آبریزش بینی؛ علل و راه‌های درمان آن

فرارو- همه ما احتمالاً بار‌ها با آبریزش بینی به‌ویژه هنگام سرما خوردگی مواجه شده‌ایم که اغلب تنفس ما از راه بینی را دچار مشکل کرده است. اگرچه آبریزش بینی به دلایل شایعی همچون سرماخوردگی و یا آلرژی رخ می‌دهد و معمولاً به صورت خود به خود نیز برطرف می‌شود، گاه ممکن است فرد بنا به دلایلی با این عارضه به صورت طولانی مدت درگیر شود که باید آن را جدی گرفت.

 

چرا ما دچار آبریزش بینی می‌شویم و برای درمان آن چه روش‌هایی را می‌توان در پیش گرفت؟ برای یافتن پاسخ این سوالات با ما همراه شوید تا اطلاعات جامعی را در مورد آبریزش بینی و راه‌های درمان آن در اختیار شما قرار بدهیم.

به گزارش فرارو، وظیفه گرم و مرطوب کردن هوای استنشاقی در بینی باعث می‌شود که دمای بینی از دمای مرکزی بدن کمتر باشد و در صورتی که این گرما و رطوبت از دست برود، جبران آن دشوار است و در صورتی که عکس‌العمل جبرانی بدن برای گرم کردن و مرطوب ساختن آن بیش از حد نیاز باشد، این رطوبت مازاد از راه سوراخ‌های بینی جاری می‌شود. به عبارت ساده‌تر وظیفه بینی گرم کردن هوایی است که تنفس می‌شود، هوایی گرم و مرطوب که سلول‌های ریه را تحریک نکند و به آن‌ها صدمه نزند. بدن در صورت وجود سرما به طور طبیعی به سرما واکنش نشان می‌دهد، به این ترتیب که هوای سرد و خشک با تحریک سیستم ایمنی در بینی مایع بیشتری را برای مرطوب کردن هوای استنشاقی تولید می‌کند و فرد دچار آبریزش بینی می‌شود که افراد مبتلا به بیماری‌های آسم، اگزما و تب یونجه بیش از سایرین آن را تجربه می‌کنند.

 

علاوه‌بر سرماخوردگی و وجود هوای سرد حساسیت‌های مختلف و غذا‌های حاوی ادویه زیاد باعث رقیق‌تر شدن آب بینی و آبریزش خواهد شد؛ بنابراین آبریزش بینی همان تخلیه یا خروج مخاط از بینی است که این ماده تخلیه شده می‌تواند شفاف و یا غلیظ باشد. این مایعات ممکن است از بینی، پشت گلو یا هر دو تخلیه شود. در علم پزشکی برای اشاره به آبریزش بینی از عبارت «رینوره» یا «رینیت» استفاده می‌کنند. رینوره به معنای تخلیه کم مایعات عمدتاً شفاف از بینی است و رینیت به معنای التهاب بافت بینی است. رینیت اغلب به آبریزش بینی منجر می‌شود. اگر آبریزش بینی دارید، ممکن است دچار گرفتگی بینی هم شوید.

 

روند تنفس از بینی شروع می‌شود. بینی به تصفیه، مرطوب، گرم یا خنک کردن هوای ورودی کمک می‌کند تا هوایی که به ریه‌ها می‌رسد، تمیز باشد. پوشش مخصوص بینی مخاط یا همان بافت مرطوب ناحیه داخل بینی را می‌پوشاند که از تعدا زیادی غده‌های تولید کننده مخاط تشکیل شده است. مخاط بسیاری از باکتری‌ها، آلرژن‌ها، گرد و غبار یا سایر ذراتی که به بینی وارد می‌شوند، به دام می‌اندازد. موکوس (Mucus) حاوی آنتی بادی یا آنزیمی است که باکتری‌ها و ویروس‌های ناخواسته را از بین می‌برد. لایه مخاطی همچنین شامل سیلیا‌ها یا ساختار‌های مومانند و ریز است. سیلیا‌ها به طور مداوم در حال حرکت هستند و ذرات مضر جمع‌آوری شده و مخاطی را که از طریق بینی به دام می‌افتند، به قسمت پشت گلو منتقل می‌کنند.

