در حالی که کشورهای فرانسه و آلمان به دنبال بازگرداندن روابط تجاری به دوران پیش از تحریم‌ها هستند، روسیه نیز نمی‌خواهد سهم خود از بازار جهانی نفت و تجارت با ایران را از دست بدهد.
خبرگزاری‌های رویترز، بلومبرگ و خبرگزاری فرانسه در گزارش‌های جداگانه‌ای ضمن اشاره به پیشینه روابط تجاری آلمان و فرانسه با ایران تحلیل خود از دوران پساتحریم را ارائه کرده‌اند. در این گزارش‌ها به نگرانی روس‌ها از کاهش سهم در بازار نفت جهانی و همچنین کاهش سهم در تجارت با ایران اشاره شده است.
آلمان منتظر سوت آغاز
به گزارش خبرگزاری رویترز، مارتین هرنکنت، موسس یک شرکت آلمانی که در زمینه تولید تجهیزات حفر کانال فعالیت می‌کند، در حال آماده شدن برای روزی است که ایران دوباره برای تجارت و کسب‌وکار آزاد باشد. این خبرگزاری ضمن اشاره به این موضوع که وی اخیرا به تهران سفر کرده و با مسوولان وزارت نیرو و اداره آب و فاضلاب دیدار کرده است، افزود که قبل از تحریم‌ها، این شرکت، 10 تا 15 میلیون یورو (11 تا 17 میلیون دلار) مبادله تجاری با ایران داشت. این شرکت دفتر خود در تهران را باز نگه داشته و به امید روزی است که با انعقاد توافق جامع هسته‌ای، بتواند پروژه‌های پرسودی نظیر توسعه متروی تهران را به دست بیاورد. هرنکنت در ادامه به رویترز گفت: «من از پروژه‌هایی که در ایران در حال انجام است اطلاع دارم و آماده امضای آنها پس از لغو تحریم‌ها هستم.» این شرکت مانند دیگر شرکت‌های آلمانی خود را برای بازگشت به بازار ایران آماده می‌کند. در حالی که فرصت نهایی دور جدید مذاکرات هسته‌ای روز سه‌شنبه پایان می‌یابد، یک مقام ارشد آلمانی گفت: «رقابتی که بین شرکت‌ها برقرار است درست مانند مسابقه قایقرانی می‌ماند. همه تلاش دارند در بهترین جایگاه قرار بگیرند و زمانی که سوت شروع مسابقه زده می‌شود، اولین نفری باشند که به سوی بازار ایران سرازیر شوند.» وی افزود: «این شرکت‌ها تلاش دارند ارزیابی کنند که آیا روابط قدیمی خود با ایران همچنان معتبر است یا خیر. آیا آنها می‌توانند به افرادی که می‌شناسند اتکا کنند یا باید روابط جدیدی را ایجاد کنند.»
در ادامه این گزارش به این موضوع اشاره می‌کند که پیشینه روابط تجاری و فرهنگی آلمان با ایران به قرن نوزدهم میلادی برمی‌گردد و می‌افزاید: آلمان بر خلاف روسیه و انگلیس، هیچ تاریخچه امپریالیستی‌ای در منطقه ندارد و این موضوع آلمانی‌ها را به شرکایی جذاب تبدیل کرده است. شرکت‌های آلمانی از اواخر دهه 1930 میلادی تقریبا در همه پروژه‌های مهم صنعتی ایران از جمله خط آهن عبوری از ایران نقش داشته‌اند. اما طی سال‌های تحریم، کشورهایی همچون چین، امارات، کره جنوبی، ترکیه و هند جای آلمان را در ایران گرفته‌اند. این گزارش به حجم مبادلات تجاری بین ایران و آلمان اشاره کرده و بیان می‌کند که صادرات کالاهای آلمانی به ایران از 4/ 4 میلیارد دلار در سال 2005 به 8/ 1 میلیارد دلار در سال 2013 رسیده است.
این مقام آلمانی به شرکت‌هایی نظیر فولکس واگن و دایملر به‌عنوان شرکت‌هایی که مترصد بازگشت به بازار ایران هستند اشاره می‌کند. به‌‌علاوه فولکس واگن اعلام کرده که هیچ‌گونه فعالیت تجاری با ایران را از سر نگرفته است. دایملر نیز در این خصوص گفته که به دقت در حال رصد کردن وضعیت ایران است، اما هرگونه معامله یا ورود مجدد به بازار ایران را موکول به نتیجه مذاکرات هسته‌ای کرده است.
