتشان اعلام کردند این منطقه به دلیل شرایط خاص زیست‌محیطی قابلیت اجرای طرح‌های گسترده گردشگری را ندارد و نمی‌توان طرح‌هایی با تراکم بالا را در آن‌جا اجرا کرد. پیشنهادی که آنها درنهایت به ما ارایه کردند این بود که در این محدوده فقط امکان طبیعت‌گردی با تراکم خیلی کم وجود دارد. بعد از این مطالعات و در پی صحبت‌هایی که با سازمان محیط‌زیست هم انجام شد عملا اجرای طرح توسعه گردشگری در این منطقه منتفی شد و بعد از آن این پروژه ادامه پیدا نکرد.
اما بعدها توافقاتی را که با همین سازمان مناطق گردشگری شده بود، غیرقانونی دانستند.
کار غیرقانونی آن‌جا انجام نشده بود. یک سازمان ٣٨٠ هکتار از اراضی آشوراده را که سند داشت، واگذار کرده بود و عملا ماجرا هم ملغی شده بود. در سال‌های بعد همان کسانی که می‌گفتند ما کار غیرقانونی انجام دادیم، در دولت قبل به بهانه حفاظت از محیط‌زیست آمدند با سروصدا آن اسناد را باطل کردند اما بعد آمدند از موضع دولت برای آشوراده آگهی دادند و اعلام کردند که دنبال سرمایه‌گذار می‌گردند. ظاهرا با سرمایه‌گذاری هم توافق کردند ولی هیچ‌گاه کار انجام نشد.
آن زمان چطور ٣٨٠ هکتار از اراضی آشوراده را به شما فروختند؟
به من نفروختند. این زمین‌ها به سازمان مناطق گردشگری واگذار شد.
مگر این اراضی جزو اراضی ملی و حفاظت‌شده نبود؟ چطور اراضی حفاظت‌شده را واگذار کردند؟
نه این ٣٨٠ هکتار بخشی از زمین‌های آشوراده بود که قبل از انقلاب اعمال ماده ٥٦ شده بود و در واقع این محدوده جزو مستثنیات مالکان قدیمی آشوراده تلقی شده بود. این زمین‌ها پیش از این به سازمان همیاری شهرداری‌ها واگذار شده بود و این سازمان با استناد به همین سندها این ٣٨٠ هکتار را به سازمان مناطق گردشگری واگذار کرد. سازمان مناطق گردشگری هم بعد از انجام مطالعات با توجه به نتایج و نظرات مشاوران به این نتیجه رسید که اجرای این طرح در آشوراده ممکن نیست. هزینه‌های مطالعات را هم داد اما هیچ‌گاه پروژه گردشگری را در این محدوده اجرا نکرد.
آقای مرعشی آن زمان واقعا براساس نتایج مطالعات و نظرات مشاوران اجرای طرح گردشگری در آشوراده منتفی شد یا مقاومت‌ها و فشارهای فعالان زیست‌محیطی کار را متوقف کرد؟
آنچه عملا موجب شد طرح توسعه گردشگری در این منطقه متوقف شود نتایج همان مطالعات بود. این مطالعات خیلی دقیق انجام شده بود و نشان می‌داد آشوراده جای مناسبی برای اجرای یک پروژه سرمایه‌گذاری گردشگری نیست و اساسا اجرای پروژه به شکلی که کارشناسان مشاور اعلام کرده بودند، توجیه اقتصادی ندارد. وقتی نتایج این بود سازمان مناطق گردشگری هم اعلام کرد که برای سرمایه‌گذاری در آشوراده آمادگی ندارد.
این مطالعات چه زمانی انجام شد؟
فکر می‌کنم در سال‌های ٨٣ تا ٨٥ بود.
مشاوران چه شرکتی و از چه کشوری این مطالعات را انجام دادند؟
نام شرکتی که این مطالعات را انجام داد به خاطر ندارم اما مشاوران فرانسوی بودند.
