صنعت هوایی ایران که حدود چهار دهه است جوان سازی نشده است، روزهای بازنشستگی و مرگ خود را پشت سر می‌گذراند. بنا به اعلام سازمان هواپیمایی کشوری ایران حدود ٢٧٣ فروند هواپیما در اختیار دارد که تقریبا نیمی از آنها یعنی ١١٠ فروند زمین گیر است. خوب است که بدانید ارزش تمام ٢٧٣ فروند هواپیمای فرسوده ایرانی تنها معادل ٩ فروند بویینگ نو است.
به گزارش شهروند، با این حال اجرای برجام به کمک صنعت هوایی رو به اضمحلال کشور آمد و ایران مذاکرات گسترده ای برای خرید هواپیما و نوسازی صنعت هوایی در پیش گرفت. این موضوع اما، دستمایه رفتارهای حزبی عده‌ای شده و مخالفت ها با خرید هواپیمای نو بالا گرفت. ابراز مخالفت ها با خرید هواپیما، انتقاد صریحانه روحانی را به دنبال داشت. رئیس جمهوری در مراسم روز ملی صادرات خطاب به مخالفان خرید هواپیما اعلام کرد اگر هواپیما نخریم می گویند دستاورد برجام چه شد؟ اگر بخریم می گویند چرا خریدید؟ شیک است و اتوبوس بهتر بود! روحانی سخنرانی کنایه آمیز خود را اینگونه ادامه می دهد که توسعه صنعت حمل و نقل از ملزومات توسعه صادرات و صنعت گردشگری است.
سخنرانی رئیس جمهوری اما، دوباره با واکنش تازه مخالفان مواجه شد. «دفاع رئیس جمهوری از واردات در روز صادرات» و «خرید هواپیمای مسافری به جای باری » تیترهایی است که در دو روز گذشته برای اعتراض دوباره به خرید هواپیما مطرح شده است. این موضوع در حالی رخ می دهد که ایران نه تولید کننده هواپیماست که بخواهیم آن را صادر کنیم و در روز صادرات از وارداتش حرف نزنیم و نه هواپیمای باری یا «کارگو» دیگر مورد اقبال کشورهای جهان است و در واقع در جهان امروز به نوعی منسوخ شده است. حالا بنا به گفته کارشناسان صنعت هوایی هواپیماهای مسافری جدید به صورت دو منظوره یعنی هم برای حمل بار و هم حمل مسافر طراحی می شوند و هواپیماهای جدیدی که ایران خریداری کرده است، دو منظوره هستند و برای حمل بار نیز کارایی دارند.
دولت خوب کاری کرده است!مخالفان خرید هواپیمای نو در رسانه‌هایشان نوشته‌اند که اگر دولت راست می‌گوید و هدفش توسعه صادرات بوده است، تمام قراردادهای خرید هواپیما را به ناوگان مسافری اختصاص داده است و حتی یک هواپیمای باری نخریده است؟
آرمان بیات، کارشناس صنعت حمل‌ونقل هوایی در این زمینه به «شهروند» توضیح می‌دهد: اتفاقا دولت کار بسیار خوب و به جایی کرده که هواپیمای کارگو یا باری را در این مقطع نخریده است؛ زیرا این مدل هواپیما مدتهاست در راهبرد کلان شرکت‌های هواپیمایی کلاسیک جایی نداشته و در حمل‌ونقل هوایی مکمل مسافر و کالا صرفه اقتصادی ندارد.
او ادامه می‌دهد: هواپیماهای «فول کارگو» جای خود را به هواپیماهای بلی کارگو
Belly cargo- داده‌اند که درواقع هواپیماهای دومنظوره هستند و سطح بالایی عرشه هواپیما را به حمل مسافر و سطح زیرین عرشه را به حمل بار اختصاص داده‌اند. این مدل هواپیماها بسیار اقتصادی‌تر از هواپیماهای فول کارگو هستند و در حال حاضر تقریبا بیشتر کشورهای جهان به خرید هواپیماهای دومنظوره روی آورده‌اند و از خرید هواپیمای باری مگر در شرایط ویژه خودداری می‌کنند.
این کارشناس تأکید می‌کند: هواپیماهای جدیدی که دولت سفارش داده است، همگی دو منظوره هستند؛ ضمن این‌که فرودگاه بین‌المللی امام مرکز بار بسیار مجهز و هوشمندی دارد که در حد استانداردهای جهانی است و می‌توان با برنامه‌ریزی استراتژیک در حوزه حمل بار با ظرفیت ناوگان مسافری، شبکه پروازی باری را همچون مسافری گسترش داده و ضمن پوشش حداکثری نقاط مورد هدف، ریسک اقتصادی را از بعد ضریب اشغال کاهش دهد. این در صورتی است که بار هوایی یک گنج پنهان عرصه حمل‌ونقل هوایی است که تأثیر انعکاسی آن بر سایر صنایع و به‌خصوص در توسعه صادرات غیرنفتی است. علاوه بر این شرکت لوفت‌هانزای آلمان به‌عنوان شرکت تخصصی حمل هوایی بار با ایران همکاری دارد و بخشی از جابه‌جایی‌های صادراتی ایران را انجام می‌دهد.