اما یک کارشناس آگاه در فولکس واگن گفت که البته گفت‌وگو‌هایی در جریان است. وی اشاره کرد که شرکت‌های دیگر نیز چنین گفت‌وگو‌هایی را با ایران انجام داده‌اند. وی افزود: «اقداماتی نیز در پشت صحنه انجام شده تا ببینیم چه ابزارهایی برای از سرگیری همکاری‌ها با ایران مورد نیاز خواهد بود.»
این خبرگزاری درخصوص بخش خصوصی ایران به این نکته اشاره می‌کند که در طول این سال‌ها بخش خصوصی به دلیل تحریم‌ها از منابع خارجی محروم بوده و در جست‌وجوی سرمایه‌گذاری و تخصص خارجی است. در حال حاضر اقتصاد ایران عمدتا متکی به صادرات نفت و گاز است. سخنگوی شرکت زیمنس این هفته گفت: «این شرکت قبل از اتخاذ هر تصمیمی درخصوص ایران، مترصد نتایج مذاکرات هسته‌ای بوده است و در صورت هر گونه تغییری در ایران ما آماده از سرگیری روابط خود با ایران هستیم.» گابریل سیگمار، وزیر اقتصاد و انرژی آلمان در جلسه‌ای در برلین گفت که در حال تدارک سفری به تهران در یک ماه آینده است. هرچند این سفر هنوز قطعی نشده است. یک منبع نزدیک به دولت آلمان می‌گوید: «صنایع آلمانی واقعا می‌خواهند به بازار ایران وارد شوند. آنها نگران هستند که اگر تعلل کنند، شرکت‌های فرانسوی یا حتی آمریکایی قبل از آنها وارد عمل شوند.» وی افزود: «اما اگر آنها اکنون وارد شوند، ایرانی‌ها ممکن است به این نتیجه برسند که دیگر نیازی به توافق هسته‌ای نیست، زیرا تحریم‌ها عملا بدون توافق هم از هم فروپاشیده است. ما از هر موقعیتی استفاده می‌کنیم تا به صنایع آلمانی بگوییم خونسردی خود را حفظ کنند.»
رقابت شانه به شانه شرکت‌های فرانسوی
به گزارش فرانس پرس، اگرچه از آغاز مذاکرات هسته‌ای با ایران، فرانسه سختگیرانه‌ترین مواضع را داشته است، اما اکنون با نزدیک شدن به زمان توافق، پاریس باید خود را برای ورود به تجارت با ایران و بهره بردن از بازار دست نخورده این کشور آماده کند. یک دیپلمات ارشد غربی گفت: «نخستین نتیجه توافق باز شدن درهای ایران خواهد بود. این همان چیزی است که کشورهای غربی منتظرش هستند. آنها طوری به یکدیگر تنه می‌زنند که انگار در نقطه شروع یک مسابقه ماراتن قرار دارند و به دقت همدیگر را زیر نظر دارند.»
ظرفیت‌های بازار ایران
به گفته یک اقتصاددان فرانسوی، پس از سال‌ها تحریم سخت، کشورهای مختلف اکنون آماده از سرگیری تجارت با ایران هستند. ایران با جمعیتی 77 میلیون نفری، چهارمین ذخایر بزرگ نفت و دومین ذخایر بزرگ گاز جهان را در اختیار دارد.
هرگونه توافقی بین ایران و قدرت‌های جهانی موجب لغو تدریجی تحریم‌ها علیه ایران خواهد شد. در ادامه این گزارش به نقل از علی آهنی سفیر ایران در فرانسه در سال 2013 آمده است: «مراقب باشید دیر نکنید. باید خودتان را آماده کنید. بازار منتظر شما نخواهد ماند و رقبای شما قبلا آنجا هستند.» این وضعیت تنها در مورد فرانسه صادق نیست. روسیه و چین تلاش دارند تا سهم خود را از اقتصاد ایران حفظ کنند و آن را افزایش بدهند. شرکت‌های آمریکایی نیز که مدت‌ها از بازار ایران محروم بوده‌اند تمایل به بازگشت دارند.