پیشنهادی که آنها بعد از مطالعات ارایه کردند ممنوعیت توسعه گردشگری بود؟
جمع‌بندی این مطالعات این بود که آشوراده اکوسیستم بسیار حساسی دارد و تنها امکان اجرای طرح‌های محدود گردشگری به صورت طبیعت‌گردی در آن وجود دارد. مشاوران فرانسوی حساسیت محیط‌زیست این محدوده را بسیار بالا توصیف کرده بودند و حتی گفته بودند در اجرای مسیرهای پیاده گردشگری برای همان طبیعت‌گردی محدود هم باید مسیرهای چوبی با فاصله نیم متر از سطح زمین اجرا شود و حتی اقامتگاه‌ها را هم به صورت آلاچیق‌های جنگلی و چوبی پیش‌بینی کرده بودند. در دوره آقای احمدی‌نژاد هم یک‌بار همان سرمایه‌گذاری که با دولت توافق کرده بود تا طرح‌هایی را در آشوراده اجرا کند با من دیدار کرد .به او گفتم که چنین مطالعاتی انجام شده و مشاوران ما را از اجرای پروژه‌های بزرگ در این محدوده منع کرده‌اند. من به همین دلایل نه‌تنها پیگیر اجرای هیچ طرحی در آشوراده نیستم بلکه با اجرای طرح‌های بزرگ گردشگری در این محدوده هم مخالفم. به دوستان دولت هم توصیه می‌کنم که در مورد آشوراده با احتیاط و حساسیت خیلی زیاد عمل کنند و تصمیم بگیرند.
خلیج گرگان و شبه جزیره میانکاله زیست بوم خاصی است، هم برای تخم‌ریزی ماهیان خاویاری، هم برای پرندگان مهاجر و هم برای بعضی از گونه‌های حیوانی که در پناهگاه حیات‌وحش میانکاله زندگی می‌کنند. پروژه گردشگری در آشوراده باید در قالب طرح محدود طبیعت‌گردی اجرا شود. آن‌جا جای سرمایه‌گذاری‌های سنگین نیست، اگر این کار هم بخواهد انجام شود باید توسط سازمان‌های عمومی و دولتی انجام شود چون بخش خصوصی طبیعتا به سودآوری فکر می‌کند و دغدغه زیادی برای حفظ محیط‌زیست ندارد.
شما الان با اجرای این طرح مخالف هستید اما زمانی که خودتان رئیس سازمان میراث فرهنگی بودید بحث توسعه گردشگری در آشوراده مطرح شد و زمین‌ها به همان سازمان مناطق گردشگری واگذار شد و بحث‌های زیادی هم در مورد این واگذاری و اسناد این زمین‌ها در گرفت. حالا چطور دیدگاه شما تغییر کرده است؟ آن زمان هم به همین صورت فکر می‌کردید؟
نه این‌طور که شما می‌گویید و رسانه‌ها می‌گویند نبوده است. من توضیح دادم که پیشنهادی درباره آشوراده مطرح شد در زمانی که من رئیس سازمان بودم و خانم ابتکار هم رئیس سازمان محیط‌زیست. آن زمان یکی از معاونان خانم ابتکار هم مشاور من بودند و مسئول کنترل پروژه. صرف نظر از حواشی مربوط به آشوراده آنچه مهم است این است که از سال‌های دور مسئولان محلی استان گلستان اصرار دارند و علاقه‌مندند که این استان و همچنین آشوراده به منطقه مهم گردشگری کشور تبدیل شود و در آن‌جا اتفاقی بیفتد. به همین دلیل هم این موضوع در دوره‌های مختلف مطرح می‌شود و با رفت و آمد هر دولتی این پروژه مطرح می‌شود تا به اجرا در بیاید. با اصرار و حمایت آنهاست که اساسا بحث سرمایه‌گذاری در آشوراده هرچند وقت یک‌بار مطرح می‌شود. آنها به شدت پیگیر هستند که طرح‌هایی مشابه را در این منطقه به اجرا بگذارند.
اتفاقا سازمان محیط‌زیست همیشه مقاومت لازم را در دفاع از میانکاله و آشوراده داشته است حتی در مقطعی که من رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و خانم ابتکار هم رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست بودند فشار مقامات محلی تا جایی پیش رفت که عده‌ای می‌خواستند آشوراده را از پارک ملی میانکاله خارج کنند. خود من به‌عنوان رئیس سازمان میراث فرهنگی گفتم این کار مصلحت نیست و خواهش کردم متوقف شود چون حفظ محیط‌زیست بر سرمایه‌گذاری ارجحیت داشت. در آن زمان پرونده آشوراده بسته شده بود. قرار نبود هیچ اتفاقی آن‌جا بیفتد. ایجاد یک منطقه گردشگری در آشوراده هم بیشتر خواسته‌ای است که در استان گلستان خیلی پررنگ است و من فکر می‌کنم با همین فشارهاست که الان چنین تصمیماتی گرفته شده. هرچند که به نظر من سازمان محیط‌زیست نباید از مواضع قبلی‌اش در حفظ آشوراده عقب‌نشینی می‌کرد.
