سرابِ عثمانی؛ حقایق پنهان درباره مهاجرت به ترکیه

مهاجرت آنقدر‌ها هم ساده نیست که کوله‌بار زندگی را جمع‌کنید و به کشور دیگری بروید که فرسنگ‌ها با آن فاصله مکانی، زبانی و فرهنگی دارید. مهم‌ترین دغدغه‌ای که بیشتر مردم قبل و بعد از مهاجرت دارند، بحث اشتغال در کشوری است که برای زندگی انتخاب کرده‌اند.

به گزارش شهروند، همین مشکل اشتغال سبب شده بسیاری از کسانی که از ایران به امید زندگی بهتر مهاجرت‌کرده‌اند، کوله‌بارشان را دوباره جمع کنند و به کشور بازگردند. پیدا کردن شغل آنقدر‌ها هم که پیش از سفر در تبلیغات مختلف دیده می‌شود، کار آسانی نیست.

در سال‌های اخیر و با تغییر شرایط اقتصادی خیلی‌ها کوله‌بار زندگی‌شان را بستند و برای کار راهی ترکیه شدند. شاید برخی‌ها معتقد باشند که ترکیه از نظر وضعیت اقتصادی تفاوت زیادی با ایران ندارد. اما آن‌هایی که ترکیه را برای زندگی انتخاب می‌کنند، چند دلیل دارند؛ اول آنکه ترکیه همسایه ایران است و هر زمانی که فرد بخواهد می‌تواند به ایران برگردد، از سوی دیگر تعداد ایرانی‌هایی که به این کشور مهاجرت‌کرده‌اند، کم نیست و این امر سبب می‌شود که آن‌ها احساس غربت کمتری نسبت به کشور‌های دیگر داشته باشند.

کار سیاه

یکی از کسانی که به ترکیه مهاجرت کرده و در حال حاضر در آنلاین‌شاپ کار می‌کند، می‌گوید: «اغلب کسانی که در ترکیه زندگی می‌کنند، اقامت توریستی دارند و اقامت‌شان سالیانه یا دو ساله تمدید می‌شود. به غیر از آن‌هایی که خانه‌های ۴۰۰ هزار دلاری یعنی حدود ۱۲ میلیارد تومان می‌خرند و پاسپورت آن کشور را می‌گیرند، بسیاری از افراد ناچارند اقامت خود را هر چند وقت یک‌بار تمدید کنند.»

بر اساس آمار‌ها در سال ۲۰۲۱ ایرانی‌ها ۱۰ هزار و ۵۶ واحد مسکونی خریداری کردند قیمت خرید خانه در ترکیه به پول ایران از یک‌میلیارد تومان شروع می‌شود. این میزان پول برای خرید خانه۵۰ متری است. به‌عنوان مثال در غرب استانبول یک خانه ۷۰ متری و یک خواب قیمتی حدود ۹۰۰هزار لیر یعنی ۲میلیارد تومان دارد.

قیمت در شهر‌های دیگر به‌عنوان مثال در شهر سامسون حدود متری ۸هزار لیر (۴۵ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان) و در اسکی شهیر حدود ۹هزارو۵۰۰ لیر است. در شهر توریستی آنتالیا این قیمت حدود ۱۱هزار لیر است.

همچنین در شهر دیگر ترکیه ازمیر قیمت خانه برای هر مترمربع حدود ۹هزارو۵۰۰ لیر در سال ۲۰۲۲ برآورد شده است.

در دوران اقامت توریستی اجازه کار ندارید

این مهاجر ایرانی به کشور ترکیه ادامه می‌دهد: «در اقامت توریستی افراد اجازه کار رسمی را ندارند، به این معنا که این امکان وجود داشته باشد که فرد در یک شرکت استخدام شود و حقوق ماهیانه و بیمه داشته باشد.» مگر آنکه با اقامت کاری به ترکیه آمده باشد که این مسأله خیلی کم اتفاق می‌افتد. به همین دلیل عده‌ای در مغازه‌ها و رستوران‌ها مشغول به کار می‌شوند که معمولا کار سیاه به شمار می‌رود و حقوق کمتری نیز در مقایسه با خود شهروندان ترکیه‌ای دارند. خیلی کم هستند کارفرمایانی که برای ایرانی‌ها بیمه رد کنند یا مجوز کاری بگیرند، زیرا دردسر دارد. شرایط به اینگونه است که کارفرما باید پیش از آنکه یک ایرانی را استخدام کند، ۱۰ ترک را استخدام و برای آن‌ها بیمه رد کند.