 

این ذرات بعد از بلعیدن اسید معده از بین می‌روند؛ همچنین مخاط و ذرات می‌توانند با سرفه یا عطسه خارج شوند. هنگامی که درجه حرارت بیرون سرد می‌شود، سرعت این روند کند می‌شود. بسیاری اوقات مخاط در بینی می‌ماند؛ سپس از بینی خارج می‌شود. تولید مخاط بخشی طبیعی و ضروری از سیستم هوایی است. برای مرطوب نگه داشتن راه هوایی و به درستی کارکردن آن به مخاط نیاز است. مخاط نه‌تنها ذرات مضر را وارد ریه نمی‌کند، حاوی آنتی بادی برای از بین بردن باکتری‌ها نیز هست. اگر مخاط بیش از حد تولید شود، بدن می‌خواهد از شر آن خلاص شود که با سرفه و تف کردن خارج می‌شوند.

 

اشاره شد که آبریزش بینی راهکاری‌ست که بدن می‌تواند از شر میکروب‌هایی که باعث تحریک یا التهاب آن می‌شوند، خلاص شود. به عبارت دیگر آبریزش بینی می‌تواند به دلایلی که باعث تحریک یا عفونت بافت بینی شود، اتفاق بیافتد. عفونت‌ها (مانند سرماخوردگی و آنفلوانزا) آلرژی و تحریک کننده‌های مختلف ممکن است باعث ایجاد آبریزش بینی شوند؛ همچنین بعضی از افراد به طور مداوم و بدون دلیل مشخصی دچار آن می‌شوند که به این نوع آبریزش بینی رینیت غیر آلرژیک یا رینیت وازوموتور می‌گویند. آبریزش بینی به‌ندرت نیز می‌تواند ناشی از پولیپ، اجسام خارجی، تومور یا سردرد‌های میگرنی باشد. بر همین اساس مهم‌ترین و شایع‌ترین علل آبریزش بینی را می‌توان به شرح زیر برشمرد:

۱. سرماخوردگی: زمانی که ویروسی مانند ویروس معمول سرماخوردگی (راینوویروس) وارد بینی‌تان می‌شود، به مولکول‌های درون سلول‌ها متصل می‌شود و باعث آزاد شدن مواد شیمیایی به نام سیتوکین‌ها می‌شود که التهاب در بینی را به وجود می‌آورند. بدن انسان از فرآیند التهاب برای مبارزه با ویروس بهره می‌گیرد؛ اما یکی از اثرات التهاب شامل آبریزش بینی است. همراه با سرماخوردگی، مخاط معمولاً روان و شفاف می‌شوند. علائم دیگر سرماخوردگی عبارت‌اند از عطسه، سرفه، گلودرد، آبریزش چشم و درد‌های خفیف بدن. متأسفانه هیچ درمانی برای سرماخوردگی وجود ندارد؛ بنابراین استراحت، هیدراتاسیون و دارو‌های ضد سرماخوردگی همراه دارو‌های آنتی هیستامین، دارو‌هایی که برای متوقف کردن یک ماده شیمیایی به نام هیستامین که می‌تواند باعث آبریزش بینی شود، کمک‌کننده خواهند بود.

 

۲. عفونت سینوسی: اگر تب دارید، از فرط خستگی نمی‌توانید از خواب بیدار شوید، سرفه، احتقان یا ترشحات غلیظ، زرد و سبز بینی دارید، ممکن است در واقع به یک عفونت سینوسی دچار باشید که ناشی از تحریک، عفونت و ترشح با باکتری است. از آنجا که عفونت‌های سینوسی می‌توانند باکتریایی باشند، ممکن است به یک آنتی‌بیوتیک نیاز داشته باشید؛ همچنین توصیه می‌شود بینی را با آب نمک که می‌تواند حفره بینی را پاک کند، شست‌ و شو بدهید. برای تهیه مخلوط شست‌ و شو یک دوم قاشق چای‌خوری نمک غیر یددار و یک دوم قاشق چای‌خوری جوش‌شیرین را به یک فنجان آب مقطر یا آب استریل اضافه کنید. این غلظت با غلظت نمک در بدن سازگار است؛ همچنین بسیاری از سرم‌های نمکی شست‌ و شو از قبل ساخته شده‌اند که می‌توانید از داروخانه‌ها تهیه کنید.

