تحولات سوریه و احتمال جنگ در این کشور باعث شده منطقه در وضعیت آماده‌باش قرار بگیرد.
به گزارش دنیای اقتصاد، احتمال وقوع جنگ در سوریه هر لحظه قوی‌تر می‌شود؛ درحالی‌که پایگاه هوایی حمیمیم و پایگاه دریایی طرطوس و نیروهای روسی مستقر در سوریه تحت‌آمادگی شدید قرار گرفته‌اند، آمریکا نیز ناو هواپیمابر «هری ترومن» را وارد منطقه کرده است و به‌زودی دو ناوشکن «جیسون دانام» و «سالیفانز» نیز به این ناوگان خواهند پیوست. همچنین فرانسه ناو آکیتن خود را برای استفاده در حمله هوایی علیه حکومت بشار اسد در منطقه مستقر کرده است. قرار است ناوچه آلمانی «هسن» نیز به این مجموعه ملحق شود.
تحولات سوریه و احتمال جنگ در این کشور باعث شده منطقه در وضعیت آماده‌باش قرار بگیرد. از جدال لفظی مسکو- واشنگتن در شورای امنیت گرفته تا اعزام ناوهای جدید آمریکایی و فرانسوی به سوریه، آماده‌باش نیروهای اسد و همپیمانانش، پرواز جنگنده‌های روس بر فراز ناوهای غربی در دریای مدیترانه و سوریه، خالی شدن آسمان سوریه از پرواز هواپیماهای مسافری و هشدار اداره عملیات در بروکسل و ... نشان می‌دهد که تحولاتی در راه است.
جدال لفظی روسیه و آمریکا در شورای امنیت باعث شد قطعنامه‌های روسیه از سوی غرب وتو شود و بالعکس. نشست روز سه‌شنبه شورای امنیت سازمان ملل برای تصویب سه پیش‌نویس قطعنامه‌های ارائه شده درباره سوریه ناکام ماند. یکی از این پیش‌نویس‌ها از سوی آمریکا و دو پیش‌نویس دیگر از سوی روسیه ارائه شده بود. روسیه بار دیگر علیه پیش‌نویس قطعنامه آمریکا از حق وتو استفاده کرد.
نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل اعلام کرد: «در پیش‌نویس اصلی قطعنامه روسیه اشاره‌ای به تحقیقات مستقل نشده بلکه روسیه خودش بازپرس را تعیین کرده و نتایج تحقیقات را مشخص می‌کند.» واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه نیز گفت: «آمریکا و همپیمانانش به دنبال تیم تحقیقاتی هستند که مثل مکانیزم مشترک تحقیقات مترسکی در دست آنها باشد. این نشست هیچ ارتباطی با تحقیق ندارد؛ چراکه این گروه از قبل گناهکار را تعیین کرده‌اند. نیازی به تیم تحقیقات ندارند.»
احتمال وقوع جنگ هر لحظه قوی‌تر می‌شود. خبرگزاری «تاس» روسیه به نقل از «ولادیمیر چیجوف»، نماینده دائم روسیه در اتحادیه اروپا اظهار کرد: «مسکو به واشنگتن در مورد پیامدهای خطرناک حمله احتمالی به سوریه و کشته شدن نیروهای روس در آنجا ولو تصادفی هشدار داد.»
یک منبع نظامی روس هم با اشاره به حضور ناوهای آمریکایی در سواحل سوریه اعلام کرد که در صورت لزوم ناوگان دریایی روسیه می‌تواند پاسخ تحرکات آمریکا و متحدانش را بدهد. این منبع تاکید کرد: «نیروی دریایی روسیه در آب‌های دریای مدیترانه تنها مجهز به کشتی‌های معمولی نیست بلکه شامل زیردریایی‌ها از جمله زیردریایی‌های هسته‌ای مجهز به موشک‌های «کالیبر» مخصوص نابودی اهداف دریایی و زمینی نیز است.»
