برکناری یک امام‌جمعه و چند نکته

احسان هوشمند در روزنامه شرق نوشت: به دنبال انتشار سخنان مولوی گرگیج، امام‌جمعه اهل سنت آزادشهر در استان گلستان، در فضای مجازی و اعتراضات گروهی از روحانیون به سخنان وی، نماینده ولی فقیه و امام‌جمعه گلستان او را برکنار و مولوی مشعوف را جانشین وی کرد. مولوی گرگیج در خطبه‌های نمازجمعه در 19 آذرماه مطالبی را درباره ازدواج امام حسین(ع) طرح کرده بود که بازتاب گسترده‌ای داشت.

مولوی گرگیج سپس در توضیحی درباره سخنان خود در خطبه‌های نمازجمعه گفت: «محبت اهل بیت و صحابه رسول‌الله‌(ص) جزء ایمان قلبی اینجانب است؛ توهین به اهل بیت پیامبر اعظم‌(ص) حرام و کفر است؛ علت سخنرانی بنده نصب بنرهای توهین‌آمیز در کوچه و خیابان و برخی از سخنان تفرقه‌افکن در ایام فاطمیه است. هزاران بار به خدا پناه می‌برم که در دل اینجانب نسبت به خاندان رسول گرامی‌(ص) و سُلاله پاکش، کینه، کدورت و عداوت باشد و یا اهانتی روا دارم». وی در ادامه توضیح داد: «اهل سنتی که محبت رسول‌الله‌(ص) و خاندان پاک ایشان در دلش نباشد و از اعمالشان پیروی نکند، اهل سنت نیست و اگر سوءتفاهمی از سخنان اینجانب پیش آمده، از همه عزیزان عذرخواهی می‌کنم».

توضیحات و عذرخواهی این امام‌جمعه اهل سنت موجب نشد تا اعتراضات فروکش کند و درنهایت آیت‌الله نورمفیدی مولوی گرگیج را از پست امام‌جمعه اهل سنت آزادشهر برکنار کرد.

1- ورود ائمه جمعه و نیز دیگر صاحبان تریبون از جمله ائمه جماعات و مداحان و دیگر روحانیون در محافل رسمی و غیررسمی به موضوعات حساس مذهبی می‌تواند پیامدهای پیش‌بینی‌نشده‌ای داشته باشد و موجب تحریک افکار عمومی و احساسات پیروان دیگر مذاهب و حتی ادیان شود و خسارات و هزینه‌های بزرگی بر جای بگذارد؛ به‌ویژه آنکه روحانیون گاه از دریچه بررسی‌های تاریخی به این دست از مطالب ورود می‌کنند درحالی‌که بررسی‌های تاریخی نیازمند تخصص لازم و بررسی اسناد و مدارک متقن و محکمی است. حتی با فرض داشتن سواد و دانش لازم درباره مباحث تاریخی، به دلیل حساسیت‌های مربوط به این دست از مباحث، مصلحت عمومی و ملی آن است که از طرح مباحث اختلاف‌برانگیز و حساس در تریبون‌های رسمی پرهیز شود تا هم حقوق دیگران محفوظ باشد و هم موجب تحریک دیگران نشود. افزون بر دلایل عقلی فراوان برای پرهیز از طرح و بحث مسائل فرقه‌ای و حساس در تریبون‌های عمومی، این نکته هم حائز اهمیت است که امروزه در منطقه غرب آسیا و به‌ویژه در همسایگی ایران درگیری‌های مذهبی و فرقه‌ای به اوج رسیده و هر گونه کم‌دقتی موجب اشاعه افراطی‌گری در کشور خواهد شد.

با این حساب رویکرد مولوی گرگیج، با وجود عذرخواهی بعدی او نیازمند بررسی انتقادی است هرچند نباید در نقد چنان پیش رفت که این بار طرفداران مولوی گرگیج تحریک شوند و اتفاقات به شکلی دیگر روی دهد.

2- در توضیحات مولوی گرگیج اشاره‌ای شده بود که در ایام فاطمیه برخی سخنان تفرقه‌افکن گفته شده که گویی سخنان مولوی گرگیج در واکنش به آن صورت گرفته است؛ یعنی ایشان خواسته‌اند تا پاسخی به سخنان تفرقه‌افکنانه داده باشند. اگر این توضیح درست باشد نیز باید مولوی گرگیج دقت می‌کرد تا پاسخ و توضیحاتش موجب تحریک علاقه‌مندان به ائمه و اهل بیت نشود. سوی دیگر ماجرا نیز هشدار و انذار به مسئولان کشوری به‌ویژه صاحبان تریبون‌هاست که در ایام مذهبی و به‌ویژه در ایام فاطمیه مراقبت شود تا سخنان یا مطالب یا تبلیغاتی صورت نگیرد که موجب جریحه‌دارشدن احساسات دیگر فرقه‌های اسلامی ازجمله اهل سنت ایران شود. پخش برخی برنامه‌های مذهبی یا مداحی‌ها در حوزه عمومی یا در محافل حتی بسته به‌سرعت در فضای مجازی بازنشر می‌شود و ممکن است به واکنش دیگران منجر شده و به این ترتیب به مسئله‌ای بحران‌زا بدل شود. برخورد با این تریبون‌های همبستگی‌ستیز و وحدت‌شکن هم ضروری است.‌

3- سرعت برخورد با امام‌جمعه اهل سنت آزادشهر و برکناری او می‌تواند نشانه‌ای از لزوم توجه جدی‌تر به نظارت بر تریبون‌های نمازجمعه باشد. هر جمعه صدها نمازجمعه در کشور برگزار می‌شود و نظارت مبتنی بر قانون بر این تریبون‌ها و ائمه جماعات و جمعه می‌تواند به منع ائمه جمعه و جماعات در ورود به سخنان تفرقه‌انگیز کمک کند و این مهم نیازمند قانون‌گذاری روشنی است تا هم وظایف ائمه جمعه و جماعات و هم ابعاد نظارت روشن شود و هم اینکه روش‌های نظارت و در صورت نیاز اجرای قانون روشن شود.

در غیر این صورت باز شاهد گاه و بی‌گاه سخنان حساسیت‌زا در تریبون‌های رسمی خواهیم بود. اگر سرعت عمل و واکنش‌های فراوان به سخنان مولوی گرگیج برای هر نوع عمل وحدت‌ستیز و حساسیت‌برانگیز رعایت شود و فرقی بین خطاهای احتمالی از تریبون‌های مختلف نباشد و هر روحانی یا مداح یا حتی رسانه‌های بزرگ کشوری مکلف شوند نسبت به احترام حقوق سایر فرقه‌های مذهبی در کشور با حساسیت عمل کنند، فرقی میان حساسیت‌ها، خواه در میان مسلمانان شیعه یا سُنی یا حتی دیگر ادیان در کشور نباشد، می‌توان گفت به سوی رعایت واقعی وحدت در کشور رهسپاریم .