۳. پولیپ بینی: پولیپ بینی زائده نرم و زردرنگی است که می‌تواند در بینی و سینوس‌ها رشد کند. آن‌ها یک حالت ژله‌ای دارند و از سلول‌های التهابی ساخته شده‌اند و می‌توانند باعث آبریزش بینی مزمن شوند. اگر دچار پولیپ بینی هستید، ممکن حس بویایی‌تان کم شود، احساس فشار بر صورت و اشکال در تنفس داشته باشید. کسی کاملاً مطمئن نیست که چه چیزی باعث پولیپ می‌شود؛ ولی ممکن است با آلرژی و عفونت در ارتباط باشد. گاه پولیپ‌های خوش‌خیم می‌توانند با دارو‌هایی مانند استروئید‌ها درمان شوند. اگر آن‌ها همچنان رشد کنند و یا مانع تنفس یا حس بویایی شما شوند، جراحی‌هایی وجود دارد که می‌تواند برای از بین بردن پولیپ‌ها انجام شود.

۴. آلرژی: با قرار گرفتن در معرض محرک‌ها می‌توانید دچار آبریزش بینی شوید. به طور معمول قرار گرفتن در معرض آلرژی حاد باعث خارش بینی، تورم داخل بینی، عطسه‌های زیاد و تولید مخاطی روان و روشن می‌شود. آلرژی باعث می‌شود هیستامین شیمیایی آزاد شود که به طور مستقیم موجب بروز این علائم خواهد شد. دارو‌های آنتی‌هیستامین مانند Zyrtec یا Claritin مفید هستند؛ زیرا آن‌ها در وهله اول برای متوقف کردن پاسخ هیستامین تلاش می‌کنند. اسپری‌های استروئیدی بینی (مانند فلوناز یا نازاکورت) همچنین می‌توانند باعث کاهش التهاب در حفره بینی و درنتیجه کاهش تولید مایع بینی شوند. اگر آلرژی شما ناشی از گرده است، سعی کنید از قرار گرفتن در معرض آن‌ها اجتناب کنید. اما محرک‌های داخلی را نادیده نگیرید: فرش‌ها می‌توانند با گرد و غبار و کپک‌ها پر شوند و استفاده از پوشش‌های ضد گرد و غبار در رختخواب می‌تواند نشانه‌ها را از بین ببرد. همچنین دور نگه داشتن حیوان خانگی از اتاق‌ خواب نیز می‌تواند قرار گرفتن در معرض آلرژن‌ها را محدود کند. اگر پس از یک هفته همچنان دچار آبریزش بینی هستید و مخاط بینی غلیظ و سبز یا زرد رنگ شد، بهتر است با پزشک ملاقات کنید.

۵. غذا‌های پرادویه: بعضی اوقات بینی شما به علت تحریکات عصبی روان می‌شود. انواع خاصی از اعصاب در حفره‌های سینوس و بینی می‌توانند باعث ترشح بیشتر مخاط شوند و برخی از این عصب‌ها را می‌توان با غذا‌های تند فعال کرد؛ به‌ویژه کپسایسین ماده شیمیایی که در فلفل تند وجود دارد، می‌تواند موجب آبریزش زیاد بینی شود. این راه احتمالاً یک پاسخ برای سعی در برداشتن تحریک کننده‌ها از بدن است. برای کاهش تحریک عصب‌ها و درنتیجه کاهش تولید موکوس که ناشی از مصرف مواد تند و بوی قوی است، اسپری مخصوصی وجود دارد. اگر واقعاً غذا‌های تند شما و بینی‌تان را اذیت می‌کند، بهتر است از خوردن آن‌ها دست بردارید.

