(ویدئو) سیر تکامل توپ جام جهانی از ۱۹۳۰ تا ۲۰۱۸

توپ جام جهانی که امروز ظاهرش برایمان عادی شده و فقط تکنولوژی به کار رفته در آن برایمان جذاب است در طول سال‌ها سرنوشت دراماتیکی داشته و حتی با وقایع تاریخی گره خورده است. توپ جام جهانی روسیه تولید کمپانی آدیداس است که از دهه ۷۰ به این طرف تولید توپ‌های جام جهانی را برعهده داشته است.

تاریخچه تکامل توپ جام جهانی از خیلی جهات می‌تواند داستان تکامل فوتبال حرفه‌ای هم باشد. باورتان می‌شود که اولین توپ فوتبال ترکیبی از چرم و روده خوک بود؟ و حالا یک کره کاملا گرد است که به بالاترین تکنولوژی‌ها مجهز شده و در سرتاسر جهان هم به فروش می‌شد. به این سیر تکاملی نگاه می‌کنیم:

Tiento & T-Model (۱۹۳۰)

برای اولین جام جهانی که در اروگوئه برگزار شد هیچ توپ رسمی وجود نداشت. قبل از بازی فینال، آرژانتین و اروگوئه سر اینکه کدام تیم توپ را بیاورد بحث و جدل زیادی کردند و درنهایت قرار شد نیمه اول یکی از تیم‌ها توپ خودش را بیاورد و نیمه دوم تیم بعدی. البته نمی‌شود گفت که این تغییر توپ وسط بازی تغییر محسوسی هم در نتیجه بازی گذاشته باشد، اما به هر حال آرژانتین ۲-۱ جلو بود تا قبل از اینکه اروگوئه با توپ خودش بازی کند که سنگین‌تر از توپ آرژانتینی‌ها بود. توپ آرژانتین تینتو بود و توپ اروگوئه تی مدل. این توپ‌ها با دست دوخته شده بودند و در آن‌ها تور هم به کار رفته بود و وای به حال بازیکنان اگر هوا بارانی بود، چون وزن‌شان به طرز قابل توجهی افزایش پیدا می‌کرد.

فدرال ۱۰۲ (۱۹۳۴)

ایتالیا موقع میزبانی جام جهانی تحت دیکتاتوری موسولینی بود. دولت او توپ فدرال ۱۰۲ را برای جام جهانی تولید کردند اگر چه در تورنمنت‌های انگلستان هم از این توپ استفاده می‌شد. یکی از مهم‌ترین ابداعات این بود که به جای تور این‌بار از کتان استفاده کردند تا توپ‌ها نرم‌تر شوند و پرتاب‌شان توسط بازیکنان ساده‌تر باشد. با این وجود شیوه ساخت این توپ‌ها با دست طوری بود که کنترل آن‌ها را مشکل می‌کرد. قبل از شروع بازی کاپیتان دو تیم باید تعدادی توپ را انتخاب و آزمایش می‌کردند تا ببینند با کدام‌شان راحت‌تر هستند و ترجیح‌شان می‌دهند. حالا فکر کنید چقدر به موسولینی برخورد که بازی فینال بخاطر انتخاب کاپیتان‌ها با توپ انگلیسی انجام شد! اما برد ایتالیا برای اولین‌بار در جام جهانی از تلخی ماجرای توپ کم کرد.

آلن (۱۹۳۸)

آلن کارخانه‌ای مستقر در پاریس بود. کمپانی آلن این امتیاز را پیدا کرد که وقتی سال ۱۹۳۸ فرانسه میزبان جام جهانی شد اولین شرکتی باشد که برند خودش را روی توپ جام جهانی ثبت می‌کند. توپ آن‌ها به فدرال ۱۰۲ شباهت زیادی داشت. اما گردتر از آن بود و در سال‌های بعد که بخاطر جنگ جهانی دوم میان تورنمنت‌ها فاصله افتاد از همین توپ برای مسابقات عادی استفاده می‌شد.

دوپلو تی (۱۹۵۰)

توپ این جام جهانی برای سال‌ها در لیگ آرژانتین استفاده می‌شد. نوآوری جدید در توپ این بود که از چرم فشرده شده‌تری استفاده کردند بدون نیاز به تور و کتان. توپ با تلمبه‌های هوا باد می‌شد که از این نظر شبیه توپ‌های امروزی بود. دوپلو تی برای اولین‌بار توپی بود که در تمام بازی‌های جام جهانی از آن استفاده شد.

