فرارو- عربستان سعودی، به منظور گسترش نفوذش در برخی کشور‌های آسیای میانه، سرمایه گذاری در این کشور‌ها را بیشتر کرده است. برخی محافل رسانه‌ای نزدیک به عربستان می‌گویند هدف از این سرمایه گذاری‌ها، مقابله با نفوذ ایران است.
به گزارش فرارو، در ۲۶ ژوئیه ۲۰۱۸، عبدالعزیز بن محمد البادی، سفیر وقت عربستان در تاجیکستان، طی گفتگویی با خبرگزاری تاجیکستانی «اوستا»، از کمک ۲۰۰ میلیون دلاری ریاض به دوشنبه خبر داد. البادی، تلویحا هدف عربستان از این کمک‌ها را محدود کردن نفوذ ایران دانست.
در همین گفتگو، البادی برای اینکه نفوذ ایران در تاجیکستان را زیرسوال ببرد، به یک یادداشت تحلیلی اشاره کرد که در خبرگزاری تاجیکستانی «خاور» منتشر شده بود. کامارا نورالحقف، نویسنده این یادداشت، ادعا می‌کند که ایران از طریق «حزب رنسانس اسلامی تاجیکستان» دنبال ایجاد یک انقلاب اسلامی در تاجیکستان است. نوالحقف، این حزب را شاخه‌ای از حزب الله دانست.
از سال ۲۰۱۵ به بعد برخی مقامات تاجیکستانی، ادعا‌هایی در این خصوص مطرح کردند و حتی حزب مزبور را غیرقانونی اعلام کردند. در سپتامبر همان سال، مقامات تاجیکستان مدعی شدند که حزب رنسانس اسلامی، در یک کودتای ناکام که توسط معاون وزیر دفاع انجام شد، نقش داشت. اواخر سال ۲۰۱۵، وقتی که محی الدین کبیری، دبیرکل حزب رنسانس اسلامی، در تهران با مقامات بلندپایه ایران به طور علنی دیدار کرد، روابط تهران و دوشنبه، تیره‌تر شد. بعد از آن دیدار که مورد اعتراض دولت تاجیکستان قرار گرفت، اتهاماتی علیه ایران مبنی بر حمایت از اپوزیسیون تاجیکستان در جنگ داخلی دهه ۱۹۹۰ مطرح شد و در همین رابطه چندین فیلم مستند در تلویزیون دولتی تاجیکستان پخش شد.
سعودی‌ها در چنین شرایطی به فکر توسعه نفوذ خود در تاجیکستان افتادند و سعی کردند خود را متحد راستین تاجیکستان نشان دهند. البادی در همان گفتگو با طعنه و کنایه، گفته بود عربستان مثل بعضی کشور‌ها نیست که در ظاهر با مردم تاجیکستان ادعای دوستی کند، ولی از پشت به آن‌ها خنجر بزند.
تصویری از جشنواره موسوم به «روز‌های فرهنگی عربستان» در پایتخت تاجیکستان، که در ماه مه ۲۰۱۸ برگزار شد.
نزاع عربستان با اخوان المسلمین و ایران در آسیای میانه
رسانه‌های نزدیک به عربستان می‌گویند هدف عربستان از نفوذ در آسیای میانه، مهار نفوذ ایران و گروه‌های اخوان المسلین در آن منطقه است. در همین رابطه، روزنامه العرب، چاپ لندن، نوشت: «عربستان در نزاع ژئوستراتژیک با ایران و گروه‌های اخوان المسلمین بر سر نفوذ در منطقه آسیای میانه، امتیازات زیادی به دست آورد. اکثر این تحولات در تاجیکستان رخ داد. جایی که حضور اخوان المسلمین در سطوح گوناگون کاهش یافته است و در عین حال، تهران از بایکوت تقریبا کامل مقامات تاجیکستان و همچنین محدود شدن فعالیت‌هایش در این کشور رنج می‌برد.»
جیمز دورسی، پژوهشگر دانشگاه نانیانگ سنگاپور می‌گوید: «مقابله با اخوان المسلمین، سعودی‌ها را خشنود می‌کند. سعودی ها، در سال ۲۰۱۵، وقتی که روابط تاجیکستان با ایران تنش آلود شد، برای کمک به تاجیکستان وارد میدان شدند.»
از سال ۲۰۱۵ به بعد، همزمان با تنش آلود شدن روابط ایران و تاجیکستان، روابط عربستان با تاجیکستان به تدریج قوی‌تر شد. سعودی‌ها به تدریج در پروژه‌های عمرانی تاجیکستان مانند ساخت مدارس، احداث نیروگاه هیدروالکتریکی راغون و بزرگراه شرق تاجیکستان مشارکت مالی کردند.
