آبدانان در جنوب شرقی استان ایلام بین دو کوه کبیرکوه و دینارکوه واقع شده و به‌علت داشتن چشمه‌های آب گوارا در سال‌های نه چندان دور، آن را «سراب» میخوانند که به مرور زمان آبدانان نامیده شد.
آبدانان دارای دو اقلیم متفاوت است، یک اقلیم دشت و نواحی گرمسیری مانند دشت مورموری و آبطاف و یک اقلیم کوهستانی بخش مرکزی با آب و هوای معتدل، وجود آثار زیادی از دوران ساسانی در این شهرستان اهمیت این منطقه در دوران ساسانی را نشان می‌دهد.
فرماندار آبدانان گفت: پارسال، پذیرای 33 هزار نفر در تعطیلات نوروزی بودیم که در مقایسه با سال‌های گذشته، 20 درصد افزایش را نشان می‌دهد و همه‌ی توان خود را بکار می‌گیریم که امسال به بهترین نحو ممکن از مسافران و گردشگران نوروزی پذیرایی کنیم.
«مجید عسگری» با اشاره به این‌که 10 هزار بسته‌ی فرهنگی مختص به آبدانان در میان مسافران نوروزی توزیع می‌شود، گفت: در آبدانان 69 اثر تاریخی و طبیعی ثبت شده در فهرست آثار ملی وجود دارد که از لحاظ گردشگری در استان جایگاه مناسبی دارد و ایام نوروز فرصت مناسبی برای معرفی آثار و اماکن دیدنی به گردشگران نوروزی است.
اماکن مذهبیامامزاده سید صلاح الدین محمد(ع) در ضلع جنوبی شهر آبدانان و از نوادگان امام محمد باقر(ع) است که بقعه آن مربوط به اواخر قرن هفتم هجری قمری است.
رئیس اداره‌ی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان آبدانان در این‌باره گفت: بقعه‌ی امامزاده سید صلاح الدین محمد(ع) مربوط به دوران سلجوقی – ایلخانی است و از نظر سبک معماری، به بنای دانیال نبی در شهرستان شوش از استان خوزستان شبیه است و از گچ و آجر ساخته شده و دارای گنبد دوپوش و نیم کروی داخلی است که در جنوب این امامزاده و در روستای جابر انصار، امامزاده پیرمحمد واقع شده است.
«مجید اولاد» با اشاره به امامزادگان کوه‌نشین آبدانان گفت: امامزاده سید محمد کوه‌نشین همراه با برادر بزرگوارش امامزاده سید احمد کوه‌نشین از نوادگان امام موسی کاظم(ع) از امامزاده‌هایی هستند که به فاصله‌ی یک کیلومتری از هم در شرق روستای سراب نقل در کله باد کبیرکوه شهرستان آبدانان قرار دارند.
وی افزود: امامزاده سید محمد و سید احمد کوه‌نشین به فاصله‌ی حدود صد کیلومتر از شهرستان آبدانان قرار دارند که تا چندسال پیش فقط از طرف ماژین دره شهر راه ارتباطی مناسب به این دو امامزاده وجود داشته است که در سال 89 با احداث جاده مناسب، راه دسترسی به آن از آبدانان – سرابباغ – گل گل و سراب نقل و جاده کوهستانی مواز است که علت معروفیت آن‌ها به‌علت زندگی این امامزادگان بزرگوار در بالای کوه برای مبارزه با خلفای عباسی بوده است.
امامزاده شاه احمد در روستای هلیوه آبدانان در فاصله‌ای چند کیلومتری از این دو امامزاده بزرگوار به‌عنوان اماکنی مذهبی و میعادگاهی برای عاشقان و ارادتمندان به ذریه پاک رسول الله هستند.
اماکن تاریخیکارشناس میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان آبدانان گفت: قلعه باستانی پشت قلعه در چهار کیلومتری جنوب شهر آبدانان قرار دارد و از قسمت‌هایی مانند در ورودی، بارو، برج‌ها، شاه‌نشین و تونل انتقال آب ساخته شده است که مصالح بکار برده شده در این بنا ملات، گچ نیمکوب و سنگ است.
« محمد دامیار» افزود: مساحت این بنا حدود 7000 مترمربع است و باروی بیضی شکل قلعه دورتادور قلعه فرا گرفته و در قسمت‌هایی از میان رفته و در سالم‌ترین جاها ارتفاعی حدود 4 متر دارد که این دیوار دارای قطری متغیر و بین 90 تا 130 سانتی‌متر است.
«نورالدین مرادی» دبیر مطالعات اجتماعی در مدارس آبدانان گفت: این قلعه با توجه به عواملی مانند مصالح بکار برده شده در ساخت آن، نحوه اجرای طاق‌ها، مطالعه و بررسی سفال‌های سطحی، پلان و نقشه تپه و مقایسه با سایر آثار دوران ساسانی، متعلق به دوران ساسانی است که در دوران اسلامی هم به حیات خود ادامه داده است.