بازیابی اعتماد گذشته
فرانسه قبل از تحریم‌ها حضوری قدرتمند در بازار ایران داشت و دو شرکت خودروسازی این کشور (رنو و پژو) بازیگران اصلی در بازار خودرو این کشور بودند. شرکت توتال فرانسه نیز در بخش نفت ایران فعال بود. اما براساس آمارهای دولت فرانسه، حجم مبادلات تجاری دو طرف از 4 میلیارد یورو در سال 2004 میلادی، به تنها 500 میلیون یورو در سال 2013 میلادی افت کرد. کارلوس تاوارس، رئیس شرکت خودروسازی پژو سیتروئن فرانسه گفت: «متاسفانه ما به شدت هدف انتقادات جامعه ایرانی قرار داریم. آنها معتقدند ما در دوران سختی تنهایشان گذاشته‌ایم.» وی افزود: «شرکت‌های چینی از قبل در بازار ایران هستند و بازسازی اعتماد (ایرانی‌ها) کار دشواری است.» اعضای فدراسیون کارکنان فرانسوی (ام‌ای‌دی‌ای‌اف) قرار است در ماه سپتامبر برای از سرگیری روابط اقتصادی به تهران سفر کنند.
روسیه بزرگترین بازنده بازگشت نفت ایران
خبرگزاری بلومبرگ نیز به تلاش‌هایی که ایران برای دستیابی به توافق هسته‌ای انجام داده است، اشاره می‌کند و می‌نویسد: در صورت توافق هسته‌ای، حکومت ولادیمیر پوتین، حداقل یک دلیل خواهد داشت تا حمایت خود از ایران را متوقف کند. به گفته تحلیلگران و مدیران شرکت‌های نفتی، روسیه که برای به دست آوردن عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت جهان با عربستان و آمریکا رقابت می‌کند، بزرگترین بازنده بازگشت نفت ایران به بازار خواهد بود.
اد مورس، مسوول بخش تحقیقات کالایی سیتی گروپ در این خصوص می‌گوید: «ایران برای به دست آوردن بازار اروپا با روسیه رقابت خواهد کرد.» در ادامه این گزارش به تحریم‌های نفتی ایران اشاره می‌کند و می‌افزاید که ایران از سال 2012 میلادی و از زمان اعمال تحریم‌های اتحادیه اروپا بر واردات نفت این کشور، از فروش نفت خود به اروپا باز ماند. تحریم‌های آمریکا هم پرداخت پول نفت ایران به دلار را دشوار کرده و هم باعث شد که تولید این کشور از 6/ 3 میلیون بشکه در روز در سال 2011 میلادی به 6/ 2 میلیون بشکه در روز در سال گذشته برسد.
این خبرگزاری ضمن اشاره به این موضوع که نفت صادراتی روسیه شباهت زیادی به نفت ایران دارد، منتفع اصلی کاهش صادرات نفت ایران را روسیه می‌داند و به این نکته اشاره می‌کند که براساس آمارهای جمع آوری شده توسط پایگاه اطلاعاتی تریدمپ، صادرات روسیه به بازارهای اصلی نفت ایران در آسیا و اروپا بیش از دو برابر افزایش یافته و در فاصله سال‌های 2011 تا 2014، 420 هزار بشکه در روز رشد داشته است.
در ادامه این گزارش درخصوص روابط سیاسی ایران و روسیه می‌نویسد که هرچند ایران و روسیه در بازار انرژی جهانی با هم رقیب‌اند، اما آنها از نظر سیاسی متحدانی نزدیک به شمار می‌روند. روسیه به ایران تسلیحات و دانش ساخت تاسیسات هسته‌ای ارائه کرده و دیگر قدرت‌های جهانی را به سمت توافق با این کشور سوق داده است. دیوید فیف، مسوول بخش تحقیقات بازار در موسسه گانور در ژنو گفت: «احتمالا این نفت اورالز (نفت اصلی روسیه) خواهد بود که تا حد مشخصی با نفت ایران در بازار اروپا رقابت خواهد کرد.» وی افزود: «نفت خام کرکوک عراق نیز که از نظر کیفیت شبیه نفت اورالز و نفت خام ایران است نیز ممکن است در بازار اروپا با رقابت بیشتری مواجه شود.» مازاد نفتی که از ایران صادر می‌شود رقیبی برای نفت کشورهای غرب آفریقا نیز هست، در شرایطی که این کشورها تحت فشار تولید نفت شیل آمریکا قرار دارند.