در مقابل، مقامات تاجیکستان، فعالیت‌های اخوان المسلمین و ایران را محدود کردند. به طوری که در سه سال گذشته، ده‌ها روحانی به اتهام عضویت در اخوان المسلمین بازداشت و دو هزار مرکز وابسته به این گروه مسدود شدند. همچنین تاجیکستان مانند عربستان، اخوان المسلمین را یک گروه غیرقانونی اعلام کرد. بزرگترین مرکز فرهنگی اخوان المسلمین در شهر خجند نیز مسدود شد. دقیقا در همین شهر، تاجیکستان، یک مرکز فرهنگی و تجاری ایرانی را تعطیل کرد و سپس وقتی ایران خواستار عضویت در سازمان همکاری شانگ‌های شد، مانع عضویت ایران شد. امری که موجب شد برخی ناظران، به نفوذ بیشتر عربستان در تاجیکستان توجه کنند. به عنوان نمونه، آندری کازانتسیف، مدیر مرکز تجزیه و تحلیل موسسه تحقیقات بین المللی در دانشگاه روابط بین الملل مسکو، در گفتگو با روزنامه روسی کامرسانت، نفوذ عربستان در تاجیکستان را دلیل مخالفت این کشور با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگ‌های دانست.
به نوشته خبرگزاری تسنیم، کازنتسیف گفته بود: «امامعلی رحمان رئیس جمهوری تاجیکستان در سال ۲۰۱۶ سفری به ریاض داشت که در جریان آن عربستان سعودی را مهمترین شریک این کشور در جهان عرب نامید. سپس در بهار امسال {۲۰۱۷} اطلاعاتی در رسانه‌های گروهی منتشر شد که بر اساس آن، عربستان در حال ساخت مجموعه ساختمان‌هایی برای پارلمان تاجیکستان است که برای این منظور چندین ساختمان در مرکز شهر دوشنبه، از جمله ساختمان سفارت ایران، تخریب شده اند و طرف ایرانی مجبور شد تا محل سفارت خویش را تغییر دهد.»
این در حالی است که ایران سعی کرده با کشور‌های آسیای میانه روابط حسنه‌ای برقرار کند. برخی از این کشور‌ها در کنار ایران، بخشی از ابتکار جاده ابریشم جدید (یک جاده یک کمربند) هستند. کما اینکه کشور‌هایی مثل تاجیکستان، که به دریا راه ندارند، به بنادر ایران، که از لحاظ جغرافیایی به تاجیکستان نزدیک هستند، نیاز دارند.
دیدار پادشاه عربستان و رئیس جمهور قرقیزستان در ریاض اواسط دسامبر گذشته
رقابت آرام‌تر در ازبکستان و قرقیزستان
در مجاورت تاجیکستان، کشور دیگری نیز وجود دارد که ظاهرا به میدانی برای رقابت تبدیل شده است. به گفته العرب، ازبکستان نیز رویکرد محتاطانه‌ای در مقابل اخوان المسلمین دارد. شوکت میرضیایف، رئیس جمهور ازبکستان، در اقدامی که هدف از آن، از سوی برخی ناظران تضعیف اخوان المسلمین قلمداد شد، نظارت کمیته دینی (وابسته به دستگاه امنیتی) بر آموزش دینی را محدود کرد. میرضیایف، همچنین یک آکادمی آموزش اسلامی تاسیس کرد.
العرب ادامه داد: «عربستان با قدرت، ولی محتاطانه در ازبکستان گام برمی‌دارد. در سال ۲۰۱۹، بازرگانان سعودی دو بار به تاشکند سفر کردند تا فرصت‌های سرمایه گذاری در ازبکستان را بررسی کنند. همچنین، شرکت جهانی "عجلان و بردارنش" که بر تولید پوشاک در عربستان تمرکز دارد، طرح‌هایی برای سرمایه گذاری پنج ساله به ارزش دو میلیارد دلار در نظر دارد.»
با این حال، روابط ازبکستان و ایران، همچنان حسنه باقی ماند. میرضیایف در سال ۲۰۱۷، فرمانی برای بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل صادر کرد. بر اساس این فرمان، بخشی از کانال حمل نقل میان ازبکستان، ترکمنستان، ایران و عمان احداث می‌شود. ازبکستان نیز مانند تاجیکستان به دریای آزاد راه ندارد. این کشور طرح‌هایی برای ایجاد کانال حمل و نقل از ترمذ به بندر عباس دنبال می‌کند. این کانال از مزار شریف و هرات در افغانستان عبور می‌کند.
سعودی‌ها به تازگی برای تحکیم روابط با قرقیزستان نیز گام برداشته اند. اواسط دسامبر گذشته، طی سفر سورون بای جین بیکف، رئیس جمهور قرقیزستان به عربستان، سران دو کشور راه‌های تقویت روابط در حوزه‌های مختلف را بررسی کردند. در همین سفر، حداقل شش توافق و یادداشت همکاری در حوزه‌هایی مانند ورزش، بهداشت، صنایع، کشاورزی، علم و آموزش امضا شد. همچنین یک توافق مالی برای احداث یک جاده در قرقیزستان نیز به امضا رسید.