قلعه هزاردر نیز یکی از قلعه‌های باستانی مهم در آبدانان است که نسبت به دیگر آثار تاریخی سالم‌تر بوده و متعلق به دوران ساسانی است.
دامیار در این‌باره گفت: قلعه‌ی باستانی هزاردر از 1400 سال پیش و در عصر ساسانی تا اوایل دوره اسلام دارای حیات بوده و از شاخصه‌های معماری این بنا می‌توان به داشتن دالان‌های بلند، اتاق‌های کوچک اطراف دالان‌ها، بادگیر و نورگیر برای خنک کردن قلعه و راهروهای متعدد اشاره کرد و داشتن درب و پنجره و طاقچه‌های فراوان در فرهنگ عام، نام هزادر را برای آن شایسته ساخته است.
وی اظهار کرد: این قلعه تدافعی بوده و کاربرد امارتی و نظامی داشته و با 1800 مترمربع با مصالحی هم‌چون سنگ، قلوه سنگ و گچ نیمکوب ساخته شده است.
جولیان با نام محلی « ژیلیو » در دامنه‌ی کبیرکوه و روستای چم کبود از توابع شهرستان آبدانان با قدمتی بیش از 1500 سال، سندی بر قدمت تاریخی شهرستان آبدانان است.
این شهر تاریخی در قسمت شمالی روستای چم کبود به فاصله‌ی سه کیلومتری از این روستا با جاده دسترسی بین مزارع و یکی از مشخصه‌های اصلی معماری ایران باستان در این منطقه است.
این کارشناس میراث‌فرهنگی گفت: جولیان به معنی خانه زندگی و آب به‌عنوان یکی از عناصر مقدس و مورد نیاز مردم زاگرس میانی از جمله مردم شهر جولیان بوده و در زمان‌های نسبتاً دور، جولیان با « نخجیر کول رو » یکی از کشتارگاه‌های تاریخی خسروان، شاهان و عمرای عهد ساسانی در ارتباط بوده و بر دشت و زمین‌های زراعی روستای چم کبود که یکی از حاصلخیزترین اراضی این دیار بوده، اشراف کامل داشته است.
وی ادامه داد: شهر تاریخی جولیان یکی از مراکز حوزه‌ی زاگرس و ارتباط دهنده ماسبزان (به معنای ماهی بازان ) که یکی از ایالت‌های سیمره بوده است با شهرهای سرابباغ و مناطق دهلران و حوضه‌ی کرخه در خوزستان بوده است.
این کارشناس میراث‌فرهنگی خاطرنشان کرد: در این شهر تاریخی توسط لوله‌های سفالی، آب چشمه مجاور مه کوله(ماه کوله) را به یک منبع آب کوچک در داخل شهر هدایت می‌کرده‌اند که احتمالاً علت نامگذاری این شهر بنام جولیان، همان جوی و خانه بوده است.
دامیار اظهار کرد: شهر تاریخی جولیان متعلق به عصر ساسانیان با قدمتی بیش از 1500 سال و 5000 نفر جمعیت داشته است که در آن زمان شهری با موقعیت استراتژی برای شاهان ساسانی بوده است.
وی به بقایای قلعه جولیان هم اشاره کرد و افزود: بقایای قلعه‌ی جولیان هم در این شهر تاریخی وجود دارد که در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
شهر تاریخی «چورَه» در ارتفاعت دینارکوه و به فاصله‌ی چهل کیلومتری از مرکز شهر آبدانان در کنار دره‌ای به نام کول امّار(انبار) به مساحت 1800 مترمربع قرار دارد.
کارشناس میراث‌فرهنگی، قدمت این شهر تاریخی را بیش از 1500 سال دانست و گفت: این شهر در رأس ارتفاعات دینارکوه، مشرف بر راه‌های دینارکوه مسیر آبدانان به دهلران قرار دارد که از اهمیت فراوانی برای کاروان‌ها برخوردار بوده است و راه‌های ارتباطی در این مسیر وجود داشته است.
وی هم‌چنین اظهار کرد: قبرستان این شهر نیز از دوران تاریخی بهره‌مند است و از چشمه‌ای در فاصله هفتصد متری شمال این شهر برای تأمین آب آشامیدنی مردم این شهر استفاده می‌شده است.
مقبره سنگی که در شهر مورموری شهرستان آبدانان وجود دارد، حکایت از سکونت و زندگی در بیش از 1800 ساله در این شهر را دارد. «سنگ سیلا» در یک کیلومتری جنوب شهر فعلی مورموری با فاصله 55 کیلومتری از مرکز آبدانان قرار دارد.
