فرارو- انقلاب فرهنگی چین یکی از عجیبترین رویدادهای جهان سیاست در دوران معاصر است. مائو، رئیس حزب کمونیست چین در سال ۱۹۶۶ به نوعی علیه حزب خودش اعلام جنگ کرد. مائو اعلام کرد که ساختار حزب، دولت و جامعۀ چین به طور کلی تحت نفوذ سرمایهداری و بورژوازی قرار گرفته و بنابراین نیاز به پاکسازی گسترده وجود دارد.
به گزارش فرارو؛ مائو چند سال قبل از آن طرح «جهش بزرگ رو به جلو» را ارائه کرده بود؛ طرحی که قرار بود اقتصاد چین را توسعه بدهد، اما در عوض به یکی از بزرگترین قحطیهای تاریخ بشر منجر شد و مرگ میلیونها چینی را به دنبال داشت. در اثر این افتضاح، جایگاه و اعتبار مائو به شدت تضعیف شده بود و او نیاز داشت که اوضاع را عوض کند. انقلاب فرهنگی ابزار او برای تصفیۀ مخالفان و تثبیت جایگاه خودش به عنوان رهبر و نظریهپرداز اصلی حکومت چین بود.
مائو از جوانها خواست که به «مراکز اصلی» نفوذ دشمن حمله کنند، بقایای ارزشها و باورهای کهنه را از بین ببرند و فلسفه و روحیۀ انقلابی را در همۀ شئونات مختلف جامعه، از سیاست گرفته تا نظام آموزشی و هنر جایگزین آنها کنند.
این فراخوان منجر به دورهای ده ساله و پر از آشوب و وحشت شد که در آن هیچکس جز خود مائو در حاشیۀ امن قرار نداشت؛ دورانی که تنها مرگ مائو توانست آن را پایان بدهد. در این دوره هر کسی ممکن بود برچسب «ضد انقلاب» یا «ملّاک» بخورد؛ برچسبی که برای سر به نیست کردن آدمها کاملا کفایت میکرد. بسیاری از معلمان مدارس، استادان دانشگاه، اعضای حزب، مقامات دولتی و مردم معمولی در این دوره گرفتار شکنجه و تبعید و یا حتی مرگ شدند. آمار دقیقی دربارۀ کشتههای این دوره وجود ندارد، ولی مورخان فکر میکنند بین پانصدهزار تا دو میلیون نفر در جریان این کارزار جان خود را از دست دادند.
در دوران انقلاب فرهنگی هنرمندانی که همچنان به مضامین و شیوههای سنتی هنر چین پایبند بودند به عنوان ضد انقلاب شناخته میشدند و آثارشان نابود میشد. هنر هم میبایست تبدیل به هنر انقلابی میشد که با ارزشهای کمونیستی هماهنگی داشته باشد. یکی از اولین ابزارهای هنری که در انقلاب فرهنگی برای تبلیغ ارزشهای انقلاب به کار گرفته شد طراحی پوستر بود.
پوسترهای تبلیغاتی مربوط به دوران انقلاب فرهنگی سعی داشتند مردم را به پیروی از فلسفه و اندیشۀ مائو ترغیب کنند و آن را به عنوان تنها راه نجات و رشد کشور معرفی کنند. در بسیاری از این پوسترها تصویر کتاب قرمز رنگی به چشم میخورد که عنوانش «نقلقولهایی از رئیس مائو» بود. در این کتاب گزیدۀ سخنرانیهای مائو در باب موضوعات مختلف مثل «جوانان»، «انقلاب»، «رهبری» و «هنر و فرهنگ» گردآوری شده بود. این کتاب به عنوان تنها راهنمای حقیقی مردم چین در مسیر تعالی و پیشرفت معرفی میشد.
از لحاظ هنری، این پوسترها در قالب سبک رئالیسم سوسیالیستی جای میگیرند؛ سبکی که در شوروی شکل گرفته بود و هدفش ارائۀ ارزشهای کمونیستی بود. در این سبک، تصویری خوشبینانه، هیجانآور و انگیزهبخش از کار و کارگر، روحیۀ نظامی و نگاه معطوف به آینده ارائه میشود.
این پوسترها معمولا همراه با شعارهایی بودند که با خط درشت در زیر آنها نوشته میشد؛ شعارهایی که مردم را به انواع فعالیتهای انقلابی و کمک به تولید و و مشارکت در تحقق اهداف انقلاب ترغیب میکرد.
در اینجا تصویر تعدادی از این پوسترها را به همراه شعارهای درج شده بر روی آنها ملاحظه میکنیم.
۱. «کشاورزی را با استفاده از ابزارهای مدرن توسعه بدهید».