۶. گریه شدید: گریه باعث آبریزش بینی می‌شود؛ زیرا اشک‌ها از طریق مجاری اشک به داخل بینی تخلیه می‌شوند. طبیعی است که پس از گریه دچار آبریزش بینی شوید. کشیدن و دمیدن بینی اشک را به موکوس بینی اضافه می‌کند. بهتر است در این موارد خود را با یک حمام آب گرم آرام کنید و یا یک تکه از شکلات مورد علاقه‌تان را گاز بزنید. همین چیز‌های کوچک می‌تواند به بهبود خلق‌ و خوی‌تان کمک کند.

 

۷. ورزش کردن در سرما: ورزش به طور موقت باعث افزایش مخاط در بینی و ریه‌ها می‌شود؛ زیرا التهاب و جریان خون به سمت این مناطق افزایش می‌یابد. هوای سرد و خشک به‌ویژه سینوس‌ها و ریه‌ها را که ترجیح می‌دهند گرم و مرطوب بمانند، تحریک می‌کنند. خوب است اگر می‌خواهید در هوای سرد ورزش کنید، قبل از تنفس هوای سرد بینی‌تان را با شال‌ گردن بپوشانید و گرم نگه‌دارید. بخور آب داغ و دوش آب گرم می‌تواند به باز کردن بینی کمک کند.

۸. دیگر عوامل آبریزش بینی: علاوه‌بر عوامل شایع آبریزش بینی که پیش از این به آن اشاره شد، دلایل دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند سبب آبریزش بینی شوند، شامل تغییرات هورمونی، سندرم چرگ اشتراوس، آسم شغلی، سینوزیت مزمن، بارداری، دود تنباکو، نشت مایع نخاعی، انحراف تیغه بینی، دارو‌ها و قرار گرفتن در معرض هوای خشک است.

آبریزش بینی ممکن است آزار دهنده باشد و باعث ناراحتی فرد شود؛ ولی معمولا خود به خود برطرف می‌شود. باید توجه داشت که آبریزش بینی می‌تواند علامت یک بیماری جدی در فرد به‌ویژه نوزادان باشد؛ بنابراین چناچه حالات زیر را در خود مشاهده کردید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
ــ آبریزش بینی بیش از ۱۰ روز ادامه داشت.
ــ تب بالا داشتید، خصوصاً اگر بیش از ۳ روز ادامه داشت.
ــ ترشحات بینی سبز رنگ و با درد سینوس‌ها و یا تب همراه بود. این‌ها می‌تواند علامت عفونت باکتریایی باشد.
ــ اگر بیماری آسم و یا آمفیزم دارید و یا دارو‌های سرکوب کننده سیستم ایمنی را دریافت می‌کنید.
ــ ترشحات بینی خونی بود و یا بعد از آسیب سر (مثل ضربه به سر) دچار ترشحات شفاف و مداوم بینی بودید.

۱. خوردن مایعات فراوان: نوشیدن مایعات و سیراب بودن علائم احتقان بینی را تسکین می‌بخشد. زمانی که ماده مخاطی درون سینوس‌ها رقیق می‌شود، خارج کردن آن به مراتب راحت‌تر خواهد بود، در غیر این صورت مواد چسبنده و سختی تشکیل می‌شود که راه هوا را می‌بندند و نفس کشیدن را دشوار می‌کنند. از نوشیدنی‌هایی مثل نوشابه که به جای آبرسانی بیشتر آب بدن را خشک می‌کنند، پرهیز کنید.

 

۲. چای داغ: نوشیدنی‌های گرم مانند چای داغ نسبت به نوشیدنی‌های سرد عملکرد موثرتری دارند و این به سبب گرما و بخار موجود در آن‌هاست که به باز کردن مجرای تنفسی کمک می‌کند. برخی از چای‌های گیاهی مانند چای بابونه، زنجبیل، نعناع یا گزنه حاوی مواد ضد التهابی و آنتی‌ هیستامین هستند. یک فنجان چای گیاهی داغ (ترجیحا بدون کافئین) تهیه کنید و قبل از نوشیدن بخار آن را استنشاق کنید تا در کنار درمان آبریزش بینی درد گلویتان نیز تسکین یابد.

