آن چه برای آمریکا و ایران در آخرین فرصت برای توافق هسته‌ای در خطر است؟

فرارو- در حالی که بار دیگر توپ در زمین ایالات متحده برای ارزیابی خواسته‌ها و توصیه‌های نهایی ایران در مورد احیای توافق هسته‌ای سل ۲۰۱۵ میلادی با قدرت‌های بزرگ جهانی است، خطرات برای هر دو طرف بیش از هر زمان دیگری به نظر می‌رسند، به خصوص از زمانی که "جو بایدن" رئیس جمهوری امریکا تقریبا یک سال و نیم پیش تصمیم گرفت تا توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ میلادی را که ترامپ سلف اش از آن خارج شده بود را بار دیگر احیا کند.

به گزارش فرارو به نقل از نیوزویک، در حالی که عقربه‌ها به ساعتی یازدهم نزدیک می‌شوند و سرنوشت برجام در هاله‌ای از ابهام قرار دارد "نیوزویک" با مقام‌ها و مشاوران کلیدی پیشین در مورد دیدگاه‌های شان پیرامون موقعیت و موضع ایران و امریکا صحبت کرده است و این چگونه یک نتیجه مثبت یا منفی می‌تواند آنان را تحت تاثیر قرار دهد.

"الی گرانمایه" کارشناس ارشد سیاست و معاون رئیس برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا به "نیوزویک" می‌گوید:" ایران و ایالات متحده درگیر مذاکراتی هستند که به نظر می‌رسد با حسن نیت برای احیای برجام در جریان است. دو طرف در بستن شکاف‌های باقی‌مانده بیش از هر زمان دیگری به هم نزدیک هستند. با این وجود، آنان باید این کار را خیلی سریع انجام دهند تا از شتاب دیپلماتیک فعلی که به نفع احیای توافق هسته‌ای است، استفاده کنند. یک نکته مهم در تهران این است که اذعان می‌شود اتحادیه اروپا و دولت بایدن نمی‌توانند مانع از خروج مجدد دولت آینده آمریکا از توافق شوند. ایران اکنون بر دریافت امتیازات فنی و سیاسی در آخرین لحظه از ایالات متحده متمرکز شده است که به عنوان یک بیمه نامه عمل می‌کند تا در صورت خروج آمریکا از توافق، هزینه‌ها را برای آمریکا افزایش دهد. با این وجود، زمان به ویژه در غرب رو به پایان است، زیرا آخرین تحولات نشان دهنده بارقه‌ای از خوش بینی در چیزی است که به تصویری تاریک تبدیل شده است".

"گرانمایه" با اشاره به این که امکان و تمایل بسیار کمی در واشنگتن و پایتخت‌های اروپایی وجود دارد که این مذاکرات را فراتر از تابستان ادامه دهند می‌نویسد: "اگر در روز‌های آینده نتوانیم به مصالحه‌ای بین تهران و واشنگتن دست یابیم فکر می‌کنم شاهد تغییر موضع غرب به سمت طرح‌های اضطراری و اقدامات قهرآمیزتر و تندتر خواهیم بود".

علیرغم وجود اختلافات به نظر می‌رسد که دو طرف هم چنان ارزش دیپلماتیک احیای برجام را درک می‌کنند

"جان اراث" با بیش از سه دهه سابقه کار در وزارت خارجه امریکا که اکنون به عنوان مدیر ارشد سیاست در مرکز کنترل تسلیحات فعالیت می‌کند به "نیوزویک" می‌گوید: "طرح اساسی توافق هم چنان همان چیزی است که برای بیش از یک سال بوده است: پایبندی به رفع تحریم ها. به وضوح به نفع همه طرفین است که برجام را از سر بگیرند و اجازه ندهند دیگر ملاحظات سیاسی مانعی در این مسیر ایجاد کنند".

"اراث" استدلال می‌کند که از دیدگاه امریکا مزایای بازگشت به برجام از سرگیری محدودیت‌های قابل راستی آزمایی در برنامه هسته‌ای ایران است که مسیر‌های ساخت سلاح‌های هسته‌ای توسط ایران را مسدود می‌کند. او اشاره می‌کند که یکی از مهم‌ترین جنبه‌های برجام "رژیم راستی آزمایی - اطلاعاتی است که به ناظران بین‌المللی اجازه دسترسی بی‌سابقه‌ای به تاسیسات ایران را می‌دهد."

