صادق زیباکلام چرا روزه می گیرد؟!

دکترصادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در کانال تلگرامی خود، به فلسفه روزه داری و نگاه علمی به آن پرداخته است.

او نوشته است:

در جریان نوشتن کتاب #ما_چگونه_ما_شدیم مجبور شدم خیلی جدی به بررسی جریانات فکری پس از رحلت رسول‌الله وارد شوم. در اینجا بود که با امام احمدبن‌حنبل و ابوحامد امام محمدغزالی آشنا شدم. در جریان آشنایی ام با غزالی، با شکل دیگری از نگاه به شریعت آشنا شدم. رویکردی که چندان اصراری بر روی عقل، علم، فلسفه و سایر معرفت‏های بشری برای فهم یا اثبات دین نداشت و در عوض تأکیدش بر روی دل، اطاعت، تسلیم و بالاتر از همه ایمان و تعبد بود.

من آموخته بودم که دلایل عقلی و علمی محکمی برای روزه‏ داری وجود دارد. اگر کسی در دهه۱۳۴۰ از من می پرسید که حکمت روزه داری چیست، من فهرستی از یافته های پزشکی را می آوردم که نشان می داد #روزه چه فوایدی برای جسم، جان و سلامت روزه دار در بر دارد؛ اما غزالی به من یاد داد که برای روزه داری فقط و فقط یک دلیل لازم است آن‌هم حکم حضرت باری‌تعالی است. غزالی برای این‏که علم جدید و پزشکی مدرن، فلسفه یونانی ها یا حکمت ایرانی ها اندر فواید روزه چه گفته‏ ند وچه حجت‏هایی آورده‏ اند، پشیزی اعتبار قائل نبود و اگر از وی می پرسیدیم که چرا از بام تا شام می بایستی صیام را نگه‌داریم، او به‌جای برشمردن دلایل عقلی، یک‌کلام می گفت برای آن‏که رسول‌الله این گونه روزه می گرفتند؛ تمام شد و رفت.

برای غزالی نه اهمیتی داشت که مصرف مشروبات الکلی چه آثار سوئی بر روی کبد انسان می گذارد و نه به دنبال یافتن دلایل علمی پرهیز از مصرف گوشت خوک بود. او واجباتِ شریعت را انجام می داد و از محرمات اجتناب می کرد نه به‌واسطه آن‏که این‌ها عقلی بودند، بلکه صرفاً به‌واسطه آن‏که شریعت به مؤمنین این‏گونه دستور داده بود. ازنظر غزالی، دینی که یک بخش آن را علم اثبات کرده باشد، بخش دیگرش را فلسفه پیوند زده باشد و گوشه دیگرش را منطق آراسته باشد، فاقد مبنای استواری برای اطاعت حضرت حق است.

غزالی فقط مبنای نگاه علمی به دین را در من ویران نکرد. بلکه پایه دیگر اعتقادی من را ‏که شریعت الزاماً برای سامان دادن به تمام امور این دنیا آمده را نیز با تردید رو به‏ رو ساخت. غزالی تأکید بیشتر را بر روی توجه به آخرت می گذارد. هدف دین یا دست‌کم یکی از اهداف اصلی آن، بندگی حضرت باری‌تعالی، معاد و عبادت است. ممکن است، شریعت در خود سیستم بانکداری علمی و پیشرفته‏ای هم داشته باشد، اما به باور غزالی، هدف دین ایجاد نظام بانکداری نیست!

نگاه سنت ‏گرایان و غزالی مرا مجذوب و شیفته خود ساخت. بماند این‏که بعدها دریافتم که اساساً گره زدن دین به عقل انسان‏ها یا علم دانشمندان از منظر معرفت ‏شناسی با چه اشکالات بنیادی روبرو است.