۳. بخور: طبق نتیجه‌ مطالعات انجام شده یکی از راه‌های موثر درمان آبریزش بینی بخور دادن است. در صورت تمایل چند قطره روغن اساسی مثل روغن اکالیپتوس، نعناع، رزماری، مریم گلی، سرپیچ، روغن درخت چای و روغن آویشن را به آب بخور خود اضافه کنید. برای هر ۳۰ گرم آب حدود دو قطره روغن کافی است. اگر این روغن‌ها را در دسترس ندارید، می‌توانید از گیاه خشک شده آن‌ها استفاده کنید.

۴. دوش آب گرم: برای درمان آنی آبریزش بینی دوش آب گرم را امتحان کنید. این ترفند درست مانند بخور و نوشیدن چای داغ میزان آبریزش بینی را کم و بینی گرفته را باز خواهد کرد.

۵. خوردن غذا‌های تند: غذای تند آبریزش بینی را بدتر می‌کند و اگر این آبریزش ناشی از گرفتگی سینوس‌ها و پر بودن آن‌ها باشد، اتفاقا غذای تند علاج مشکل شماست. ادویه‌جات تند مانند فلفل کاین، ترب کوهی یا زنجبیل گزینه‌های بسیار خوبی هستند که ضمن گرم کردن بدن مجرای تنفسی را باز و مخاط سینوس را تخلیه می‌کنند.

۶. استراحت: در مواقعی که بدن با اتفاقات ناخوشایندی هچون آبریزش بینی دست و پنجه نرم می‌کند، استراحت اهمیت فراوانی دارد. حین استراحت سر خود را با یک بالش اضافه کمی بالاتر بیاورید تا مایع موجود در سینوس به شکل طبیعی تخلیه شود. در چنین حالتی نفس کشیدن نیز راحت‌تر خواهد بود.

 

۷. زنجبیل و عسل: مخلوط زنجبیل و عسل پای ثابت درمان سرماخوردگی، گلودرد و آبریزش بینی است. مقداری زنجبیل رنده کنید، آب آن را بگیرید و با عسل مخلوط کنید. این ترکیب را روزی سه مرتبه نوش جان کنید تا تاثیر آن را به چشم ببینید.

۸. آب نمک: شستشو با آب نمک یکی از بهترین دارو‌های خانگی برای جلوگیری آبریزش بینی است. شستشو بینی با آب نمک کمک می‌کند مخاط‌های به وجود آمده از بین بروند و عمل تخلیه‌ آن راحت‌تر انجام شود. این کار حتی حفره‌های بینی را کاملا باز می‌کند و کمک می‌کند بهتر تنفس کنید؛ همچنین غرغره کردن با آب نمک نیز یکی از بهترین دارو‌های خانگی برای کاهش آبریزش بینی است و به قطع شدن آن نیز کمک می‌کند. یک قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب ولرم حل و چند بار در روز با آن غرغره کنید.

۹. ریحان: ریحان با داشتن خاصیت ضدمیکروبی، ضدقارچی، ضدویروسی و گرم کردن بدن‌ به کاهش آبریزش بینی کمک می‌کند. برای قطع آبریزش بینی با خوردن ریحان فقط کافی‌ست پیش از صبحانه و قبل از رفتن به رخت‌خواب سه یا چهار برگ ریحان را بجوید؛ همچنین می‌توانید چند برگ ریحان و چند برگ میخک را همراه با یک فنجان آب به مدت ۱۰ دقیقه بجوشانید. مقداری شکر به آن اضافه کنید و صبر کنید تا خنک شود؛ سپس آن را بنوشید.

۱۰. لیمو: لیمو به دلیل دارا بودن مقدار فراوان ویتامین C یکی دیگر از گزینه‌های طبیعی مؤثر برای درمان آبریزش بینی است. لیمو نه‌تنها مخاط بینی را رقیق می‌کند، مقاومت بدن در برابر عفونت را نیز بالا می‌برد. آب نصف لیمو را به مقداری آب اضافه کنید. برای بهتر کردن مزه آن مقداری عسل نیز به آن اضافه کنید و هر روز اول صبح و چندبار در طول روز از آن میل کنید.