آیا دولت در قبال سهامداران متضرر بورس مسئول است؟

فرارو- بازار بورس از ابتدای امسال روند پر فراز و فرودی را طی کرده است. از ابتدای امسال در حالی که بازار‌های بورس در دنیا در مواجهه با کرونا دوران رکود را تجربه می‌کردند شاخص بازار بورس در ایران با رشد مواجه شد و حتی در مرداد ماه به دو میلیون واحد هم رسید، اما از نیمه تابستان با افت مواجه شد چنانچه با حدود ۸۰۰ هزار واحد افت طی این مدت، روز سه شنبه در کانال یک میلیون و سیصد هزار واحدی قرار گرفت.

به گزارش فرارو، کارشناسان بازار سرمایه، ریزش بورس را خیلی پیش از این پیش بینی کرده بودند چرا که آن‌ها رشد شاخص را واقعی نمی‌دانستند. همچنین به نظر آن‌ها ریزش بورس پس از این نیز  ادامه دارد.

این  در حالی است که دولت و مجلس از لزوم صیانت از حقوق سهامداران حرف می‌زنند. حتی مسئولان دولتی و مجلس با برگزاری جلسات قصد حمایت از این بازار و جلوگیری از زیان سهامداران خرد را دارند. مجلس به این هم اکتفا نکرده و کمیسیون اقتصادی مجلس طرحی برای اصلاح بازار بورس دارد. در تازه‌ترین اقدام نیز روز دوشنبه مجلس گزارش وضعیت بازار سهام، عملکرد بورس و پیشنهاد ۱۱ بندی خود را در صحن علنی مجلس و با حضور رئیس سازمان بورس ارائه کردند.

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس در این جلسه گفت: «مهم‌ترین کار بورس تنظیم‌گری حرفه‌ای در بورس به منظور تامین مالی تولید با نقدشوندگی است. واقعیت این است که چنین اتفاقی را در حال حاضر در بورس شاهد نیستیم. امیدواریم با استفاده از ظرفیت بازارگردانی و جذب نقدینگی برای تولید و نقدشوندگی در بورس، طرح کمیسیون اقتصادی بتواند ضعف‌ها را برطرف کند.»

محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز اظهار کرد: «باید با تصمیمات منطقی و کار کارشناسی اعتماد مردم به این بازار بازگردد در غیر این صورت ظرفیت اعتماد مردمی که سرمایه بزرگ برای اقتصاد کشور است از دست می‌رود. نباید اجازه داد تا مردم نسبت به بازار سرمایه بی‌اعتماد شوند، چراکه این بازار می‌تواند سرمایه‌های مردم و نقدینگی بازار را به سمت توسعه تولید به کشور سوق دهند. از هیات رئیسه مجلس انتظار داریم تا این موضوع را با جدیت دنبال کرده و امیدواریم با تعامل بین مجلس و دولت شاهد وضعیت مطلوبی در هفته‌های آتی در این بازار باشیم.»

اظهارات مجلسی‌ها حکایت از اصلاح روند فعلی دارد که به نظر می‌رسد فرایند کوتاه مدتی نباشد. اما مشخص نیست این روند سهامداران خردی را که از بورس متضرر شدند آرام می‌کند یا خیر. این سهامداران اغلب بر این تصور بوده و هستند که دولت قرار به جبران زیاد ضرر آن‌ها دارد. اتفاقی که در سال‌های گذشته برای مشتریان مؤسسات مالی رخ داد و هزینه‌ای سنگین بر دولت تحمیل کرد. اما آیا دولت در قبال ضرر سهامداران مسئولیت دارد؟ اصلا چگونه باید از آن‌ها حمایت کند؟

دولت در برابر متضرران بازار بورس مسئولیت عمومی دارد
همایون دارابی کارشناس بازار در این باره در گفتگو با فرارو اظهار کرد: واقعیت این است که دولت در برابر زیان افرادی که در گذار‌های مختلف در بازار بورس مشارکت می‌کنند مسئولیت ندارد؛ اما دولت به‌عنوان حافظ ثروت عمومی مردم در برابر از بین رفتن ثروت آن‌ها در هر بخشی دارای مجموعه مسئولیت‌های عمومی و نه اقتصادی است. فرض کنید سیلی می‌آید، بیماری شیوع پیدا می‌کند، زلزله‌ای می‌شود یا اتفاقی می‌افتد که باعث می‌شود بخشی از یک جامعه دچار یک آسیب کلی شوند در این حالت دولت بنا بر ماهیت دولت بودنش، مسئولیت عمومی دارد که ثروت عمومی حفظ یا جبران شود.

وی افزود: در حال حاضر افت بازار سرمایه چند دلیل دارد که یکی از دلایل عمده آن این است که مجموعه تصمیم‌گیری‌ها به سوی افزایش نرخ بهره در سه ماهه دوم هدایت شد. در فصل بهار کاهش نرخ بهره را داشتیم و در فصل تابستان نرخ بهره دو برابری شد که ضربه‌ای به بازار سرمایه زد.