مخالفان اطلاع ندارند کارگو منسوخ شده استمحمدعلی ایلخانی، مدیرعامل پیشین شرکت فرودگاه‌های کشور نیز در گفت‌وگو با «شهروند» تأکید می‌کند: ایران ٧ فروند هواپیمای فول کارگو یا باری در اختیار دارد که البته قرار نبوده و نیست تعداد این هواپیماها را زیاد کند؛ زیرا هواپیماهای باری از رده خارج و غیراقتصادی هستند. بنابراین کسانی که دولت را بابت نخریدن هواپیماهای منسوخ باری سرزنش می‌کنند، اطلاعات کافی در این مورد ندارند.
او ادامه می‌دهد: هواپیماهای جدید به‌ویژه ایرباس ٣٤٠، ٦٠٠ ظرفیت حمل بار بسیار مناسبی در اختیار دارند که خرید آنها توسط دولت این امکان را فراهم می‌آورد که بارهای صادراتی را تا مسافت‌های طولانی مانند آسیای دور حمل کند بدون آن‌که نگران صرفه اقتصادی‌اش باشد؛ زیرا این مدل هواپیماها با مسافرگیری درآمد به صرفه را کسب می‌کنند و حمل مسافر برای ناوگان هوایی به صرفه‌تر است؛ در حال حاضر ٢٠درصد جابه‌جایی‌های هوایی ما به حمل بار و ٨٠درصد به حمل مسافر اختصاص دارد.
صادرات با هواپیما چندان مقرون به‌صرفه نیستایلخانی همچنین توضیح می‌دهد: از این گذشته حمل بار صادراتی با هواپیما در تمام جهان چندان مقرون به صرفه نیست و اگر دولت به توسعه ناوگان هوایی اهمیت داده است، بیشتر به ظرفیت‌های اقتصادی و درآمدزایی آن برای حمل مسافر و گردشگر توجه کرده است؛ زیرا ایران در یک منطقه ویژه هوایی واقع شده است و این موقعیت استراتژیک به تمام قاره‌های جهان دسترسی دارد و مسافت کوتاه‌تری نسبت به رقبای هوایی خود محسوب می‌شود. بنابراین توسعه و ارتقای ناوگان هوایی ایران برای ارزآوری یک ضرورت غیر قابل انکار است.
مدیرعامل پیشین فرودگاه‌های کشور اضافه می‌کند: هزینه حمل هوایی بار بسیار گران است و تنها برای دسته خاصی از کالاهای صادراتی مقرون به صرفه است و در حال حاضر بخش عمده صادرات ایران از طریق کامیون و یا روش بسیار ارزانقیمت حمل دریایی جابه‌جا می‌شود؛ اما آنچه دولت به‌عنوان توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل کالا مطرح می‌کند، ایجاد شبکه یکپارچه حمل‌و‌نقلی است که درواقع مدل ترکیبی از حمل هوایی، ریلی، جاده‌ای و دریایی است. ضمن این‌که بیشتر کشورهای پیشرفته برای حمل کالا از شبکه ریلی استفاده می‌کنند که در ایران نیز این مسأله مورد توجه ویژه دولت قرار گرفته است.
شرکت‌های بین‌المللی حمل بار در ایران ایجاد میشودایلخانی درباره تبدیل ایران به هاب منطقه‌ای حمل هوایی بار نیز خبر می‌دهد: تا آنجا که اطلاع دارم به‌تازگی چند کشور اروپایی مطالعات خود را در ایران شروع کرده‌اند تا شرکت‌های تخصصی حمل هوایی بار را در ایران به راه اندازند که در این صورت ایران به حمل بار خود محدود نمی‌شود و صاحب شرکت‌های بین‌المللی تخصصی می‌شود که حمل هوایی بار را برای سایر کشورهای جهان نیز انجام می‌دهد؛ درواقع چیزی شبیه شرکت اسکای کارگو امارات که یک شرکت تخصصی بین‌المللی در زمینه حمل بار هوایی است.
گفتنی است ایران بلافاصله پس از اجرای برجام مذاکرات خرید هواپیما را با غول‌های مطرح هواپیماساز جهان از سر گرفته است و بر این اساس قراردادهایی نیز به امضا رسانده است. در حال حاضر خرید ١١٨ فروند هواپیما از کمپانی ایرباس و ٢٠ فروند هواپیمای کوتاه‌پرواز درون منطقه‌ای از شرکت فرانسوی-ایتالیایی ATR نهایی شده است که از این تعداد ١٢ فروند هواپیما ایرباس پهن پیکر ٣٨٠ است که پیشرفته‌ترین مدل ایرباس در جهان به شمار می‌آید و در حال حاضر در بزرگترین ایرلاین‌های جهان مشغول به سرویس‌دهی است.
علاوه بر این ایران خرید ١٠٠ فروند هواپیمای بويینگ را از بزرگترین غول هواپیماساز جهان کلید زده است و براساس اعلام منابع آمریکایی مشکل قرارداد خرید بويینگ در حال رفع شدن است و آمریکا تلاش می‌کند تا با واسطه‌گری بانک‌های ژاپنی مشکل نقل و انتقال پول فروش هواپیما به ایران را حل کند.