(Swiss World Champion (۱۹۵۴

مسابقات در سوییس برگزار شد و یک شرکت سوییسی تولید توپ را برعهده گرفت. ترکیب شمایل و رنگ زرد این توپ باعث می‌شود بیشتر از بقیه شبیه توپ‌هایی باشد که بعد‌ها در جام‌های جهانی دهه ۸۰ و ۹۰ استفاده می‌شد.

تاپ استار (۱۹۵۸)

جام جهانی ۱۹۵۸ در سوئد برگزار می‌شد و پیش از آغاز مسابقات فیفا تصمیم گرفت این‌بار رقابتی میان شرکت‌های تولیدکننده توپ برای مسابقات ایجاد کند. آن‌ها از شرکت‌ها خواستند که توپ‌هایشان را بدون نشانی از برند و لوگویشان بفرستند همراه پاکتی که می‌گفت: این توپ از کجا آمده است. وکیل فیفا ۱۰۲ توپ دریافت کرد و به هر کدام از آن‌ها شماره‌ای داد. بعد چهار عضو فیفا و مقامات فوتبال سوئد دورهم جمع شدند تا توپ‌ها را آزمایش کنند. تاپ استار برنده شد. برای هر تیم ۳۰ توپ تولید شد و برزیل خودش درخواست خرید بیشتری هم دارد.

 کرک (۱۹۶۲)

توپی که برای جام جهانی شیلی عرضه شد، ولی در عرصه جهانی موردتوجه قرار نگرفت. یک شرکت شیلیایی آن را ساخته بود، اما بعضی توپ‌هایش شش تکه بودند و برخی چهار تکه که با دست به هم دوخته شده بودند. تیم‌های اروپایی بخصوص دل خوشی از آن نداشتند. در حالی که مثلا توپ تاپ استار جام جهانی ۱۹۵۸ در اروپا بسیار محبوب شده بود. این توپ البته یک ویژگی مهم داشت که معرفی خاصیت کشسانی لاتکس بود که در بسیاری از مدل‌های بعد از آن هم مورد استفاده قرار گرفت. این توپی است که اسطوره فوتبال، پله با آن در جام جهانی شگفتی‌های زیادی آفرید.

 چلنج ۴ استار (۱۹۶۶)

کمپانی انگلیسی اسلازنگر بیشتر برای ساخت ادوات مربوط به ورزش‌هایی با راکت از جمله تنیس و پینگ‌پونگ شهرت داشت. شبیه تاپ استار بود، ولی به جای ۲۴ تکه ۲۵ بخش داشت. برای انتخاب این توپ پیشرفته‌ترین آزمایش‌ها تا آن روز انجام شد. برای هر تیم قبل از شروع تورنمنت جام جهانی چند توپ فرستادند تا به بازی با آن عادت کنند.

 تل استار (۱۹۷۰)

این احتمالا دراماتیک‌ترین نقطه در بهبود و توسعه توپ جام جهانی است. از ۱۹۷۰ کمپانی آدیداس وارد بازی شد. آن‌ها دو سال پیش‌تر در جام ملت‌های اروپا توپ‌هایشان را عرضه کرده بودند و با توفیق هم روبه‌رو شد. آدایداس توپ تل استار را معرفی کرد که سیاه و سفید بود تا دیدن آن در تلویزیون راحت‌تر شود و وضوح بیشتری داشته باشد. چون این اولین جام جهانی بود که از طریق تلویزیون به صورت جهانی پخش می‌شد.

 تل استار دورلست (۱۹۷۴)

از این به بعد تغییرات با ملایمت پیش آمدند. مثلا این نسخه از توپ جام جهانی به نسبت نسخه قبل فقط در محافظ چرمش تفاوت داشت که در هوای مرطوب بتواند کیفیتش را حفظ کند. از همین سال آدیداس شریک رسمی فیفا شد و اجازه پیدا کردند که نام برندشان را روی توپ‌ها ثبت کنند.

 تانگو (۱۹۷۸)

اسم توپ جام جهانی ۱۹۷۸ که در آرژانتین برگزار شد از روی رقص مشهور و محلی آرژانتینی گرفته شده بود. البته، چون آدیداس برای عرضه دومین توپ جام جهانی‌اش استرس داشت برای پشتیبانی نسخه تل استار ۱۹۷۸ را هم کنار گذاشته بود، اما تانگو با طراحی منحصر به فردش کارش را خوب انجام داد.

تانگو اسپانیا (۱۹۸۲)

این توپ از لحاظ مقاومت در برابر آب بهبود زیادی پیدا کرده بود. یک لایه پلی‌اورتان به این منظور رویش کشیده بودند.

