رمز و راز هدایت آب رودخانه کن به یخچال طبیعی جنوب شهر

آن‌روز‌ها رودخانه کن از اطراف این روستا که در حریم منطقه ۱۹ قرار گرفته، عبور می‌کرد. کشاورزان و روستاییان از آب همین رودخانه برای آبیاری زمین‌ها و آشامیدن استفاده می‌کردند و بخشی از آب این رودخانه و بخشی از آب قنات‌های محلی به داخل یخچال کاهگلی جعفرآباد هدایت می‌شد.

به گزارش همشهری آنلاین، دیوار گودال‌های این یخچال از سنگ و آجر با اندود کاهگل ساخته شده بود و پشت آن با مصالح عایق‌ساز مثل خاک زغال پوشیده شده بود. از آنجا که رطوبت و آب حاصل از ذوب یخ‌ها می‌توانست در پایه یخچال نفوذ و آن را خراب کند، برای پیشگیری از فرسایش، چاهی در بیرون از یخچال حفر شده بود که به وسیله مجاری باریکی که در کف گودال‌های یخ تعبیه کرده بودند، آب حاصل از ذوب یخ را به این چاه‌ها هدایت می‌کردند.

خشت و گل، مهم‌ترین مصالح ساختمانی این یخچال را تشکیل می‌داد. نه تنها به آسانی تهیه می‌شد و در دسترس بود، بلکه بهترین عایق گرما از بیرون به درون و سرما از درون به بیرون محسوب می‌شد.

از طرف دیگر، کاهگل عایق بسیار خوبی برای جلوگیری از نفوذ رطوبت حاصل از برف و باران به حساب می‌آمد و رنگ خاکی آن از انعکاس نور شدید و تند آفتاب می‌کاست. سنگ و آجر هم از مصالح ساختمانی مهمی بود که به دلیل استحکام، در دسترس بودن و ارزان بودن، در بنای این یخچال به کار رفته بود. از سنگ در پایه و از آجر در طاق‌ها استفاده شده است.

تا دهه۴۰ کشاورزان و دامپروران اطراف برای خنک کردن آب و خوراکی‌های خود از این یخچال گلی استفاده می‌کردند، اما به مرور زمان یخچال کارکرد خود را از دست داد. این درحالی است که مرمت و بازسازی آن در سال۱۳۹۲ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری انجام شده است.

این بنا که قدمتش به دوره قاجار برمی‌گردد در کیلومتر ۳ بزرگراه خلیج‌فارس، روستای پلایین، بعد از سه‌راهی عباس‌آباد قرار دارد. آثار باقی‌مانده از آن شامل دیوار سایه‌انداز، چینه‌ای به طول ۱۸ متر و عرض ۷ متر، ۳ دهنه طاق‌های تویزه‌ای و پاچال (توچال) است. سایر اجزای این بنا و پوشش سقف و دیوار‌های آن ویران شده و در قسمت بالایی دیوار، حفره‌های مدور وجود دارد.