روزنامه انگلیسی «ساندی‌تایمز» در سال ۲۰۱۶ نوشته بود که دو زیردریایی هسته‌ای از نوع «شوکا – بی» و یک زیردریایی از نوع «پالتوس» در دریای مدیترانه رصد شدند. یوگنی سربرنیکوف، معاون اول کمیته دفاعی سنای روسیه گفت: در شرایطی که حمله هوایی ایالات‌متحده به سوریه دور از ذهن نیست، پایگاه هوایی حمیمیم و پایگاه دریایی طرطوس و نیز نیروهای روسی مستقر در سوریه تحت حفاظت شدید هستند. سربرنیکوف گفت: «همزمان انتظار داریم در زمان حملات آمریکا، چنانچه حملاتی باشد، جان نیروهای ما به خطر نیفتد. گمان می‌کنم ایالات‌متحده آمریکا متوجه این مساله باشد و نخواهد این‌طور شود چراکه در غیر این‌صورت واکنش روسیه فوری خواهد بود.» الکساندر زاسیپکین، سفیر روسیه در لبنان نیز گفت هر موشک آمریکا که به سمت سوریه شلیک شود، ساقط می‌شود.
به‌دنبال تنش در شورای امنیت، آرایش جنگی در سوریه و پیرامون آن و در سوی کشورهای غربی هم شکل جدیدی گرفته است. لوپوئن، هفته‌نامه فرانسوی اعلام کرد یک جنگنده روسی اقدام به پرواز در نزدیکی یک ناوچه فرانسوی در ارتفاع پایین در منطقه شرق دریای مدیترانه کرده که اقدام این جنگنده به نوعی نقض عمدی قوانین بین‌المللی محسوب می‌شود. به نوشته این هفته‌نامه، این جنگنده روسی از فاصله نزدیکی از روی ناوچه فرانسوی «آکیتن» پرواز کرده درحالی‌که کاملا مسلح بوده است.
ناو آکیتن از جمله ناوهایی است که از جانب فرانسه برای استفاده از هرگونه حمله هوایی احتمالی علیه حکومت بشار اسد در نظر گرفته شده است. این ناوچه مجهز به ۱۶ موشک کروز و ۱۶ موشک سطح به هوا است. روزنامه فیگارو هم اعلام کرد که جنگنده‌های فرانسوی در حالت آماده‌باش قرار دارند و منتظر دستور حمله به اهدافی در سوریه هستند. این روزنامه نوشت: «فرماندهان ارتش فرانسه طرح‌های نظامی را به امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور این کشور ارائه کرده‌اند که در صورت حمله به سوریه از آن استفاده خواهند کرد.»
روزنامه آمریکایی «استارزاند استریپس» سه‌شنبه گزارش داد که روز چهارشنبه (دیروز) مجموعه قابل توجهی از ناوگان دریایی آمریکا از جمله ناو هواپیما بر «هری ترومن» از پایگاه نورفولک به سمت دریای مدیترانه حرکت کردند. این ناوگان شامل رزم‌ناوهای حامل موشک‌های «نورماندی» و ناوشکن‌های حامل موشک خواهند بود و به‌زودی دو ناوشکن «جیسون دانام» و «سالیفانز» نیز به این ناوگان خواهند پیوست. این کشتی‌های جنگی همچنین حامل ۶۵۰۰ نیروی نظامی بوده و قرار است ناوچه آلمانی «هسن» نیز به این مجموعه ملحق شود.
خبرگزاری‌های غربی و عربی به اجماع خبر دادند که شرکت‌های هواپیمایی که بر فراز دریای مدیترانه پرواز انجام می‌دهند دستورالعملی را از مرکز اداره عملیات در بروکسل درباره احتمال تغییر برنامه پرواز در محدوده دریای مدیترانه به دلیل حملات موشکی احتمالی در سوریه دریافت کرده‌اند.
