تکدی‌گری یک کودک در خیابان فقط به فعالیت امروز و فردای او خلاصه نمی‌شود، بلکه همین فرد در آینده ممکن است به یک بزهکار اجتماعی با مشکلات چند وجهی تبدیل شود. در این شرایط دولتمردان می‌توانند با برنامه ریزی‌های جامع برای حل مسائل اجتماعی وارد عمل شوند.
آنچه می خوانید مشروح گفت و گوی «آرمان» با شهربانو امانی فعال اجتماعی و نماینده اسبق مجلس است. امانی در مورد تکدی‌گری کودکان می گوید: «از این کودکان فقط در بخش تکدی‌گری سوء استفاده نمی شود، بلکه آنها در شرایط مختلف و با موضوعات گوناگون مورد سوء استفاده قرار می گیرند.»
در جامعه شاهد به کارگیری کودکان برای تکدی‌گری و سوءاستفاده از آنها هستیم. وضعیت در این زمینه چگونه است؟ و چطور می توان این مساله را در جامعه حل و فصل کرد؟
متاسفانه در این زمینه عده‌ای سودجو از احساسات و عواطف مردم سوءاستفاده می کنند و به این ترتیب آینده این کودکان را دستخوش خواسته های فردی و شخصی خودشان می‌کنند. بنابراین کارشناسان حوزه اجتماعی نیز به کرات توصیه‌های گوناگونی برای عدم کمک رسانی به متکدیان داشته اند.از دیگر عوامل تشدید کننده این وضعیت می توان به مضیقه‌های اقتصادی در کشور اشاره کرد. باید توجه داشت که هیچ پدر و مادری از وجود فرزندانش در این شرایط رضایت ندارد. وجود متکدیان در کلان شهرها چهره این شهرها را نازیبا و غیر قابل تحمل کرده است. برای مثال در برخی مواقع مشاهد می‌شود حتی در نیمه های شب هم مادران به همراه کودکانی در آغوش مشغول تکدی‌گری هستند. با توجه به تجربیات و اقدامات بازدارنده برای جلوگیری از این معضل اجتماعی می‌توان به جمع‌آوری متکدیان در دوران اوایل انقلاب در شهر ارومیه اشاره کرد.
در آن سال‌ها یک تیم برای جمع آوری متکدیان تشکیل شد و تا نیمه‌های دهه ۶۰ هم هیچ متکدی‌ای در شهر ارومیه مشاهده نشد. برای تحقق این امر در گام نخست باید با آگاهی‌رسانی به مردم بتوان از هر گونه سوء استفاده از احساساتشان جلوگیری کرد. در گام بعدی هم می‌توان با استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد و آموزش رفتار با این افراد به میزان قابل توجهی تردد آنها را در شهرها کاهش داد. متاسفانه در زمینه سر و سامان دادن به وضعیت مشکلات اجتماعی هم اکنون در کشور مدیریت واحدی وجود ندارد و به صراحت می‌توان گفت که مدیریت این بخش از سوی سازمان‌های ذی‌ربط به نحوی رها شده است. بنابراین در این شرایط با تقویت سازمان‌های مردم‌نهاد و با عزم و اراده ملی می‌توان از آینده تاریک این کودکان جلوگیری کرد.
باید دانست که از این کودکان فقط در بخش تکدی‌گری سوء استفاده نمی‌شود، بلکه آنها در شرایط مختلف و با موضوعات گوناگون مورد سوء استفاده قرار می گیرند. برای مثال بنده در سال های گذشته با یک سازمان مردم نهاد در زمینه ساماندهی کودکان متکدی فعالیت می کردم. باید دانست که مسائلی همچون برنامه ریزی برای خانواده های کودکان متکدی و مقوله‌ای تحت عنوان مدیران شبکه ها و باندهای سوء استفاده از متکدیان باید کاملا کارشناسی شده مورد ارزیابی قرار گیرد. برای مثال در مصاحبه های انجام شده با زنان متکدی شرایط بارداری های متعدد و وضعیت زندگی شان را جویا شدیم؛ این زنان متکدی بر این باور بودند که عواطف مردم برای متکدیان زیر سن ۱۲ سالگی به سهولت تحریک می شود و این زنان برای استفاده از این موقعیت مبادرت به فرزندآوری های متعدد می کردند. باید دانست که تردد این متکدیان در هر نقطه از شهر انحصاری است و ورود یکی به حوزه فعالیت دیگری با دعوا همراه است. به اصطلاح هر نقطه از شهر سرقفلی یکی از متکدیان است. در همه دوره ها فعالیت این افراد از سوی باندهای مربوطه صبح تا شب به شکل نامحسوس تحت نظر قرار گرفته می شد و این متکدیان نیز هر شب باید به مسئول خود حساب پس می دادند.