او اضافه کرد: در کنار آن، چند تا تصمیم مهم هم بلاتکلیف مانده است. یکی مسئله تنظیم روابط پالایشگاه‌ها با وزارت نفت بود که مسئله ایجاد کرد. یکی مسئله نرخ ارز و فاصله ارز نیمایی با ارز آزاد بود که مشکل ساز شد. بعد هم قیمت‌گذاری‌های اشتباهی که در صنعت خودرو دارد اتفاق می‌افتد. بحث قیمت‌گذاری فولاد هم بود که همه با هم به بازار ضربه زدند.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: دولت در این‌باره باید تصمیماتی را اتخاذ کند، ولی به‌طورکلی هر کسی وارد بازاری می‌شود ریسک آن را می‌پذیرد و مسئولیت آن با خودش است، ولی اگر بورس یک زیان گسترده و عمومی را بدهد دولت به واسطه دولت بودنش، مسئولیت عمومی دارد که اجازه گسترش آن را ندهد و یا به نوعی آن را جبران بکند.

وی با توجه به اظهارات برخی که از تشویق‌ها و مداخلات دولت در بازار بورس یاد می‌کنند بیان کرد: برای همه دولت‌ها در دنیا، بورس مهم است. فقط دولت ما نیست که در بازار بورس مداخله می‌کند. در ایالات متحده آمریکا، کشور‌های اروپایی و چین هم همین طور است. در همین دوره بیماری کرونا در عمل دیدیم که این دولت‌ها حمایت‌های گسترده‌ای از بازار سرمایه خود کردند. چون برای همه بورس مهم است. بازار سرمایه یک بازار واقعی است که وقتی نقدینگی در آن وارد می‌شود در اختیار تولید و اشتغال قرار می‌گیرد. هیچ دولتی هم نیست که نخواهد اشتغال و تولید داشته باشد.

او افزود: تشویق مردم برای آمدن به بورس توسط دولت، تصمیم درستی بود، اما متأسفانه این تصمیم در بورس ما با تصمیمات متناقضی همراه شد. دولت مسیر درستی را درحال طی کردن بود، ولی با افزایش سود بانکی از این مسیر منحرف شد. یا آن موقعی که قرار بود درباره صندوق دارایی دوم، تصمیم درستی اتخاذ شود و رابطه دولت و بخش خصوصی شفاف شود تا موفق بشود این صورت نگرفت. یا همین الان از قیمت‌گذاری در بازار خودرو که باعث می‌شود سود به جیب دلال‌ها برود دست بر نمی‌دارد. یا با اعتراضات گسترده، قیمت‌گذاری محصولات فولادی در دستور کار قرار گرفت. این‌ها کار‌های اشتباهی بود که با ماهیت تقویت بازار سرمایه مشکل دارد.

دارابی درباره چگونگی حمایت دولت از سهامداران ادامه داد: کسی از دولت نمی‌خواهد که از بازار بورس حمایت کند و تشویق بکند. ما اتفاقا خیلی دوست داریم دولت در بازار سرمایه که بازار بخش خصوصی است آنقدر دخالت نداشته باشد. درخواست ما از دولت فقط همین است که تصمیمات عاقلانه و منطقی اتخاذ کند. یعنی بنشینند با متخصصین مشورت کنند و بعد تصمیم‌گیری کنند. متأسفانه الان جریان تصمیمات به نفع تولید، صنعت و اشتغال در کشور نیست و این ضربه بزرگی به کشور می‌زند.

وی افزود: ما باید راهی پیدا کنیم که این تصمیمات اشتباه اتخاذ نشود و اگر اتخاذ می‌شود جلویش گرفته شود.

این کارشناس تأکید کرد: الان سود کسی که پولش را در بانک می‌گذارد بیش از کسی است که تولید می‌کند. این اشتباه محض است و در درازمدت باعث نابودی اقتصاد می‌شود. ما تا سال‌ها ارز نفتی مصرف می‌کردیم الان ارز نفتی نداریم و کمبود کالا‌های اساسی دارد رخ می‌دهد و امنیت غذایی و دارویی به خطر می‌افتد. اگر نگاه بکنیم در سال‌های گذشته همیشه می‌گفتیم که برای اقتصاد تولید، صنعت و توسعه فناوری مهم هستند و نمی‌شود ما هرچیزی را از خارج وارد بکنیم. باید این مسائل حل شود. دولت باید دستش از ارز نفتی کوتاه شود و اجازه ندهند ارز بفروشد و ذرت وارد بکند. خجالت‌آور است که طبق آمار از سال تقریباً ۸۰ تا الان شانزده میلیارد دلار ذرت وارد این کشور کردیم. واقعاً تأسف‌بار است. این‌ها چیز‌هایی است که براحتی می‌شود در داخل کشور تولیدکرد.

او افزود: صنایع ما واقعا نابود شده است. به خاطر اینکه کالا‌های بنجل خارجی را با ارز نفتی وارد کشور کردیم و ارزان فروختیم. همین موجب شد تا صنعت دچار بیماری هلندی بشود و صنایع از مدار تولید خارج شوند. این بیکاری و وضعیت ناپایدار اقتصادی هم ناشی از این مسایل است.