۲. «با تمام توان و از هر نظر خروشچف چینی را نقد کنید» (خروشچف چینی لقبی بود که در دوران انقلاب به لیو شائوچی داده شده بود. او تا سال ۱۹۶۸ مقامی ردهبالا در حزب کمونیست بود و حتی او را به عنوان جانشین احتمالی مائو تصور میکردند. اما در جریان انقلاب، مائو عملکرد و دیدگاههای او را محکوم کرد. شیائوچی دستگیر شد و در سال ۱۹۶۹ در حصر خانگی از دنیا رفت. از نظر مائو، شیائوچی میخواست همان رویکرد سرمایهدارانهای را در چین پیاده کند که خروشچف در شوروی اجرا کرده بود).
۳. «دهۀ ۱۹۷۰ را با پیروزیهای تازه در عرصۀ تولید آغاز کنید».
۴. «با تولید بیشتر ذغالسنگ از ساختار سوسالیستی حمایت کنید».
۵. «هرگز از تمرین برای نابود کردن دشمن خسته نشوید».
۶. «روی زمین و زیر آسمان پهناور رشد کنید و قوی باشید».
۷. «از جنگلها محافظت کنید».
۸. «برای قحطی آماده باشید؛ برای مبارزه آماده باشید؛ برای مردم کار کنید». (روابط چین و شوروی پس از مرگ استالین رو به تیرگی نهاده بود؛ علاوه بر آمریکا حالا شوروی هم به فهرست دشمنانی اضافه شده بود که احتمال جنگ با آنها وجود داشت. لزوم آمادگی برای مبارزه و کمبود مواد غذایی مطلبی بود که خود مائو در سال ۱۹۶۵ مطرح کرده بود و در این پوستر مربوط به سال ۱۹۷۰ مورد استفاده قرار گرفته است)
۹. «اگر طالب رونق و رفاه هستید باید جمعیت را کنترل کنید».
۱۰. «دانش بیاموزید؛ کشور را بسازید».
۱۱. «الگوی مناسبی برای دیگران باشید؛ با فساد مبارزه کنید».
۱۲. «به نسل جوان آموزش بدهید».
۱۳. «برای تمرین کردن به دل اقیانوس بزرگ بزنید».
۱۴. «بگذارید فلسفۀ مائو قویترین سلاح ما باشد».
۱۵. «نیروهای حزبی باید با کارگران حشر و نشر داشته باشند» (یکی از ایدههای مطرح در انقلاب فرهنگی این بود که خیلی وقتها آدمهای تحصیلکرده و مسئولان دولتی باید شیوۀ تفکر صحیح و انقلابی را از مردم عامی و کارگران و کشاورزان سختکوش بیاموزند).
۱۶. «همین حالا آماده شوید».
۱۷. «هشیار باشید؛ خیلی هشیار».
۱۸. «دشمن متجاوز را نابود کنید».
۱۹. «انقلاب را درک کنید؛ تولید را افزایش بدهید».
۲۰. «کارگران صنعت کشتیسازی از داچینگ درس میگیرند» (یکی از مضامین تبلیغاتی در دورۀ انقلاب فرهنگی کارزاری بود که به طور کلی توصیه میکرد «از فلان چیز یا فلان کس درس بگیرید». در این کارزار تبلیغاتی بعضی افراد یا شهرها به عنوان الگوهایی برای پیروی مردم و کارگران معرفی میشدند. داچینگ منطقهای سرد و بیابانی بود که در سال ۱۹۵۹ گروهی از حفاران چینی موفق به کشف و استخراج نفت در آنجا شدند و به همین دلیل این منطقه به یکی از منابع درآمد چین تبدیل شده بود. این پوستر تبلیغاتی از کارگران سایر صنایع میخواهد که داچینگ را به الگویی برای کار و تلاش تبدیل کنند)
۲۱. «از داژای درس بگیرید؛ محصول بیشتری تولید کنید». (داژای روستایی بود که دهقانان آن زمینهایشان را با هم متحد کردند و با کار جمعی توانستند علاوه بر جان به در بردن از قحطی بزرگ، تولید خودشان را هم به میزان قابل توجهی افزایش بدهند. در تبلیغات دولت چین این حرکت الگویی برای کار کشاورزی بود)
۲۲. «از دانگ کانروی درس بگیرید». (دانگ یکی از سربازان ارتش چین بود که در جریان جنگ داخلی این کشور، برای از بین بردن یکی از سنگرهای دشمن، مواد منفجره را با خودش به نزدیک سنگر برد و چون جایی برای نصب مواد منفجره وجود نداشت، خودش را همراه با سنگر دشمن منفجر کرد. میگویند او قبل از مرگ فریاد زده بود: زنده باد چین جدید. دانگ یکی از برجستهترین الگوهای فداکاری در تبلیغات دولت چین بود)
۲۳. «تمام کشور را در ذهن داشته باشید و تمام دنیا را پیش چشم».
۲۴. «برای کشور سوسیالیستیمان و برای رهبر بزرگمان رئیس مائو افتخارآفرینی کنید».
۲۵. «امپریالیسم آمریکا باید از ویتنام جنوبی بیرون رانده شود».
۲۶. «هشیار باشید؛ از سرزمین مادری دفاع کنید».