نویسنده‌ای که با یک کتاب جاودان شد

کم هستند نویسندگانی که برای نگارش تنها یک اثر به شهرتی بین‌المللی رسیده‌اند. «هارپر لی» یکی از این معدود چهره‌هاست که با «کشتن مرغ مقلد» نام خود را در تاریخ ادبیات جاودان کرد.

شامگاه جمعه (30 بهمن‌ماه) «نل هارپر لی» نویسنده‌ سرشناس آمریکایی و خالق اثر معروف «کشتن مرغ مقلد» در سن 89 سالگی درگذشت. به همین دلیل نگاهی داریم به رویدادهای مهم زندگی این چهره ادبی نه‌چندان اجتماعی، اما حاشیه‌دار!

نل هارپر لی 28 آوریل 1926 در آلاباما متولد شد. او در سال 1960 با کتاب «کشتن مرغ مقلد» که با موضوع نژادپرستی نوشته شد، جایزه‌ مطرح «پولیتزر» را به دست آورد. همچنین با نوشتن این کتاب و به خاطر تلاش‌هایش در زمینه‌ ادبی، مدال آزادی ریاست‌جمهوری آمریکا را در سال 2007 دریافت کرد.

از زمان اولین چاپ «کشتن مرغ مقلد»، این کتاب تاکنون بیش از 30 میلیون نسخه‌ فروش داشته و به بیش از 40 زبان ترجمه شده است. این رمان از زبان دختری به نام «اسکات فینچ» روایت می‌شود که دختر وکیل سفیدپوستی به نام «اتیکوس فینچ» است. اتیکوس دفاع از جوان سیاه‌پوستی به نام «تام رابینسون» را که به اتهام ناروای تجاوز به یک دختر سفیدپوست در شهر کوچکی به نام «میکوم» آلاباما محاکمه می‌شود، به عهده می‌گیرد. مردم این شهر در رمان مردمی خودپسند و نژادپرست توصیف شده‌اند.

تم اصلی رمان معروف هارپر لی، معصومیت و قربانی‌شدن آن در برابر بی‌عدالتی و تعصب ‌نژادی است و عنوان آن برگرفته از صحنه‌ای است که در آن «اتیکوس» یک تفنگ بادی‌ به عنوان هدیه کریسمس برای فرزندانش می‌خرد و از آن‌ها می‌خواهد که به خاطر داشته باشند که هیچ‌گاه به مرغ مقلد شلیک نکنند، چون کشتن مرغ مقلد گناه است.

در سال 1962 میلادی، «رابرت مولیگان» کارگردان سرشناس هالیوود فیلمی را با همین نام با اقتباس از این اثر ادبی ساخت. در نظرخواهی‌های عمومی، همواره از فیلم «کشتن مرغ مقلد» به ‌عنوان یکی از محبوب‌ترین فیلم‌های تمام عمر تماشاگران سینما نام برده می‌شود.

هارپر لی که نویسنده آثار دیگری چون «عشق- به تعبیر دیگر»، «کریسمس برای من» و «وقتی کودکان آمریکا را کشف کردند» هم بود، در طول عمر 89 ساله‌اش همواره از سخنرانی کردن خودداری می‌کرد و رابطه خوبی با رسانه‌ها نداشت. او در جریان انتشار آثار و اقتباس از رمان‌هایش بارها به دادگاه شکایت کرد و در این زمینه چهره‌ای حاشیه‌ساز به حساب می‌آمد.

هارپر لی سال گذشته اعلام کرد پس از 55 سال تصمیم گرفته دنباله رمان برنده پولیتزرش را روانه بازار کتاب کند. او گفت که دست‌نوشته «برو یک بپا بگذار» توسط دوست و وکیلش در یک گاوصندوق قدیمی پیدا شده و به زودی منتشر می‌شود.

این نویسنده عنوان دومین رمانش را از خطی در انجیل قرض گرفته بود. این کتاب در دهه 1950 به نگارش درآمده بود، اما ناشر به او پیشنهاد کرد داستان را در کتابی دیگر از زاویه دید «اسکوت» روایت کند.

داستان این رمان که چهاردهم جولای 2015 به طور همزمان روی پیشخان کتابفروشی‌های 70 کشور دنیا قرار گرفت، 20 سال پس از رویدادهای «کشتن مرغ مقلد» اتفاق می‌افتد‌؛ زمانی که دختر «آتیکوس فینچ» برای دیدن پدرش به آلاباما سفر می‌کند.

اما واکنش‌ها به چاپ این اثر متفاوت بود؛ هنوز چند ساعت از انتشار «برو یک بپا بگذار» نگذشته بود که روزنامه‌ها و نشریات مطالبی را با رویکردهای مختلف درباره‌اش به چاپ رساندند؛ «وال استریت ژورنال» نوشت: «برو یک بپا بگذار» برای میلیون‌ها نفر آزمون صبوری و ظرفیت بخشیدن خواهد بود.

«مارک لاسون» که برای «گاردین» قلم می‌زند، گفت:‌ اگر کتابی که امروز منتشر شده، سال 1960 چاپ می‌شد مسلما به این اندازه از آن استقبال نمی‌شد. این خیلی ربطی به پایین بودن سطح ادبی اثر ندارد، بلکه به این خاطر است که «برو یک بپا بگذار» محبوبیت کمتری دارد و نمی‌توان آن را مثل «کشتن مرغ مقلد» در مدرسه‌ها تدریس کرد.

«ایندیپندنت» هم نظرش را درباره دومین رمان هارپر لی این‌گونه ابراز کرد: ما دیگر هرگز نمی‌توانیم «مرغ مقلد» را مثل قبل بخوانیم و نمی‌شود به آتیکوس همان‌طور نگاه کرد.

اما این کتاب در نخستین روز انتشار 105 هزار جلد فروخت. «ویلیام هاینمن» ناشر انگلیسی این اثر ادبی اعلام کرد: این رقم شامل فروش نسخه‌های چاپی و دیجیتالی «برو یک بپا بگذار» است.

هارپر لی پس از 89 سال زندگی، شامگاه جمعه (19 فوریه 2016 برابر 30 بهمن‌ماه)‌ برای همیشه به خواب رفت و صبح امروز را ندید.