 آزتکا (۱۹۸۶)

این توپی است که مارادونا با آن تاریخ فوتبال را رقم زد و گل دست خدا را ثبت کرد. اما به جز آن این اولین توپ جام جهانی است که کاملا با مواد مصنوعی ساخته شد و در جام جهانی از آن‌ها استفاده می‌شد. جذابیت توپ‌های تولید شده با مواد مصنوعی روشن است: بلافاصله بعد از اینکه بازیکن به آن‌ها ضربه می‌زند می‌توانند شکل اولیه‌شان را به دست بیاورند. اسمش بخاطر طراحی‌اش انتخاب شد که الهام گرفته از معماری آزتک‌ها بود.

ارسکو یونیکو (۱۹۹۰)

در ادامه ادای دین به فرهنگ کشور میزبان آدیداس این توپ را عرضه کرد که نامش را از یک تمدن باستانی ایتالیا گرفته بود. آن‌ها همچنان به کار روی بهبود مواد مصنوعی تشکیل‌دهنده توپ ادامه داده بودند.

کوئسترا (۱۹۹۴)

اولین جام جهانی که در آمریکای شمالی برگزار شد. این بار نشانه سفر به فضا بود و سعی کردند توپ طراحی فوتوریستیک (آینده‌نگرانه) داشته باشد. لایه پلی‌استری که روی توپ کشیدند آن را نرم‌تر کرده بود و همزمان با بالا رفتن سرعت کنترلش هم آسان‌تر می‌شد.

 تری کالر/سه رنگ (۱۹۹۸)

برای اولین‌بار از سال ۱۹۷۰ برای جام جهانی فرانسه توپ‌ها رنگی شدند. آن‌ها به توپ رنگ آبی و سفید و قرمز دادند که رنگ‌های پرچم فرانسه است.

 فورنووا (۲۰۰۲)

با این توپ آدیداس واقعا شروع به تجربه ایده‌های تازه کرد. طراحی توپ را کاملا تغییر دادند؛ و روی زمینه‌های تکنولوژی توپ هم کار کردند. بسیاری از بازیکنان می‌گفتند که توپ سبک‌تر شده است. دیوید بکهام که به عنوان سفیر آدیداس در تست توپ فورنووا حضور داشت ادعا کرد که این دقیق‌ترین توپی است که آدیداس تا امروز ساخته است. اما از طرف دیگر جیان لوئیجی بوفون دروازه‌بان اسطوره‌ای ایتالیا گفت که این دیوانه‌وارترین توپی است که تا حالا دیده و جهتش به سادگی تغییر می‌کند.

تیم گیست (۲۰۰۶)

معنای لغوی اسم توپ روحیه تیمی است. توپ ۱۴ تکه بود و درز‌های کمتری داشت که باعث می‌شد توپ گردتر و باثبات‌تر باشد. اما هنوز همه خوشحال نبودند. برخی می‌گفتند که حرکتش در هوا غیرقابل پیش‌بینی است.

 جابولانی (۲۰۱۰)

سال ۲۰۱۰ همه چیز واقعا جالب شد. این توپ به دلیل بدنامی‌اش در تاریخ ماندگار شد. آدیداس تلاش کرده بود با کمتر کردن تکه‌ها باز هم توپ را گردتر کند. نتیجه این شد که حرکت توپ آنقدر غیرقابل پیش‌بینی شد که دروازه‌بانان شورش کردند. ایکر کاسیاس آن را وحشتناک توصیف کرد. درنهایت کار به مطالعات ناسا روی توپ کشید که ببینند مشکل از کجاست. آن‌ها کشف کردند که وقتی جابولانی در هوا حرکت می‌کند سرعتش خیلی بیشتر از مدل‌های قبلی می‌شود.

برازوکا (۲۰۱۴)

جابولانی که تبدیل به کابوس روابط عمومی آدیداس شده بود با روبان‌های رنگی تزیین شد و تعداد تکه‌هایش به شش عدد کاهش پیدا کرد. اما این‌بار چشم‌شان ترسیده بود. توپ را برای همه بازیکنان در سرتاسر جهان فرستادند. این‌بار مخالفت‌های کمتری دریافت شد و حتی بوندسلیگا توپ را برای بازی‌هایش خرید.

تل استار ۱۸ (۲۰۱۸)

تل استار ۱۸ هوشمندترین توپ همه ادوار جام جهانی است. این توپ از نو طراحی شده یک مدل کلاسیک است و از آخرین تکنولوژی‌های روز جهان در آن استفاده شده. تل استار هوشمندترین توپ تکنولوژیک فوتبال تا امروز است و یک میکروچیپ NFC درون آن جاسازی شده است. این چیپ به کسانی که از توپ استفاده می‌کنند اجازه می‌دهد تا به صورت مستقیم با استفاده از گوشی‌های هوشمندشان در تعامل با توپ باشند.