این مهاجر تاکید می‌کند: «به همین دلیل اکثر ایرانی‌ها در اینجا تصمیم می‌گیرند برای خودشان کسب‌وکار راه‌اندازی کنند. می‌تواند آنلاین‌شاپ یا هر کار دیگری باشد که فرد از پس آن برمی‌آید، مثل املاکی‌ها، تعداد ایرانی‌هایی هم که در این شغل کار می‌کنند، کم نیست. ایرانی‌ها ترجیح می‌دهند شرکت ثبت‌کنند و شغل خودشان را داشته باشند یا صفحه اینستاگرام راه‌بیندازند.»

او معتقد است که برخی‌ها هم که سابقه حضور بیشتری دارند، با بعضی از شرکت‌ها کار می‌کنند، هر چند که همکاری با این شرکت‌ها نیز آسان نیست. کلاس‌ها و آزمون‌هایی دارد که گذر از آن‌ها برای ایرانی‌ها به‌شدت دشوار است و ترجیح می‌دهند که کمتر وارد این پروسه شوند.

او تاکید می‌کند که درآمد‌ها نیز آنجا متفاوت است، به‌خاطر اینکه مثلا کسی که کار املاک انجام می‌دهد، از هر خرید یا فروش ۲ درصد عایدش می‌شود و اگر ملکی را اجاره دهد یک اجاره‌خانه باید به او پرداخت شود. اما سبک ایرانی‌ها منظم و مرتب نیست، گاهی فردی می‌تواند ۱۰ هزار لیر یعنی ۱۷ میلیون تومان درآمد داشته باشد یا فرد دیگری در همان شغل ۵ هزار لیر یعنی نزدیک به ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان کاسب شود.

این فعال حوزه آنلاین‌شاپ به این موضوع اشاره می‌کند که باید درآمد‌ها با اجاره‌خانه‌ها تناسب داشته باشد، زیرا اجاره‌خانه‌ها از ۶ هزار تا ۱۵ هزار لیر است. به همین دلیل افراد مجبورند برای آنکه خانه‌ای را اجاره کنند، درآمد بالاتری داشته باشند. کسانی که در مغازه‌ها و هتل‌ها کار می‌کنند بین ۵ تا ۶ هزار لیر (حدود ۱۰ میلیون تومان) درآمد دارند و معمولا زن و شوهر هر دو نفر کار می‌کنند. اگر فرد مجرد باشد بیشتر مواقع ناچار می‌شود همخانه بگیرد.

او تاکید می‌کند که در کنار این موارد، برخی از خبرنگاران مشاغلی را انتخاب می‌کنند که تنها به ایرانیان مقیم ترکیه خدمات می‌دهند و راه تبلیغ‌شان هم اینگونه است که کانال‌هایی را تشکیل می‌دهند که ایرانیان عضو آن هستند، افرادی هم که به این خدمات احتیاج دارند، با آن‌ها تماس می‌گیرند. مثلا ما نمونه‌هایی داریم که افراد تاکسی دارند و تنها ایرانی‌ها را جابه‌جا می‌کنند یا خشکشویی یا باربری که مختص ایرانیان است.

هزینه‌های بالای زندگی در ترکیه

یکی دیگر از مهاجران که در ترکیه مغازه سوپرمارکت دارد، به «شهروند» می‌گوید: «بسیاری از هزینه‌های زندگی در ترکیه بالاست و چنانچه فردی پشتوانه مالی نداشته باشد، شرایط و زندگی برای او عذاب‌آور می‌شود. کسی که در ترکیه زندگی‌می‌کند، باید بتواند شغل مناسبی داشته باشد تا از عهده هزینه‌های کمرشکن بربیاید.»

او توضیح می‌دهد: «زندگی در یک کشور غریب کار راحتی نیست. برخی‌ها گمان می‌کنند اگر به کشور دیگری مهاجرت کنند، همه چیز برایشان گل و بلبل است، اما این تنها ظاهر ماجراست و وقتی تازه در دل ماجرا وارد شوید، می‌بینید که خیلی‌ها همه داروندار خود را به امید اینکه زندگی بهتری داشته باشند، از دست می‌دهند، اما گاهی روی برگشتن به ایران را ندارند و مجبورند برای تامین زندگی‌شان کار‌های بسیار پایین انجام دهند. نکته مهم درباره هزینه‌ها آن است که شهر محل زندگی نیز تاثیر قابل ملاحظه‌ای در کم یا زیاد بودن هزینه‌های زندگی دارد. در شهر‌های کوچک هزینه زندگی به نسبت کمتر از شهر‌های بزرگ مانند استانبول است.»