بروکسل می‌گوید این حملات به مثابه تهدید احتمالی برای هواپیماهای مسافربری است. سازمان اروپایی امنیت پرواز اعلام کرد، ممکن است در محدوده دریای مدیترانه از موشک‌های زمین به هوا یا موشک‌های کروز یا هر دو با هم استفاده شود و احتمال دارد سیستم‌های مخابراتی و هدایتگر دچار اخلال شوند. این سازمان در سایت خود آورده است، بهتر است در زمان برنامه‌ریزی برای پروازها در منطقه اطلاعات پرواز در خاورمیانه جانب احتیاط رعایت شود. رامی عبدالرحمان، مدیر دیده‌بان حقوق بشر سوریه مستقر در لندن هم به خبرگزاری فرانسه گفت: «نیروهای نظام سوریه و نیروهای همپیمان از دو شب گذشته به حالت آماده‌باش درآمده‌اند.»
از سوی دیگر، انگلیس به‌عنوان یکی از متحدان آمریکا اگرچه تمایل وافری برای ورود به جنگ دارد اما قانون‌گذاران انگلیسی به ترزا می هشدار دادند که بدون تایید مجلس عوام حمله به نیروهای اسد را در دستور کار قرار ندهد.
سه گزینه «بد» آمریکا در سوریه
«مکس فیشر»، تحلیلگر نیویورک‌تایمز، در تحلیل مورخ ۱۰ آوریل ۲۰۱۸ ادعا کرد: شواهد نشان می‌دهد که نیروهای دولتی در سوریه از تسلیحات شیمیایی استفاده کرده‌اند. بار دیگر آمریکایی‌ها طبق معمول خواستار انجام کاری هستند و باز طبق معمول، حملات تنبیهی در دستور کار قرار گرفته است. اکنون حملات هوایی تنبیهی قابل بحث‌ترین گزینه است.
به‌نظر می‌رسد آمریکایی‌ها به حمله محدود و استراتژیک روی آورده‌اند اما این هم دشواری‌های خاص خود را دارد. شاید در سال ۲۰۱۳ می‌شد تصور کرد اگر اوباما حمله تنبیهی هوایی محدود را بر می‌گزید سوریه برای همیشه استفاده از این سلاح‌ها را کنار می‌گذاشت و چه بسا اسد هم سرنگون می‌شد. اما سال گذشته ترامپ از این رویکرد استفاده کرد اما تغییر چندانی رخ نداد. معلوم نیست این گزینه همچنان روی میز باشد. با این حال، فشار برای اقدام نظامی درحال افزایش است و به‌نظر می‌رسد ترامپ می‌خواهد بار دیگر از این رویکرد (حملات هوایی تنبیهی و محدود) استفاده کند. با این حال، می‌توان این گزینه‌ها را برای سوریه برشمرد:
۱- حمله هوایی تنبیهی و محدود: روشی است که اوباما در پیش گرفت و ترامپ هم سال قبل آن را به‌کار بست. این اقدام به این معنا است که هزینه‌ای بر اسد وارد شود یا این پیام به او فرستاده شود که استفاده دوباره از تسلیحات شیمیایی تحمل نخواهد شد.
همزمان، این یعنی جلوگیری از تغییر مسیر جنگ و ورود آن به فاز غیرقابل پیش‌بینی مانند وارد شدن آمریکا به یک ستیز بزرگ‌تر و فروپاشی دولت سوریه که می‌تواند موجب گسترده شدن هرج‌ومرج شده و زندگی میلیون‌ها نفر را با مخاطره روبه‌رو سازد. تلاش‌های گذشته برای استفاده از این روش به دو دلیل شکست خورده است: اول، نتوانسته محاسبه اسد را تغییر دهد؛ زیرا برای او مساله، مساله‌ای شخصی و بقای ملی است.
اگر اسد به این نتیجه برسد که تسلیحات برای بقای او لازم است، ممکن است آن را مورد استفاده قرار دهد. این مستلزم پاسخ «موجودیتی» و «حیاتی» آمریکا است که این کشور به خاطر خطراتش میلی برای انجامش ندارد. دوم، شاید روسیه و متحدان اسد به او در کاهش یا تحمل فشار این حملات کمک کنند. این هم تغییری در وضعیت نمی‌دهد. استدلال‌های زیادی در داخل در مورد حمله هوایی محدود وجود دارد اما شواهد ملموس اندکی وجود دارد که این پیام به دشمنان بسیار متفاوت می‌رسد.