"رز گوتمولر" معاون سابق دبیرکل ناتو و معاون وزیر امور خارجه آمریکا در امور کنترل تسلیحات و امنیت بین الملل که اکنون به عنوان مدرس در موسسه مطالعات بین‌المللی فریمن اسپوگلی دانشگاه استنفورد و مرکز امنیت و همکاری بین‌المللی آن فعالیت می‌کند به "نیوزویک" می‌گوید: " مزایای برجام برای ایالات متحده آن است که ایران از دستیابی به مواد شکافت پذیر کافی برای ساخت بمب هسته‌ای از چند هفته فعلی تا دست کم چند ماه دورتر خواهد شد. مزیت دیگر برجام آن است که نفت ایران دوباره جریان خواهد یافت و این موضوع به نفع بازار‌های انرژی خواهد بود که پس از تهاجم روسیه به اوکراین محدود شده و تحت فشار قرار گرفته اند".

با این وجود، علیرغم در نظر گرفتن این انگیزه‌ها اعتماد در واشنگتن و تهران اندک است. "گوتمولر" گفت: "آمریکا و ایران هر دو مسائل سیاسی برای مقابله دارند و دشمنان توافق هسته‌ای در داخل هر دو کشور وجود دارند. در نتیجه، دولت‌های ایران و امریکا مجبور خواهند بود اقدامات سنگینی را انجام دهند".

راه پیش بینی‌شده توسط "گوتمولر" این است که ایران اجازه "بازیابی رویه‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی برای اطمینان از پایبندی تهران به توافق را بدهد که به نوبه خود فضایی را برای دولت بایدن ایجاد می‌کند تا ادعا کند که برجام احیا شده برای امنیت ایالات متحده، متحدان و شرکای آن کشور در منطقه و فراتر از آن خوب است".

در مورد طرف ایرانی کمبود اعتماد به نظام سیاسی ایالات متحده به ویژه با توجه به این که این ایالات متحده بود که از برجام خارج شد امری مشهود است. تعدادی از نمایندگان جمهوری خواه امریکایی بانفوذ در کنگره هشدار داده اند که در صورت انتخاب یک نامزد جمهوری خواه به عنوان رئیس جمهور در سال ۲۰۲۴ میلادی دوباره برای پاره کردن مجدد برجام تلاش خواهند کرد.

سید "حسین موسویان" مذاکره کننده ارشد سابق ایران به "نیوزویک" می‌گوید: "ایران خواهان یک برجام پایدار است و به همین دلیل بر تضمین معتبری مبنی بر عدم نقض مجدد تعهدات آمریکا پافشاری می‌کند. ایران باید از تمام منافع اقتصادی در صورت احیای برجام مطمئن باشد. تضمین‌ها درباره دوام این توافق بسیار مهم هستند، زیرا کنگره کنونی ایالات متحده با اکثریت نمایندگان دموکرات و دولت بایدن هر دو تحریم‌های تازه‌ای را بر بیش از ۱۵۰۰ تحریم دوره ترامپ علیه ایران اعمال کرده اند. تعدادی از این تحریم‌ها به طور مستقیم به نگرانی‌های هسته‌ای نمی‌پردازند بلکه با سایر حوزه‌های مناقشه در رقابت ایران و آمریکا مرتبط هستند. اگر کنگره آمریکا و دولت بایدن به تحریم‌ها علیه ایران تحت پوشش موشک‌ها، پهپادها، تروریسم و مسائل حقوق بشری ادامه دهند برجام در عمل ناکارآمد می‌شود و منافع اقتصادی کامل ایران را تضعیف می‌کند".

با توجه به اینکه زمان یا فضای کمی برای مانور بر روی این موضوع باقی مانده است به نظر نمی‌رسد سازوکاری به جز برجام برای کاهش تنش‌های مرتبط با مسئله هسته‌ای بین دو طرف وجود داشته باشد.