او توضیح می‌دهد که قطعا زمانی که افراد بخواهند به کشور دیگری مهاجرت کنند، باید آن کشور را از لحاظ اقتصادی، سیاسی، آموزشی و شرایط کاری به شکل مناسب بررسی کنند. یک بررسی بی‌طرفانه باعث می‌شود تا افراد بتوانند برای آینده خود تصمیم مناسبی بگیرند، بنابراین شرایط کار و زندگی در ترکیه برای ایرانیان مهم است.

بیشترین جمعیت مهاجر

براساس آخرین آمار موجود، بیش از ۴۲هزار ایرانی تنها در سال۲۰۱۹ به ترکیه مهاجرت کرده‌اند، در حالی که این رقم در آن سال حدود ۳۲هزار نفر بوده است.

این مهاجر به ترکیه که سال‌هاست در این کشور زندگی می‌کند، ادامه می‌دهد: «یکی از شیوه‌های مهاجرت به ترکیه این است که افراد بتوانند اقامت کاری این کشور را کسب کنند و برای این کار باید زبان رسمی مردم ترکیه را که ترکی استانبول است، فرابگیرند. یادگیری زبان اصلی ترکیه پیش‌نیاز اصلی برای استخدام کارفرمایان ترک است. بسیاری از افراد که به این کشور مهاجرت می‌کنند، به دلیل عدم‌آشنایی کامل با شرایط اقامت، دچار مشکل می‌شوند.»

به گفته این مهاجر ایرانی، اقامت کاری ترکیه پیش‌نیاز‌های مخصوص به خود را دارد که مهم‌ترین آن یادگیری زبان ترکی استانبولی است. با توجه به اینکه بیکاری در این کشور حدود ۱۱ درصد است، این موضوع نشان می‌دهد که وضعیت کاری در ترکیه نسبتا مناسب است و افراد می‌توانند از راه اقامت کاری اقدام کنند. اما این همه ماجرا نیست و افراد زیادی با اقامت کاری آمده‌اند، اما نتوانسته‌اند در این کشور زندگی کنند و مجبور شدند به کشور خود بازگردند.

او تشریح می‌کند که طبق قوانین کشور ترکیه اگر افراد اقامت توریستی داشته باشند، در این مدت نمی‌توانند هیچ کار دائمی و دارای حقوق داشته باشند. اما وقتی ویزا دریافت کنید امکان حضور به‌عنوان نیروی کار را خواهید داشت که اعتبار یک‌ساله دارد و برای دفعات بعد باید آن را دو ساله، سه ساله و ۶ ساله تمدید کنید. اما با همه این کار‌ها یک مهاجر خارجی نمی‌تواند در ترکیه در مشاغل قانونی، پزشکی و استخراج معدن مشغول به کار شود. اما اگر در حوزه زبان انگلیسی مهارت داشته باشید، می‌توانید در حوزه گردشگری یا تدریس زبان انگلیسی مشغول به کار شوید.

او به این نکته تاکید می‌کند که می‌توان در مشاغلی مثل نجاری، آشپزی، گارسونی، آرایشگری، بسته‌بندی، حسابداری، نقاشی، مشاغل ساختمانی، ساخت‌وساز و پیمانکاری مشغول به کار شد. البته کار‌های تخصصی نیز در این کشور طرفداران خاص خودش را دارد. بسته‌بندی، چرم‌دوزی، تعمیر ماشین و پلاستیک‌سازی از مشاغلی است که ایرانی‌ها در آن درآمد کسب می‌کنند.

یکی دیگر از افرادی که برای کار به ترکیه رفت و بازگشت  می‌گوید: «مدام می‌گفتند آرایشگری در این کشور طرفدار دارد، اما این‌ها همه تبلیغات بود، با کلی سختی و فروش وسایل برای زندگی به ترکیه رفتم. من در ایران دوره‌های حرفه‌ای کار را گذرانده بودم و فکر می‌کردم می‌توانم خیلی راحت کار پیدا کنم، اما چیزی که آنجا برایم اتفاق افتاد این بود که با وجود تخصص‌هایی که داشتم، من را برای کار‌هایی مانند جاروکردن آرایشگاه یا نظافت به کار می‌گرفتند و بعد از مدتی نیز مجبور شدم به ایران برگردم، زیرا در ایران هم شرایط بهتری داشتم، هم درآمدم بیشتر بود.»