به گفته‌ی دامیار، این مقبره در دل صخره‌های رسوبی(تُووِر) آن منطقه با در ورودی مربع شکلی نمایان است که ارتفاع دهانه مقبره سنگی سنگ سیلا، بیش از 2 متر و 50 سانتی‌متر و رو به جنوب غربی بطرف غروب خورشید است. درون این مقبره، صیقلی و دارای یک برآمدگی تراش خورده برای خوابانیدن اجساد و یک طاقچه کوچک به ارتفاع 20 در 10 سانتی‌متر برای روشن کردن شمع یا هر وسیله دیگر قابل رؤیت است. این مقبره سنگی مربوط به عصر ساسانیان و اقوام ایرانی ساکن در شهر مورموری است که نوع کفن و دفن آئین‌های مختلف ایرانی( سوشیانس = اعتقاد به آخرت ) حکایت دارد.
اماکن تفریحی و دیدنیدر 25 کیلومتری شهر آبدانان و در فاصله‌ی 8 کیلومتری سرابباغ و در حاشیه‌ی غربی روستای سیاه گاو دو دریاچه طبیعی و زیبا به‌وسیله‌ی کانالی طبیعی به عرض حدود 2 متر و عمق 1 متر و به طول تقریبی 9 متر به هم مرتبط هستند که همگان آن را به آکواریومی طبیعی و نعمتی خدادادی و بی‌نظیر می‌دانند و در دنیا نظیر آن مشاهده نشده و تنها دریاچه‌ی دو قلوی طبیعی در دنیاست.
این دریاچه‌های بیضی شکل با پوشش گیاهی مناسب در فصل بهار آبی زلال دارند که اطراف دریاچه‌ها را دشت‌ها و کوه‌های نسبتاً مرتفع فراگرفته است و جلوه‌های طبیعی بهاری و پائیزی این مکان جذاب و دیدنی است. گلزارهای حاشیه دریاچه و پرندگانی که برای آب خوردن به این نعمت خدادادی می‌آیند، گردشگاه جالبی را به وجود آورده است. وسعت دریاچه‌ی دوقلوی سیاه گاو تقریباً سه هکتار است و سراب‌های مذکور به‌صورت جوشان از سازندهای گچساران سرچشمه می‌گیرند و این مکان در فصول بهار و پاییز پذیرای خیل عظیمی از گردشگران و بازدیدکنندگان است.
هم‌چنین در 25 کیلومتری شهر آبدانان کوه دینارکوه با مناظر زیبای درختان بلوط و طبیعتی وصف‌انگیز قرار گرفته که بازدید آن در فصل بهار به گردشگران و مسافران نوروزی پیشنهاد می‌شود. پوشش گیاهی و وجود چشمه‌هایی در فصل بهار زیبایی این طبیعت را دوچندان می‌کند.
غار طبیعی مژاره در فاصله 25 کیلومتری دامنه کبیرکوه و در قسمت شرق شهرستان آبدانان مکانی کاملاً بکر و زیبا برای حضور گردشگران است.
به گفته‌ی دامیار، این غار با عمق و طول بیش از 25 متر و ارتفاع دهانه غار 5.3 متر با دیواره‌های گچی و قندیل‌های آهکی و گچی با 3 حوضچه آب به مساحت 21، 18 و 30 متر مربع هستند.
وی افزود: به‌واسطه‌ی دشت مژاره در پائین‌دست کبیرکوه، این غار بنام غار مژاره نام گرفته است اما در واقع نام این غار، کول هما است که قدمت این غار به دوران دوم و سوم زمین‌شناسی بر می‌گردد و از نوع زمین‌های جوان بشمار می‌آید که در ارتفاع بیش از هزار متری از سطح دریا در ارتفاعات کبیرکوه آبدانان جلوه زیبایی به این منطقه داده است.
غار طبیعی کبوتر یا به زبان محلی «کموتَر لُو» مأمنی برای کبوتران منطقه در دل دینارکوه آبدانان، این روزهای بهاری شاهد حضور دسته‌ای و فوج فوج کبوتران در این محل است. به یقین می‌توان گفت هر آن‌که از این مسیر گذر کند بی‌شک در کنار این غار توقفی کرده و این اثر طبیعی خداوندی را تحسین می‌کند. این غار طبیعی، دهانه‌ی 10 متر، عمق 20 متر بصورت عمودی و بیش از 300 متر عمق افقی دارد که در این فصل از سال کبوتران به‌صورت دسته‌ای در این محل دیده می‌شوند و لانه‌ای مناسب برای آنان است.
آبشار زیبای ماهوته در روستای ماهوته از توابع بخش مرکزی شهرستان آبدانان با ارتفاع حدود پنج متر و آثار دیدنی و گردشگری بسیاری در آبدانان وجود دارد که آماده پذیرایی از گردشگران نوروزی است.
زحمت میدادید یه خبرنگار افتخاری چهارتا عکس نوروزی میگرفت واستون