باندها و مافیای تکدی‌گری در تهران و دیگر شهرهای کشور به چه نحوی فعالیت می کنند؟ لزوم انجام اقدامات قانونی برای رفع این معضل اجتماعی چیست؟
باید دانست که باندها و مافیای سوء استفاده کننده از این کودکان به شکل فعال و گسترده است و اکثر افراد فعال در این حوزه نیز مهاجر هستند. در ضمن در اغلب کلان شهرها فعالیت باندها و مافیای تکدی گرها مشاهده می شود. با بررسی نتایج مطالعات اجتماعی کارشناسان در این حوزه باید به این امر اذعان داشت که کودکان متکدی امروز به دلیل عدم فعالیت آنها در نهادهای آموزشی به نسبت آینده مناسب و درخوری هم نخواهند داشت. اغلب این کودکان در زمینه های مختلف رفتاری، اخلاقی و... مورد سوء استفاده قرار می گیرند. به بیان دیگر می توان به این امر تاکید داشت که باندها و مافیا در تباهی آینده کودکان این سرزمین نهایت سوءاستفاده را برای دستیابی به اهداف پلیدشان روا می دارند. در واقع این باندها هم چندان غیر قابل شناسایی نیستند و باید نهادهای مربوطه با عزم و اراده واحد بتوانند از آینده سوزی این کودکان بی پناه جلوگیری کنند. با بررسی نتایج پژوهش های به عمل آمده از فعالیت این کودکان باید گفت که شیوع بیماری های واگیردار در بین آنها بسیار است.
لزوم انجام اقدامات قانونی برای حل این مساله را چگونه ارزیابی می کنید؟
در این کشور به اندازه کافی قانون وجود دارد و مهم عزم و اراده برای مدیریت این معضل و ارائه راهکار عملی برای کاهش تاثیرات مخرب آن است. باید مسئولان در شهر تهران به جای توجه به اقدامات سیاسی و استفاده از منابع سرشار کشور در بخش های متعدد به فکر حل چالش ها باشند، آن هم به این دلیل که کلان شهر تهران آینه کشور محسوب می شود. به همین ترتیب اگر منابع مالی را در تقویت نهادها، سازمان های مردم نهاد و تقویت حوزه اجتماعی به کار گرفته و به اصطلاح کار به کاردان سپرده شود به نسبت می‌توان بخش قابل توجهی از مشکلات اجتماعی را حل و فصل کرد. نباید مسئولان امر حوزه اجتماعی را با حوزه سیاسی پیوند دهند، چون آسیب این نوع رفتار متوجه همگان خواهد بود.
در بسیاری از موارد در جامعه شاهد ضعف قانونی هستیم. برای مثال هنوز در سازمان بهزیستی توانایی اینکه بتوان از والدین نامناسب سلب صلاحیت کرد وجود ندارد.
خیر، به هیچ عنوان این چنین نیست. در شرایطی که عدم صلاحیت والدین در نگهداری فرزند از سوی بستگان یا همسایه‌ها اطلاع‌رسانی و ثابت شود، در این شرایط سرپرستی کودکان بر عهده دولت خواهد بود. در این وضعیت فقط دولت و نهادهای مسئول می توانند برای این کودکان برنامه ریزی کنند.
جمع آوری متکدیان طی گشت زنی های مختلف از سوی نیروی های سازمان بهزیستی، نیروی انتظامی و شهرداری انجام می شود. با وجود این اقدامات اما معضل متکدیان در شهرهای بزرگ کشور همچنان به قوت خود باقی است. به نظر شما دلیل این عدم کامیابی در رفع این معضل به چه دلیل است؟
حل معضل متکدیان نیازمند مدیریت واحد است. با وجود اینکه بودجه در اختیار افراد محدود است به نسبت یک عده ای هم باید به مدیریت معضل های اجتماعی و رفع آنها بپردازند. باید دانست که این نارسایی‌ها فقط با همکاری و همراهی سازمان ها حل و فصل می شود. برای حل معضل متکدیان باید دانست که جمع آوری این افراد دردی را دوا نمی‌کند، بلکه با ارائه راهکار و تدوین برنامه جامع از سوی متخصصان حوزه اجتماعی می توان به حل این معضل پرداخت. برای مثال یکی از اقدامات مناسب برای کاهش جمعیت متکدیان پایتخت این است که هر فرد را می‌توان با تمهیدات گوناگون به شهر مبدا منتقل کرد. چون این افراد در شهر خود به هیچ عنوان توان چنین فعالیت های سوئی را ندارند.
این در حالی است که با بررسی تمهیدات در این امر دولت می تواند برای نیازمندان واقعی زمینه های اشتغال را ایجاد کند و در این شرایط جلوی فعالیت افراد سوءاستفاده کننده را بگیرد.