ترکیه در پروژه‌های بزرگ به ایرانی‌ها کار نمی‌دهد

مهدی موسایی، دبیر اتاق مشترک ایران و ترکیه به «شهروند» می‌گوید: «ترکیه کشور بدهکاری است و بیش از ۴۸۲ میلیارد دلار بدهی خارجی دارد و شاهد هستیم با اولین سررسید قسطی که ترکیه باید آن را پرداخت می‌کرد، این کشور شاهد افزایش تورم شدید شد که این اتفاق از فروردین ماه امسال رخ داد.»

موسایی بر این باور است که تورم افسارگسیخته در این سال‌ها برای افرادی که پیش از این به این کشور مهاجرت کرده‌اند نسبت به افرادی که امسال به این کشور مهاجرت کرده‌اند نیز تاثیرات متفاوتی داشته است.

دبیر اتاق بازرگانی ایران و ترکیه توضیح می‌دهد که ایرانی‌ها اصولا نمی‌توانند در هر شغل و منصبی در این کشور مشغول به کار شوند، حتی در تاکسی‌های اینترنتی نیز نمی‌توانند کار کنند و اگر بخواهند در این شغل فعال شوند می‌توانند به‌صورت شخصی تاکسی بگیرند و با تبلیغ در کانال‌های مختلف ایرانی‌ها را جابه‌جا کنند.

او بر این باور است که ترکیه برای پروژه‌های بزرگ تعصب خاصی دارد و از به‌کارگیری نیروی ایرانی خودداری می‌کند، حتی پروژه‌هایی را که خود ترک‌ها نمی‌توانند انجام دهند نیز به ایرانی‌ها یا اروپاییان واگذار نمی‌کنند. مثلا ما نیرو‌های بسیار متخصصی در حوزه نرم‌افزار داشته‌ایم که این افراد پس از مهاجرت به ترکیه نتوانسته‌اند موفق باشند و برخی از آن‌ها مجبور به بازگشت به کشور شده‌اند.

قیمت انرژی در ترکیه بسیار بالاست

او توضیح می‌دهد که قیمت انرژی در این کشور بسیار بالاست و افراد باید نصف بیشتر حقوقی را که دریافت می‌کنند، صرف خرید انرژی کنند. از سوی دیگر مسأله حمل‌ونقل نیز در این کشور بالاست و با کشور ما قابل مقایسه نیست و آن هم به دلیل قیمت بالای بنزین در ترکیه است، حتی برای مسیر‌های کوتاه نیز فرد باید معادل ۱۸۰ هزار تومان به پول ما پرداخت کند. در واقع با وجود هزینه‌های بالای زندگی اگر فردی سه برابر ایران هم درآمد داشته باشد باز نمی‌تواند زندگی خوبی در آنجا داشته باشد.

او معتقد است که افرادی هم هستند که موفق می‌شوند، اما نکته اینجاست که این موضوع عمومیت ندارد و ادامه می‌دهد نکته‌ای که در سال‌های اخیر در این کشور مشهود است این است که مهاجرت از سایر کشور‌ها به ترکیه نیز زیاد شده و این موضوع سبب شده که رقابت برای کار افزایش پیدا کند. جمع‌شدن این موارد در کنار هم سبب می‌شود که ترکیه کشور مناسبی برای کار به شمار نیاید.

به اعتقاد این مقام مسئول افرادی که در حوزه تجارت فعالیت می‌کنند، از آنجا که ترکیه کشوری کوریدور است و در واقع دروازه اروپا به شمار می‌رود می‌تواند کاری پرسود به شمار برود.

موسایی توضیح می‌دهد که در سال‌های اخیر قسمتی از مهاجرت‌ها به ترکیه به‌خاطر دانشگاه‌های این کشور بوده، این در حالی است که نه‌تن‌ها آموزش عالی در کشور ما بلکه بسیاری از کشور‌های دنیا این مدرک را قبول ندارند.

او از شغل‌های پرطرفدار در ترکیه برای ایرانی‌ها می‌گوید: برخی از مشاغل مانند شیرینی‌پزی و جوشکاری در فصولی از سال درآمد‌های خوبی دارند، اما باید به این موضوع اشاره کرد که این کار‌ها دوره‌ای درآمد دارند و مدت زمان زیادی نمی‌تواند برای فرد عایدی زیادی بیاورد.

گزارش از: ملیحه محمودخواه