۲- سیاست‌هایی که اوباما مدافع آن بود: اقداماتی که جنگ را برای اسد پر هزینه‌تر خواهد کرد مثل مسلح کردن شورشیان ضددولتی است تا به رهبر سوریه فشار آورده شود تا به خواسته آمریکایی‌ها تن دهد. اوباما در دوره‌ای شورشیان را به موشک‌های ضدتانک «تاو» مسلح کرد و آنها نیروهای دولتی را عقب راندند.
مشکل این است که روس‌ها و متحدان اسد می‌توانند تلاش آمریکا را بی‌اثر سازند. آمریکایی‌ها اسلحه می‌فرستند؛ متحدان اسد نیروهای رزمی می‌فرستند. آمریکایی‌ها موشک می‌فرستند اما روس‌ها واحدهای نظامی مستقر می‌کنند. نتیجه این رویکرد هم خون‌های بیشتر و جنگ شدیدتر و تغییر اندک‌تر در رویکرد اسد بود.
۳- حملاتی که فراتر از تصور روس‌ها و متحدانشان برود: این یعنی مداخله تمام عیار یا حملاتی که اساسا و به شکل موجودیتی بقای دولت اسد را تهدید کند. این حملات برای کارگر افتادن کافی هستند البته اگر یکی از دو خطری را ایجاد کند که آمریکا سعی داشته از آن احتراز کند: اول، فروپاشی دولت سوریه که می‌تواند موجب وخامت مردم سوریه و اوضاع این کشور شود.
دوم، تقابل نظامی مستقیم با روسیه؛ کشوری هسته‌ای که می‌تواند اوضاع را در خاورمیانه و اروپای شرقی بحرانی‌تر کند. «اما اشفورد»، از موسسه کاتو، می‌گوید: «ترامپ احتمالا حمله هوایی تنبیهی و محدود را انتخاب خواهد کرد که تغییری ایجاد نخواهد کرد، جز اینکه پذیرش و مقبولیت داخلی برایش به‌وجود خواهد آورد.»
اما چرا آمریکا سیاستی را انتخاب می‌کند که قبلا شکست خورده است؟ «سارا کرپس» و «سارا ماکسی»، کارشناسان سیاسی در دانشگاه کورنل و پنسیلوانیا می‌گویند آمریکایی‌ها احساس تعهد اخلاقی برای کمک به قربانیان بحران‌ها می‌کنند و آن کمک را در قالب اقدام نظامی ارائه می‌دهند. این موضوع آمریکا را به سیاست‌های نامناسبی رهنمون می‌کند مانند نجات آوارگان جنگی با ریختن بمب. با این حال، گزینه «حمله محدود» در واشنگتن بسیار طرفدار دارد.
ترامپ به‌دنبال این است که حداکثر چیز را با حداقل هزینه به‌دست آورد. اگرچه ناکامی‌های گذشته هست، اما ممکن است این بار این شکست‌ها به پیروزی تبدیل شود. با این حال، به‌نظر می‌رسد ترامپ با توییت‌های آتشین خود قصد انجام کاری را داشته باشد که تمام سناریوهای جنگی روزنامه‌ها را نقش بر آب کند. او در جدیدترین توییت خود روسیه را هدف گرفته و می‌نویسد: «روسیه گفته موشک‌های ما را سرنگون می‌کند. روسیه آماده‌باش، زیرا موشک‌های ما در راهند: موشک‌های خوب و جدید و «هوشمند»! .» اشاره او به سخن سفیر روسیه در لبنان است که گفته بود: «موشک‌های آمریکایی که به سمت سوریه شلیک شود را رهگیری و منهدم می‌کنیم.»
